Læknablaðið - 15.03.1992, Page 22

96
LÆKNABLAÐIÐ
fékk í fyrstu utanbastsígerð (abscessus
epiduralis). Fór hann í aðgerð af þeim sökum,
en vegna versnandi sjúkdómseinkenna og
merkja um ígerð í heila (sjá mynd) var þörf
á kúpuopnun á nýjan leik (craniotomia).
Sjúklingur 8, 62 ára kona, greindist með ígerð
í heila af völdum sýkingar í ennisskútum.
Fimm árum áður hafði hún gengist undir
aðgerð á ennisskúta vegna sýkingar þar.
Sjúkdómurinn hafði hins vegar blossað upp
að nýju.
Allir sjúklinganna sem um ræðir höfðu verið
meðhöndlaðir með sýklalyfjum í munn eða í
staðbundnu formi í eyra, áður en fylgikvillar
komu fram. Meðalvistunartími á sjúkrahúsi
voru tæpar sex vikur (frá einum degi til níu
vikna). Eitt dauðsfall var í þessum hópi.
UMRÆÐA
Fyrir daga sýklalyfja fengu 2.3% sjúklinga
með miðeymabólgu alvarlega fylgikvilla. Hins
vegar greindust slíkir fylgikvillar hjá 0.15%
tilvika miðeymabólgu við rannsóknir frá 1962
(2).
Þótt tíðni hinna alvarlegri fylgikvilla í
miðtaugakerh hafi snarlega minnkað á síðustu
áratugum, er greinilegt að vandamálið heyrir
ekki sögunni til. ígerð í heila er alvarlegasti
fylgikvillinn í þessu uppgjöri og sá sjúkdómur,
sem olli dauða eins sjúklings og lengstri
sjúkrahúsvistun í öðrum tilfellum. Dánartala
af völdum heilaígerðar er enn mjög há,
20-40%, þrátt fyrir tilkomu sýklalyfja og
nútíma skurðaðgerða á heila (4-6). Nokkrum
erfiðleikum getur verið bundið að greina
slíkar ígerðir. Tölvusneiðmyndataka af
höfði hefur reynst ómetanleg hjálp og
auðveldað greiningu. Engu að síður hafði
einn sjúklinganna hita af óþekktum toga um
tveggja vikna skeið, áður en tölvusneiðmynd
sýndi óyggjandi merki um ígerð í heila.
Sýkingar í miðeyra og skútum geta
borist til miðtaugakerfis eftir fems konar
leiðum. Sýking getur orðið gegnum bein,
vegna breytinga af völdum bein- og
mergbólgu (osteitis-osteomyelitis). Sýkingar
kunna að berast af völdum æðabólgu í
gegnum frauðsbláæðar (venae diploicae) í
andlitsbeinum og höfuðkúpu. Sýkingar geta
borist með blóðsmitun (hematogen). I fjórða
lagi geta sýkingar orðið í gegnum fyrirfram
mótaðar brautir, svo sem kringlótta gluggann í
miðeyra (fenestra rotundum) (7,8).
Útferð úr miðeyra og stikli (otorrhea),
mánuðum eða árum saman, er merki um
langvinna sýkingu í slímhúð og/eða beini
og því hætta á útbreiðslu til miðtaugakerfis!
Slíka eymasjúkdóma ber að kanna með
tilliti til aðgerðar á miðeyra og stikli
(tympanomastoidectomia) (9,10).
Astæða er til að benda á, að bólga í
ennisskútum og öðrum afholum nefs olli
ígerð í heila hjá þremur sjúklinganna og
innanbastsígerð að auki hjá einunr.
Sjúklingi ineð bólgu í ennisskútum, sem
ekki svarar sýklalyfjameðferð á tveimur til
þremur sólarhringum og hefur versnandi
höfuðverk, skal vísað til frekari meðferðar í
þrýstingslækkandi skyni (6,11.16).
Segamyndun í bugastokk (thrombosis sinus
lateralis), sem greindist hjá sjúklingi 4,
er sjaldgæfur fylgikvilli við miðeyma- og
stikilbólgu.
Bólga í stikli getur leitt til
blóðsegamyndunar í bugastokk með
hækkun á mænuvökvaþrýstingi og bjúg í
sjóntaugardoppu (papilloedema). Hugtakið
hydrocephalus otitica er notað yfir
það fyrirbæri er mikil hækkun verður á
nrænuvökvaþrýstingi, án útvíkkunar á
heilahólfum (12). Er því ekki um að ræða
venjulega vatnshöfuðsmyndun. Hydrocephalus
otitica er oft í tengslum við ofangreinda
segamyndun í bugastokk. Hydrocephalus
otitica hefur öðru nafni verið nefnt falskt
heilaæxli (pseudotumor cerebri), hugtak
sem notað er um góðkynja hækkun á
mænuvökvaþrýstingi (13). Eymasjúkdómar
eru taldir standa að baki um 20% af þessu
fyrirbæri (12).
Lömun í andlitstaug af völdum bráðrar
miðeymabólgu er þekkt fyrirbæri. I 25%
einstaklinga er andlitstaugin óvarin, þar
sem hún liggur í gegnum miðeyrað (5). Af
þeim sökum er hætta á að sýkingar valdi
lömun í tauginni. Reyndar má telja þennan
fylgikvilla afar sjaldgæfan, miðað við hversu
tíður eymabólgusjúkdómurinn er. Bati næst
nær ætíð við ástungu og tæmingu á greftri úr
miðeyra, en aðgerð á stikli (mastoidectomia)