Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - 15.05.1985, Blaðsíða 51

Læknablaðið - 15.05.1985, Blaðsíða 51
147 2) Dygðir á borð við hófsemi, hugprýði og réttlæti. 3) Boð og bönn eða siðareglur í þröngum skilningi: Að segja sannleikann, sýna tillitssemi. 4) Réttindi og skyldur sem eru ólík eftir afstöðu manna innbyrðis. II. Hvernig koma nú siðareglur af því tagi, sem heilbrigðisstéttir vilja setja sér, (og hafa sumar sett sér), inní þessa mynd, sem ég hef dregið upp af siðferðinu? Hér vakna ýmsar spurningar og ekki er unnt að tæpa á nema fáum atriðum. Ég mun reyna að fjalla stuttlega um tvær meginspurningar: 1. Hvers eðlis eru siðareglur af þessu tagi og hver er staða þeirra með tilliti til annars konar reglna sem gilda um störf manna og breytni? 2. Hvert er hlutverk siðareglnanna? Hvernig á að beita þeim? 1. Þegar spurt er um eðli siðareglna, sem starfsstéttir setja sér, rís samstundis ákveðinn vandi. Vandinn er sá, að greina þessar reglur frá öðrum reglum, sem þessar starfsstéttir lúta eða taka mið af. Hverjar eru þessar aðrar reglur? Þær eru af tvennu tagi: í fyrsta Iagi lagareglur, í öðru lagi tæknilegar reglur. Leiðum fyrst hugann að muninum á siða- reglum og lagareglum. í fyrsta lagi er hinn almenni munur á siðareglu og lagareglu sá, að siðareglur eru yfirleitt ekki settar í sama skilningi eða með sama hætti og Iög. í öðru lagi er brot við siðareglu talið ámælisvert, þótt ekki sé kveðið á um viðurlög, þ.e. tiltekna refsingu eða hegningu líkt og gilda um brot á lögum. í þriðja lagi hafa siðareglur gildi út fyrir ákveðin landamæri, þær gilda fyrir alla. Lögin gilda hinsvegar innan ákveðins ríkis, ákveðinnar lögsögu. í þessum þremur tilvikum eru mörkin á milli siðareglna starfsstétta og lagareglna ekki eins skýr og almennt gerist, hinar skráðu siðaregl- ur starfsstétta lenda á milli siðferðisreglna, sem eru óskráðar og gilda um mannlegt siðferði almennt, og lagareglna, sem eru yfirleitt skráðar og gilda um tiltekinn hóp manna. Hér skiptir miklu máli að menn leiði hugann að því í hvorn flokkinn menn kjósa fremur að draga hinar settu og samþykktu siðareglur: Ber að líta á þær sem siðferðis- reglur í ströngum skilningi eða sem eins konar lagareglur? M.ö.o. eru þessar settu siðareglur mannasetningar að öllu leyti eða eiga þær sér rætur í raunverulegu siðferði, og eru ekki annað en tilraun til að skýra það, líkt og málfræðin skýrir tungumálið sem við tölum? Lagareglur eru yfirleitt hreinar mannasetn- ingar, að svo miklu leyti sem þær eru ekki útfærsla á eiginlegum siðferðisreglum. Ég tel að skynsamlegast sé, að Iíta svo á, að þær siðareglur sem starfsstéttir setja sér, séu fyrst og fremst tilraun til að skýra og skerpa raunverulegar siðferðisreglur, reglur sem eru þegar virkar í siðferði viðkomandi hóps manna eða starfsstéttar. Rök mín fyrir þessu eru þau, að það er ekki á mannlegu valdi að stýra siðferðinu: Það getur enginn mannlegur máttur, svo dæmi sé tekið, ákvarðað að það sé rétt að ljúga og rangt að segja satt. Það hefur hins vegar iðulega komið fyrir að ákveðin yfirvöld hafa talið sig þess umkomin að ákvarða með reglugerðum, hvað sé lofsverð breytni eða ámælisverð. Er hægt að ákveða með reglugerð að það sé siðferðilega lofsvert að flýta fyrir dauða aldraðra svo dæmi sé nefnt? Eða að útrýma Gyðingum? Af þessu má sjá hversu vafasamt er að ætla sér að ákvarða siðferðið með reglugerðum. Slíkt getur einungis orðið til þess að rugla menn í ríminu, sljóvga dómgreind fólks á rétt og rangt. Hér gildir það sama um siðfræði og stærðfræði: Annaðhvort sjá menn að 2 plús 2 eru 4 eða menn sjá það ekki — og annaðhvort sjá menn að það er rétt að virða mannslíf eða menn sjá það ekki. Af þessu má einnig sjá, hversu vandasamt það er fyrir starfsstéttir að setja sér siðareglur. Slík viðleitni verður að byggjast á fræðilegri greiningu á raunverulegu siðferði, þeim viðfangsefnum og vandamálum sem þar er að finna. Þetta breytir því þó ekki, að mikilvægt er að láta þessar siðareglur virka að nokkru leyti, eins og um lög væri að ræða, eins og ég mun víkja að hér á eftir. Þá eru það tengsl hinna settu siðareglna og þeirra tæknilegu reglna, sem gilda í öllum störfum manna. Hér er aftur um að ræða tvenns konar ólíkar reglur. Munurinn er m.a. fólginn í því að tæknilegar reglur miða ævinlega að því að auka færni eða tiltekinn L
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.