Læknablaðið - 01.06.1977, Síða 29

LÆKNABLAÐIÐ
99
Guðný Danlelsdóttir
FRACTURA COLLI FEMORIS
UM MEÐFERÐ, ÞJÁLFUN OG HORFUR SJÚKLINGA, SEM
HLOTIÐ HAFA BROT Á LÆRBEINSHÁLSI
FORMÁLSORÐ
Eftirfarandi grein var upphaflega samin
á dönsku sem ritgerð til sérfræðiviður-
kenningar í orkulækningum, en birtist hér
í íslenzkri þýðingu, stytt og breytt.
Mikið hefur verið ritað og rætt um frac-
tura colli femoris og það brot ‘hlotið verð-
skuldaða athygli, ekki sízt vegna þess, hve
algengt það er, erfitt að komast að því og
oft á tíðum vandkvæðum bundið að fá það
til að gróa. Það hefur auk þess oft í för
með sér heilsufarsleg og félagsleg vanda-
mál. Sjúklingum með fractura colli femoris
fer fjölgandi í hlutfalli við hækkandi með-
alaldur fólks. Reynslan hefur sýnt, að með
markvissri þjálfun og endurhæfingu og
með því að nýta lögbundna aðstoð samfé-
lagsins hefur reynzt mögulegt að útskrifa
sjúklinga til heimila sinna, sem áður voru
stimplaðir hjúkrunarsjúklingar og áttu upp
frá 'því ekki afturkvæmt af stofnun eða
spítala. Það er því ekki einungis frá sið-
ferðilegu eða mannúðlegu sjónarmiði, sem
reynt er að stuðla að sjálfbjörgun og
sjálfstæði þessa fólks, í stað þess að láta
það liggja þar sem það er niður komið,
heldur er hér líka um að ræða hagsmuna-
mál þjóðar í heild.
Meðferð og endurhæfing sjúklinganna
krefst starfshóps sem í eru læknar, hjúkr-
unarfólk, sjúkraþjálfarar, iðjuþjálfarar og
félagsráðgjafar. Markmiðið með endurhæf-
ingunni er:
1. að hindra, að sjúklingar leggist alveg í
rúmið,
2. að þjálfa sjúklinga til sjálfbjarga,
3. að sjúklingar geti framvegis spjarað sig
með sem minnstri eða ihelzt engri utan-
aðkomandi aðstoð,
4. að koma í veg fyrir langtímadvöl á
sjúkrahúsi eða stofnun og stuðla að því,
að sjúklingar geti á ný lifað lífinu sem
fyrr.
INNGANGUR
Það er einkum fernt, sem dregur að sér
athygli við brot á lærbeinshálsi:
1. áverki
2. aldur
3. kyn
4. sjúkdómar, sem sjúklingur hefur fyrir.
Brotið er algengast hjá konum, sem
komnar eru yfir sjötugt. Þegar karlar
mjaðmarbrotna, eru þeir að jafnaði yngri
og þarf gjarnan töluvert mikinn áverka til
að valda því. Þegar fólk eldist og hreyfir
sig minna, verða beinin í líkamanum smám
saman stökk eða osteoporotis'k. Talið er, að
osteoporosis eigi einna stærstan þátt í því,
hve gamalt fólk, einkum konur, fá oft svo-
kölluð „fragility type“ brot. Osteoporosis
í mismiklum mæli er eðlilegt fyrirbæri hjá
konum eftir að blæðingum lýkur, en orsak-
ast einnig af ýmsum sjúkdómum í hreyfi-
kerfi líkamans, við vissa sjúkdóma í tauga-
kerfi og meltingarfærum og af hormóna-
truflunum, sbr. Nilson (1969). Sjúkdómar,
sem sjúklingarnir ganga með fyrir, geta
átt sinn þátt í því, að þeir hlutu mjaðmar-
brotið, og ráðið úrslitum um það, hvernig
framhaldið verður. Ástæða er því til að
hyggja að þeim hverju sinni og ráða á þeim
bót, ef kostur er. Algengt er t.d., að þessir
sjúklingar séu farnir að sjá og heyra illa
eða hafi lélegt jafnvægi. Lyfjaneyzla er
oft mikil og bætir að líkindum ekki alltaf
úr skák. Dánartala er enn tiltölulega há
þrátt fyrir stöðugar framfarir í lyflæknis-
fræði, svæfingarlækningum og skurðlækn-
ingum og enda þótt orkulækningar hafi í
seinni tíð haslað sér völl í meðferðinni.
Langvarandi rúmlega, sem áður fylgdi í
kjölfar þessa brots, hefur átt sinn þátt í
hinum mörgu fylgikvillum og lélegum ár-
angri. Horfurnar breyttust mikið til batn-