Læknablaðið - 15.11.1991, Side 30

354
LÆKNABLAÐIÐ
Tafla. Tíðni surgs meðal Islendinga.
Rannsóknir (Heimildir) Fjöldi Aldur /ár Tíöni (Uppsöfnuö tíöni)
Eiríksson 1990 (52) þéttbýli, strjálbýli 180 1.5 (14.4)
Könnun læknanema 1975 (48) þéttbýli, strjálbýli 2772 40-49 (9.4)
Gíslason 1984 (50) strjálbýli 319 6-50 14.7
Gíslason 1990 (51) þéttbýli 2902 20-45 18.2
DDD/1.000 íbúa/dag Milljónir kr.
—•— Milljónir kr.
Mynd 3. Neysla astmalyfja og heildsöluverð á verðlagi í
september 1990.
Skýrslur um lyfjasölu hér á landi sýna að sala
astmalyfja hefur aukist úr 6.82 dagskömmtum
á 1000 íbúa 1978 í 39.93 dagskammta á
1000 íbúa 1987 (53,54). Þetta er aukning um
585% á 10 ára tímabili (mynd 3). Engir nýir
lyfjaflokkar komu fram við meðferð á astma á
þessu tímabili. Hér er um sömu þróun að ræða
og áður var vikið að í Bretlandi og Svfþjóð.
Vegna fámennis eru dauðsföll af völdum
astma fá hérlendis. Til að fá hugmynd um
hvort dauðsföllum sé að fjölga hefur höfundur
reiknað meðaltal dauðsfalla á tveimur 10 ára
tímabilum 1960-69 og 1970-79 og einu níu
ára tímabili 1980-88. Á sjöunda áratugnum
dóu að meðaltali 1.65 einstaklingar á 100
þúsund íbúa á ári. Á áttunda áratugnum var
þessi tala 3.07 og á níunda áratugnum 2.66
(54). Þótt hér sé um lágar tölur að ræða má
þó álykta að dauðsföllum hafi ekki fjölgað
síðasta áratug. Hins vegar hefur dauðsföllum
af völdum annarra teppusjúkdóma fjölgað
stórlega. Þau voru 2.26 á 100 þúsund íbúa
1960 og 17.21 á 100 þúsund íbúa 1988 (55).
UMRÆÐA
í greininni hefur verið bent á þrjú meginatriði
sem geta haft áhrif á tíðni bráðaofnæmis:
erfðaþætti, magn ofnæmisvaka í umhverfinu
og ofnæmisglæðandi umhverfisþætti; þ.e.
sýkingar og mengun.
Þegar höfð eru í huga bág kjör þjóðarinnar
á fyrri öldum og alger vöntun á
heilbrigðisþjónustu er enginn vafi á því að
áður fyrr hefur stór hluti ofnæmissjúklinga
dáið af völdum ofnæmis án þess að geta böm.
Þetta atriði hefur átt sinn þátt í að halda tíðni
ofnæmis niðri. Með stórauknum ferðalögum
innan lands og utan berast smitsjúkdómar,
einkum veirusjúkdómar, hratt á milli manna.
Tíðar veirusýkingar virðast plægja akurinn
fyrir aukna tíðni ofnæmis, sennilega með
því að skemma vamir slímhúðarinnar gegn
ofnæmisvakanum. í því sambandi vakna
spumingar um það hversu hollt sé að hafa
böm á vöggustofum og bamaheimilum þar
sem tíðni öndunarfærasýkinga er mikil.
Athuganir í Finnlandi styrktu þó ekki þá
tilgátu að dvöl á dagvistarstofnun fyrstu tvö ár
ævinnar stuðlaði að ofnæmi (56). Þó virðast
fyrstu mánuðir bamsins vera sérstaklega
mikilvægir fyrir þróun ofnæmis síðar á ævinni
eins og samband milli frjókomaofnæmis og
fæðingarmánaðar sýnir.
Áhrif reykinga á astma og ofnæmi eru það
augljós að böm ættu í engum tilfellum að
þurfa að anda að sér tóbaksreyk, allra síst
þau sem hafa ofnæmi eða astma. Um aðra
mengun er erfitt að dæma þar sem þekkingu
skortir á aðstæðum fyrri tíma, bæði hvað
varðar rykmengun og efnamengun. Það má
þó telja sannað að efnamengun glæði myndun
ofnæmis ef hún fer yfir ákveðin mörk.
Þegar þessi atriði eru höfð í huga virðist
ekki ólíklegt að tíðni astma og ofnæmis fari