Læknablaðið - 15.11.1996, Síða 24

774
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
Fig. 2. Incidence of ulcerative colitis in Iceland 1950-1989.
hópi var 1,2. Nokkur hluti sjúklinganna hafði
útbreiddar bólgubreytingar (extensive colitis)
við greiningu, hjá 3,5% náðu þær upp í þver-
ristil og hjá 7,5% um allan ristilinn (pancolit-
is).
Meingerð: Slímhúðarsýni úr endaþarmi eða
ristli höfðu verið tekin við speglun hjá öllum
sjúklingunum og ristilhlutar fjarlægðir með
skurðaðgerð hjá 18 (6,4%). Við smásjárskoð-
un fannst í þeim öllum dæmigerð blanda af
bráðri og hægfara bólgufrumuíferð. Einkenn-
andi kirtilkýli (crypt abscess) fundust í sýnum
frá 220 sjúklingum (78%), sár hjá 97 (34,4%)
en rof (perforation) á görn einungis í einu til-
viki.
Sjúkdómseinkenni: Algengustu einkenni
sáraristilbólgu voru blóð í hægðum (97,2%),
endaþarmskveisa (79,4%), niðurgangur
(62,4%) og kviðverkir (31,9%). Einkenni frá
líffærum utan meltingarvegar, lifur, gallveg-
um, liðum, augum og húð, höfðu 8,9% sjúk-
linganna. Rúmlega helmingur (51,4%) hafði
greinst innan þriggja mánaða frá byrjun ein-
kenna og tæplega tveir þriðju (63,1%) innan
sex mánaða, en hjá tæplega fjórðungi sjúkling-
anna (24,5%) dróst greiningin lengur en eitt
ár.
Sjúkrahúsvist og fjölskyldusaga: Á rann-
sóknartímabilinu höfðu 111 sjúklingar (39,4%)
lagst inn á sjúkrahús vegna sjúkdómsins. Tutt-
ugu og fimm (8,9%) veittu upplýsingar um
ættingja með staðfestan þarmabólgusjúkdóm,
þar af áttu 23 (8,2%) ættingja með sáraristil-
bólgu og tveir (0,7%) ættingja með svæðis-
garnabólgu. Þetta eru vafalítið lágmarksgildi
þar sem einvörðungu var byggt á þeim upplýs-
ingum sem fyrir lágu í hefðbundnum sjúkra-
skrám. Með öðrum orðum er ekki tryggt að
allir sjúklingarnir hafi verið krafðir um ítarlega
ættarsögu. Nítján sjúklingar (6,7%) áttu ná-
skyldan ættingja (foreldri, barn eða systkini)
með þarmabólgusjúkdóm.
Umræða
Nýgengi og kynjahlutfall: Rannsóknin sýnir
að nýgengi sáraristilbólgu á íslandi hefur
hækkað mikið og tölfræðilega marktækt miðað
við undangengna áratugi (mynd 2). Leit að
nýjum tilfellum var þó síst ítarlegri nú en við
fyrri rannsókn (4) og skilmerkjum sjúkdóms-
greiningar hefur ekki verið breytt. Hækkun á
nýgengi verður því varla rakin til bættrar grein-
ingar eða ítarlegri leitar að sjúkdómnum eins
og stungið var upp á í einni sænskri rannsókn
(7). Hins vegar er ekki hægt að útiloka að
læknar séu nú betur meðvitaðir um sjúkdóm-
inn en á fyrri áratugum.
Hlutfall karla með sáraristilbólgu hækkaði
stöðugt á árunum 1950-1979 (4) en hafði nú
lækkað lítillega frá síðasta áratugi, þó ekki
marktækt. Hátt hlutfall karla í sjúklingahópn-
um (tafla I) er í samræmi við það sem lýst hefur
verið í nálægum löndum (7-10).
Nokkrar rannsóknir á nýgengi sáraristil-
bólgu í nágrannalöndunum ná yfir svipað tíma-
bil og rannsóknin sem hér er greint frá (tafla
III). Nokkrar eru framskyggnar (8,9,11) en
aðrar afturskyggnar eins og okkar. Allar eru
þær svæðisbundnar og engin nær yfir heila þjóð
eða heilt land nema þær sem gerðar voru í
Færeyjum (11,12).
Nýgengi á íslandi reyndist ekki hátt miðað
við hin Norðurlöndin (tafla III). Hæst var ný-
gengið í Færeyjum (11) og hafði tvöfaldast þar
miðað við næsta rannsóknartímabil á undan
(12). Tvær svæðisbundnar rannsóknir í Svíþjóð
leiddu í ljós vaxandi nýgengi á rannsóknar-
tímabilinu. Var aukningin að mestu rakin til
fjölgunar tilfella af bólgu í endaþarmi og buga-
ristli (10,13). Rannsókn í Kaupmannahöfn var
sú eina sem sýndi lækkandi nýgengi á sambæri-
legu tímabili, en það hafði þá farið stöðugt