Læknablaðið - 01.02.1973, Síða 50

28
LÆKNABLAÐIÐ
2.2. Framför læknisfræðilegrar þekkingar
og eðli hennar
Fyrr á tímum virðist þekkingarmagn
hafa verið frekar stöðugt. Uppgötvanir
komu fram með löngu millibili og dreifð-
ust mjög hægt milli staða. Læknar þeirra
tíma voru taldir fullkomnir meistarar sinn-
ar greinar að námslokum. Verksvið þeirra
náði yfir allan mannslíkamann frá hvirfli
til ilja. Á þeim tímum þjónaði einn lækn-
ir N manns, en þegar fólki fjölgaði var
ekki annarra kosta völ en að auka lækna-
fjölda í hlutfalli við fjölgunina. Byggist
hins vegar góð heilbrigðisþjónusta á hag-
nýtingu allrar þekkingar sem til er, hlýtur
vöxtur þeirrar þekkingar að hafa gagn-
gerð áhrif á mannafiaþörf, þegar tillit er
tekið til grunnmenntunar og framhalds-
menntunar.
Eins og fyrr getur, má telja vöxt þekk-
ingarinnar á sviði læknisfræði „exponen-
tiel“.
2.2.1. Eðli „exponentiel“ vaxtar
Þrír þættir einkenna ,,exponentiel“
vöxt:
1. í byrjun vaxtartímabils er vöxturinn
óskynjanlegur.
2. Þegar farið er að taka eftir vextinum,
er hann orðinn mjög ör.
3. í lok tímabils hægir vöxturinn á sér
og hættir þegar þau öfl er stuðluðu
að vextinum, hrökkva ekki lengur til.
Sígilt dæmi um slíka þróun er um mann
sem byrjar að vinna fyrir ríkið 16 ára
gamall og hefur 1 kr. á ári í laun og með
þeim kjörum að hann fái 100% launa-
hækkun á hverju ári. Þegar hann yrði 35
ára gamall fengi hann laun sem þættu
raunhæf í dag, en fljótlega eftir það færu
laun hans upp úr öllu valdi. Níu árum
seinna ætti hann að fá árslaun sem svara
til reksturskostnaðar Borgarspítalans árið
1970, og um 53 ára aldur yrðu laun hans
jafnhá þjóðartekjum okkar, en um leið
yrði launagreiðandinn gjaldþrota, og þar
með stoðunum kippt undan launavextin-
um.
Ef við lítum á þróun hagnýtrar læknis-
fræði, tók fyrsti þáttur vaxtarins margar
aldir án þess að vextinum væri veitt eftir-
tekt. Einhvern tíma á þesari öld fór vaxt-
arins að verða vart, en á síðustu 15-20 ár-
MrNP 1
um er mönnum orðið ljóst að framleiðsla
nýrrar þekkingar sprengir þær hefð-
bundnu leiðir sem eru notaðar við miðlun
þekkingarinnar til starfandi lækna.
2.2.2. Orsakir og afleiðingar „exponentiel“
vaxtar
1. mynd sýnir líkan af heilbrigðiskerf-
inu. Þar á S við tilætlaðan staðal heilbrigð-
isþjónustunnar almennt (þótt ekki sé hægt
að mæla hann), en F á við raunverulega
framkvæmd þjónustunnar á hverjum stað
eða sviði. Kerfið endurbætir sig bæði þeg-
ar F er lakari en S og þegar S er minni en
F. í fyrra tilfelli beitir yfirstjórn heilbrigð-
ismála aðgerðum til að hækka heilbrigðis-
staðalinn, en í síðara tilfelli gera þeir að-
ilar í þjóðfélaginu sem fá ekki eins góða
þjónustu og völ ætti að vera á (F) kröfur
til þess að staðallinn verði hækkaður.
2. mynd sýnir áhrif rannsóknastarfsemi
á þekkingarvöxt. Vegna óleystra vanda-
mála og ólæknandi sjúkdóma styður al-
menningur rannsóknastarfsemi með fjár-