Læknablaðið : fylgirit - 15.05.1982, Page 27

LÆKNABLAÐIÐ
25
dcs Drogues. Livre VII.
ltii óic & vcnrc. C'cft i quoi on doic pcciídrc gardc, commc auffi a quan-
: d'ordurcs qui íc rcncomrenc dcdans.
LcsSauva^cs n‘ont point dc mcillcur Rcmcdc pourcouncs iortcs dc playcs,
: lcur CoIucm, c'cft ainíl qu'ils appcllcnt cc Baumc; & lcs Brafíliens fipdiba;
Portugais, Cjmelo •, Cc nous Copaú , Copaif, ou Camptuf. En cffct c'cftun dcs
s adnnrablcs Rcmcdcs qui ait paru jufqu a cc jour pour la gucrifon dcs playcs,
tout quand il cft pur, & qu'il n’a pas cftc mclangc, ou qu’tl n'cft pas rcntpii
fon humiditc, c’cft-a-dirc d'unc cau rouflc, qui diftilc dc l’Arbrc dans lc tcmps
: Ic BaunK cn fort.
Lcs Sauvagcs ont connu Ics vcrtus dc ce Baumc par lc moyen dc ccrrains
:hons Marons quifont auxlfícs; card'abord quc ccs animaux font blcflcz,
>nt l'inftinfl d'allcr donncr un coup dc dcnt dans Ic tronc dc ccs Arbrcs , &r
Baumc qui cn fort, ils cn mcttcnt fur Icurs playcs, & continucnt jufqu’a lcur
fairc gucrifön. C'cft ainfí quc mc lc mandc M. Frangois Roufléau dc S. Do-
íguc. A i’cgard du boisdc l'Arbrc, ils scn fcrvcnt atcindrc cn rougc, com-
nous faifons du bois dc Brcfíl.
Hér rekur Pomet sögu kopaivabalsam í Brasilíu, hvemig
indíánar lærðu af bardagaglöðum göltum að nota sér bal-
sam sem rann úr særðum trjástofnum.
uð á túnum, húsaþökum og steingerðum þar sem
einnig höfðu verið þurrkuð ræksni af fuglum, eins
og fýl og lunda (til brennslu). Þannig varð auð-
veldur aðgangur að naflabindunum fyrir smitefn-
in. þar sem stífkrampabakterían eða gró hennar
gat verið. Þetta er að vísu ein smitleið af mörgum,
sem hugsanlegar voru.
Það þurfti því gagngerar breytingar á venjum og
lifnaðarháttum þessa fólks, ef koma átti í veg fyrir
að smitefni gætu borizt í naflasár. Slíkt var útilok-
að á stuttum tíma. Þá var það meðferðin á naflan-
um þ.e.a.s. sótthreinsandi sárasmyrsl sem gæti
leyst vandann. Þetta efni kom Peter Schleisner
með fyrstur manna til íslands 1847, það er kopai-
vabalsam. en meira um það síðar.
I baráttunni við ginklofann á St. Kilda tókst ekki
að leysa vandann fyrr en 1895 (91), eða 45 árum
síðar en í Vestmannaeyjum, eftir að sótthreinsandi
efni voru orðin viðurkennd og þekktar voru stíf-
krampabakterían og fleiri sýklar. Hér kom joð til
sögunnar og svo jodoform, en það var að lokum
notað á naflann með ágætum árangri á St. Kilda. í
Vestmannaeyjum mun naflaolía (kopaiva-
balsam) Schleisners (34) hafa verið notuð langt
fram á 19. öldina eða til loka 19. aldarinnar, en
framan af þessari öld var notast við bórsýru á
naflann og getur Pall Kolka (45) þess, að Halldór
Gunnlaugsson héraðslæknir(1906—1924) i Eyjum
hafi notað bórsýruna og hann, Páll, tekið það upp
eftir honum.
Kopaivabalsam (Balsamum copaiba)
Ný naflaolía
Þetta sárasmyrsl eða sáraolía hefurlöngum ver-
ið viðurkennt, sem eitt hið bezta þvag- og sára-
hreinsunarmeðal í Vesturheimi. áður en hinn nýi
tími hóf innreið sína með súlfa og fúkalyfjum. Efni
þetta var viðurkennt í lyfjaskrá Bandaríkjanna frá
1820—1942, en er nú í hinu svokallaða National
Formulary (N.F.). Eins og fyrr segir fékk Peter
Schleisner upplýsingar urn lyf þetta frá banda-
rískum læknum og kom með það til Vestmanna-
eyja 1847. Ekki erað sjá, að balsam þetta hafi verið
notað í Evrópu sem naflaolía. Prófessor Levy
þekkir það ekki sem slíkt. né þeir fjórir dönsku
læknar, sem voru á undan dr. Schleisner í Vest-
mannaeyjum. þó það væri á lyfjaskrá (69). Síðan
réði þetta lyf með skjótum hætti úrslitum í barátt-
unni við ginklofann í Vestmannaeyjum, sem segja
má að væri úr sögunni eftir 1848. þ.e. eftir fyrsta
fulla árið sem Schleisner var á íslandi að minnsta
kosti sem alvarleg plága. Dreifð tilfelli munu hafa
komið fyrir allt fram um 1960, bæði í Eyjum og
annars staðar á Islandi, en með margra ára milli-
bili. Þetta mikilvirka balsam (ilmsmyrsl) er kornið
frá Amazon-Indíánum, sem lærðu snemma á öld-
um að nota það við sárameðferð. í munnmælum
H I S T O I R E
generale
DROGUES
TRjIITjINT
DES PLANTES , DES ANIMAUX.
& dcs Mincraux ; Ouvrage cnrichy de p,cs dc
cjuatrecent Figures en Eaille-douce tirécs daprés
Nature ; avcc un difcours qui explique lcurs
differens Nonrs . les Pays d oú elles viennent. la
manicre de connoltre les Veritables davcc lcs
Falfifiécs , éc leurs proprietez , oú l'on découvic
l'crrcur dcs Ancicnsöéaes Modernes;Lc tout trcs
utileauPublic.
P*rU Suur P i £ R R E POMET, M*rth*nl Efiarr (5* Drtgipýr.
A PARIS-
Chrz Jean-8aytiitk Lotion.&Áucuitiic PuaoN, fur UPoRt au Chir t;c,
a 1a PiuÍcikc.
ET AU PALAIS.
Cbre ESTIENN'E DUCASTIN', lUroÚGiUene doPnío^pj«‘1w bon
Ava Affnitúm tí Ftivik’t h Rq-
M. DC. XCIV.