Læknablaðið - 15.11.1991, Blaðsíða 12

336
LÆKNABLAÐIÐ
Ef til hliðar er lagður ágreiningur um fjölda
dauðaslysa á sjó, verður því ekki á móti
mælt, að öðrum slysum hefur fjölgað.
Þetta kemur meðal annars fram í tölum hjá
Tryggingastofnun ríkisins, þótt breyttar reglur
um bótagreiðslur kunni að hafa þar einhver
áhrif. Og það er þessi staðreynd, sem er mikið
áhyggjuefni öllu slysavamafólki. Skýringa
hefur verið leitað og margt nefnt til. Hér hefur
verið getið um skort á nýliðafræðslu, aukið
vinnuálag og meiri kröfur um afköst.
Alltof oft er talað um slys sem óumflýjanlega
atburði. Áhugafólk um slysvarnir (forvamir)
hefur um langt árabil barist gegn þessum
hugsunarhætti, sem stundum nálgast það að
vera forlagatrú. Slys verða ekki af einhverjum
óútskýranlegum ástæðum. Þau eiga sér
langflest einhvern aðdraganda, einhverja sögu
þar sem mannleg mistök vega þyngst. Þessar
staðreyndir eru alltof sjaldan hafðar í huga
þegar rætt er um nauðsyn aukinna slysavama
og kostnað þjóðfélagsins vegna afleiðinga
slysa.
Stjórnmálamenn bera hér mikla ábyrgð. í
skálaræðum við hátíðleg tækifæri ræða þeir
gjaman um forvamir á flestum sviðum, um
nauðsyn aukinna fjárframlaga og vilja sinn til
úrbóta. Og vissulega hafa verið stigin skref
í rétta átt, en hlutfall fjármuna, sem fara til
slysavama, er afskaplega lágt miðað við það
fé, sem fer til heilbrigðismála. Þessu þarf að
breyta ef stjómmálamönnum er alvara þegar
þeir hafa forvarnir á tungu.
Glöggur maður hefur sagt, að einstaklingur,
sem hlotið hefur algjöra heilaskemmd af
völdum slyss, kosti þjóðfélagið um 100
milljónir króna, ef hann lifir í 40 ár. Tölur
um kostnað þjóðfélagsins vegna slysa em
stjamfræðilegar. Þá er ekki talin með sorgin
og kvölin og hinn mannlegi harmleikur. Tjón
lítils samfélags þegar ungt og verkfært fólk
lætur lífið í slysum, er nánast óbætanlegt.
Þegar þessar staðreyndir em hafðar í huga, er
óskiljanlegt, að slysavamir skuli ekki gegna
margföldu hlutverki umfram veruleikann í
dag. Hver króna, sem rennur til slysavama,
sparar þjóðfélaginu ómældar upphæðir. I
umræðu dægranna um niðurskurð og sparnað
virðist þessi þáttur gleymast. Hann kann þó á
tiltölulega skömmum tíma að vega þyngra en
margar umdeildar aðgerðir.
Úr sjónum kemur stærstur hluti þjóðartekna
Islendinga. Sóknin í verðmætin felur í
sér meiri slysahættu en þekkist í öðmm
atvinnugreinum. Þessi sókn hefur tekið
miklum breytingum á síðustu áratugum,
breytingum, sem erfitt er að skilgreina í
rannsóknum og könnunum á slysum á sjó.
Fjölmargir sjómenn hafa lýst því yfir, að sá
fróðleikur, sem þeir tóku við í Slysavamaskóla
sjómanna, hafi bjargað þeim frá stórfelldum
meiðslum og jafnvel dauða. Við getum velt
því fyrir okkur hvemig ástandið væri ef þessi
skóli hefði ekki veitt rösklega sex þúsund
sjómönnum nokkra fræðslu.
Það er aðalatriði þess máls, sem hér er til
umræðu, að stjómvöld og allur almenningur
dragi réttar ályktanir. Slysavarnir hafa verið
og verða ódýrasta aðferð þjóðfélagsins til að
draga úr stórfelldum kostnaði og þjáningu.
Slysavamir taka til allra þjóðfélagshópa,
ekki síst bama. Af þeim sökum hefur
Slysavamafélagið hleypt af stokkunum átaki,
sem nefnist »Vöm fyrir böm« og væntir
góðra undirtekta. Á þeim vettvangi gætu
heilbrigðisstéttir veitt ómetanlega aðstoð
með skipulegri skráningu á slysum svo meta
megi árangur með tölum, sem ekki verða
umdeildar.
Árni Gunnarsson,
framkvæmdastjóri Slysavarnafélags Islands