Læknablaðið - 15.05.1985, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ 1985; 71: 123-6
123
Brynjólfur Jónsson
SÝKINGAR í OLNBOGASLÍMSEKK AF VÖLDUM
FRÁBRIGÐILEGRA MÝKÓBAKTERÍA
ÚTDRÁTTUR
Tilefni þessara skrifa eru, að árin 1980-1982
greindust á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akur-
eyri þrjú tilfelli frábrigðilegra berkla í oln-
bogaslímsekk (bursa olecranii). Við lækningu
var beitt skurðaðgerðum og þriggja lyfja
meðferð með góðum árangri. Slíkar sýkingar
eru sjaldgæfar á íslandi, 34 tilfelli á 14 árum.
Hafa ekki greinst í olnbogaslímsekk
frábrigðilegar berklasýkingar fyrr, að því
höfundi er kunnugt. Lungnasýkingar eru
landlægar víða erlendis. Sýkingar í hreyfi- og
stoðkerfi greinast nú oftar og víðar um
heiminn, sérlega eftir að mönnum hefur tekist
að ná tökum á hinum hefðbundnu berklum.
Þýðing frábrigðilegra berkla fer því vaxandi.
INNGANGUR
Sýkingar í hreyfikerfi líkamans af völdum
frábrigðilegra berklasýkla eru víðast hvar
taldar afar sjaldgæfar (1-6). Einungis hefir
verið lýst fáum tilfellum af sinaskeiða- og
liðsýkingum og örfáum beinasýkingum til
þessa. Flest tilfelli, sem heimildir geta eru frá
Bandaríkjum Norður-Ameríku. Lungna- og
eitlasýkingar af völdum þessara bakteria eru
nokkuð algengari og eru landlægar í suður-
hluta Bandaríkjanna, en tilfella er einniggetið
í Englandi, Ástralíu, Hollandi, Japan og á
Norðurlöndum, þar á meðal íslandi. Ætla
sumir að frábrigðilegar berklasýkingar finnist
alls staðar, þar sem hinn hefðbundni
berklasýkill finnst (7). Langalgengastar eru
þó sem fyrr sýkingar af völdum Mycobacte-
rium tuberculosis, bovis og leprae, um það bil
70% allra berklasýkinga í Bandaríkjunum
(6).
Berklasýklum var fyrst lýst af Robert Koch
árið 1882 en Max Pinner lýsti árið 1935
svokölluðum frábrigðilegum berklasýklum,
Frá Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri. Barst ritstjórn 13/01
1985. Samþykkt til birtingar 20/01 1985.
sem mynduðu áður óþekktar berklalíkar
vefjaskemmdir við sáningu í tilraunadýr (4).
Frá árinu 1950 hafa menn þróað aðferðir,
sem gera kleift að þekkja og greina sýklafræði-
lega um það bil 20 tegundir berklasýkla með
góðri nákvæmni (6, 8, 9). Hefur það mikla
þýðingu hvað varðar meðferð og sjúkdóms-
horfur (9, 10).
SJÚKRASAGA 1
Sjúklingurinn er 35 ára gamall iðnaðarmaður, sem hefur
verið frískur á alla lund og ekki legið á sjúkrahúsi. Hefur
ekki haft sár eða meiðst á olnboga.
Á miðju ári 1980 byrjaði bólga og eymsli
yfir hægri olnboga og síðar endurtekin vökva-
samsöfnun. Leitaði hann heimilislæknis, sem
meðhöndlaði þetta sem langvinna slím-
sekkjarbólgu (student’s-elbow). Vegna endurtek-
inna vökvasamsafnana voru gerðar endur-
teknar ástungur og tæmingar og nokkrum sinnum stera-
innspýtingar á tímabilinu ágúst til nóvember 1980, en án
varanlegs árangurs. Ekki var gerð smásjárskoðun eða
ræktun á innihaldinu, enda slíkt yfirleitt ekki venjan
hérlendis í slíkum tilvikum.
Þar sem sjúkdómurinn ágerðist heldur, var gerð excisio
bursa olecranii síðla árs 1980.
Skoðun fyrir aðgerðina sýndi 3 x 3 cm stóra vökva-
fyllta bursa olecranii með léttum roða og hita í húð.
Undir því var hersli og bjúgur í kring.
Þá var blóðrauði 15,8%, sökk 3 og aðrar
blóðrannsóknir og þvagpróf eðlileg. Rönt-
genmyndir af olnboga og lungum voru eðli-
legar.
Við aðgerðina sást mikil bólga í kringum sekkinn og
bandvefshersli, en inni í henni fíbrín-útfellingar og
fituþykkildi (corpora orzoidea).
Vefjagreining: Granulomatös bólga, ystingssvæði með
histiocytum og Langhans-risafrumum í kring. Sýrufastir
stafir sáust í sérlitunum.
Þegarþessi niðurstaða lá fyrir, var gert Mantouxpróf,
sem reyndist greinilega jákvætt, en á árum áður hafði það
verið neikvætt.
Sjúklingurinn var settur á þriggja lyfja berklameðferð,
þegar sjúkdómsgreining lá fyrir.
Vökvamyndun og bólga í skurðinum kom fram þrem
vikum eftir aðgerðina og í þeim vökva sem þá var tæmdur
út, sem og sýnum frá aðgerðinni, uxu einungis sýrufastir
stafir, u.þ.b. 50 eyjar (kólóniur) í ársbyrjun 1981.
Tegundagreining var gerð við Statens Serum Institut í
Kaupmannahöfn og reyndist hér vera á ferðinni Myco-
bacterium kansasii. Bakterían var vel næm fyrir