Læknablaðið - 15.11.1991, Síða 39

LÆKNABLAÐIÐ 1991'; 77: 361-2.
361
Haraldur Briem
GAGNSEMI BÓLUSETNINGAR GEGN
LUNGNABÓLGUBAKTERÍUM
(STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE)
I grein, sem Steinn Jónsson (SJ) ritar
og nefnir »Er gagn af bólusetningu
gegn pneumokokkum?«, gagnrýnir hann
ráðleggingar landlæknis um bólusetningu gegn
lungnabólgubakteríum. Telur hann að ekki
gæti hlutlausrar túlkunar á upplýsingum um
bóluefnið í greinargerð með ráðleggingunum.
SJ segir efasemdir um bóluefnið hafa aukist á
síðustu árum eftir að fjöldi greina hafi birst
sem staðfest hafa alvarlegar sýkingar og
dauðsföll meðal bólusettra. Allur þessi fjöldi
greina, sem SJ nefnir, eru tvær (1,2). Önnur
þessara rannsókna, sem talið er að bendi
til gagnsleysis bólusetningar, er framvirk
slembuð rannsókn frá Bandaríkjununum (1).
Hún hefur verið gagnrýnd fyrir óljósa
skilgreiningu sjúkdómstilfella, sem ýmist voru
með lungnabólgu eða berkjubólgu (3,4), en
erfitt er að meta þýðingu lungnabólgubaktería
sem finnast í hráka í berkjubólgu. Þá hefur
verið á það bent að slembun þessarar
rannsóknar virðist hafa mistekist (5) og
ennfremur að hönnun rannsóknarinnar
gerði það að verkum að erfitt yrði að sýna
fram á gagnsemi bóluefnisins (3). Hin
rannsóknin (2), sem var gerð á tiltölulega
fáum pöruðum hópum, hefur verið gagnrýnd
fyrir bjögun, þ.e. þeir sem fengu bóluefnið
og veiktust voru eldri og ónæmisbældari en
samanburðarhópurinn (6) og að einnig kynnu
sumir að hafa verið bólusettir án vitundar
rannsakenda (4,6).
Ekki verður ráðið af alþjóðlegum
greinaskrifum að efasemdir manna um
bóluefnið fari vaxandi. Á undanfömum
árum hefur fjöldi greina birst um notagildi
bóluefnisins. Eru þessar greinar ýmist byggðar
á rannsóknum á pöruðum hópum (7-10)
og faraldsfræði (4,11,12) en einnig á stórri
framvirkri slembaðri rannsókn (13).
Allar þessar rannsóknir, auk nýlegrar
hagkvæmnirannsóknar á slíkum bólusetningum
(14) , benda til gagnsemi bóluefnisins. Þær
benda einnig til þess að ná megi árangri með
því að bólusetja yngri einstaklinga en áður
var talið (9) og að konum kunni að gagnast
bólusetningin betur en körlum (12). Hér
kann að vera komin mikilvæg skýring á því
hvers vegna rannsóknir þær sem SJ vitnar til
(1,2) benda ekki til að bóluefnið geri gagn,
en þær voru gerðar á uppgjafahermönnum
sem endurspegla engan veginn bandarískt
þjóðfélag.
Farsóttanefnd hefur, með hliðsjón af
áðurnefndum upplýsingum, mælt með því að
auk einstaklinga í sérstökum áhættuhópum
verði öllum einstaklingum, sem náð hafa
60 ára aldri, boðin bólusetning gegn
sýkingum af völdum lungnabólgubatería
(15) . Nefndin telur að ekki sé ástæða til að
draga á langinn að hefja bólusetningar gegn
lungnabólgubakteríum þótt vonast megi til að
betra bóluefni finnist í framtíðinni.
Farsóttanefnd leggur ríka áherslu á að allir,
sem eru bólusettir, verði skráðir og skráningin
verði aðgengileg við rannsóknir á virkni
bóluefnisins.
HEIMILDIR
1. Simberkoff MS, Cross AP, Ál-Ibrahim M, et al.
Efficacy of pneumococcal vaccine in high risk-
patients: results of a Veterans Administration
cooperative study. N Engl J Med 1986; 315: 1318-
27.
2. Forrester HL, Jahnigen DW, LaForce FM. Inefficacy
of pneumococcal vaccine in a high-risk population.
Am J Med 1987; 83: 425-30.
3. Shapiro ED. Letter to the editior. N Engl J Med
1987; 316: 1272-3.
4. Recommendations of the Immunization Practices
Advisory Committee. Pneumococcal polysaccaride
vaccine. MMWR 1989; 38: 64-76.