Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1997, Blaðsíða 17

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83/FYLGIRIT 35
17
based medicine) rutt sér meira til rúms sem að-
ferð lækna til að meta fyrirliggjandi vísindi við
árangurs- og hagkvæmnismat. Vísindi eru jafn-
framt grundvöllur samræmdra leiðbeininga um
læknismeðferð (clinical guidelines). Ymsar að-
stæður gera íslendinga áhugaverða fyrir læknis-
fræðilegar rannsóknir.
4. Breytt aldurssamsetning
íslenska þjóðin er enn tiltölulega ung í saman-
burði við nágrannaþjóðirnar. Um þriðjungur
þjóðarinnar er undir 18 ára aldri og er það hærra
hlutfall en í nágrannalöndunum en hlutfall aldr-
aðra er lægra á íslandi. Meðalævi hefur lengst um
eitt ár á hverjum fimm árum undanfarin 25 ár.
Hlutfall aldraðra af heildarmannfjölda mun fara
vaxandi og fjölgar háöldruðunt nú mest, en eftir
árið 2010 mun einnig fjölga þeim, sem eru eldri en
65 ára. Breytingar á aldurssamsetningu þjóðar-
innar geta breytt þörfum fyrir heilbrigðisþjón-
ustu.
5. Upplýsingabylting
Verulegar framfarir hafa orðið í upplýsinga-
tækni á seinni árum sem þó hafa einungis nýst
heilbrigðisþjónustunni að litlu leyti enn sem kom-
ið er. Gera má ráð fyrir mikilli breytingu á þessu
sviði á næstu árum. Þessar breytingar geta bætt
þjónustu heilbrigðiskerfisins og gert það skilvirk-
ara.
Samhliða þróun í upplýsingatækni hafa fjar-
lækningar rutt sér sífellt meira til rúms, en með
þeirn er átt við læknisfræðileg samskipti með
fjarskiptum. Gildir þetta jafnt um myndrænar,
talaðar og ritaðar upplýsingar. Með fjarlækning-
um er hægt að færa sérfræðiþekkinguna nær sjúk-
lingnunt, bæta greiningu og meðferð, spara sjúk-
lingum ferðalög og þar með fyrirhöfn og kostnað.
Auknir möguleikar á flutningi sjúkraskrárupplýs-
inga og rannsóknarniðurstaða munu draga úr
þörf fyrir læknisfræðilega sérþekkingu utan höf-
uðborgarsvæðisins og Akureyrar.
Upplýsingar um heilsufar, heilbrigðisþjónustu
og læknisfræði munu verða aðgengilegri fyrir al-
menning á næstu árum. Þessi þróun hefur þegar
hafist og hefur leitt til aukinna væntinga til heil-
brigðisþjónustu. Gerð fræðsluefnis fyrir almenn-
ing og útbreiðsla þess, meðal annars á alnetinu,
mun auka möguleika einstaklinga til sjálfshjálpar.
6. Breytt viðhorf og skipulag heilbrigðis-
þjónustu
í íslenskri heilbrigðisáætlun sem samþykkt var
árið 1991 komu fram hugmyndir um skipulag heil-
brigðisþjónustu sem ekki hafa fyllilega komist í
framkvæmd. Framkvæmdir í heilbrigðismálum
hafa oft verið tilviljanakenndar og skammtíma-
lausnir áberandi. Ríkisvaldið hefur jafnvel ekki
sinnt nauðsynlegum úrbótum á sumum sviðum
sem aðrir hafa síðan ráðist í. Þannig var holds-
veikraspítalinn í Laugarnesi byggður fyrir erlent
gjafafé, klausturregla byggði og rak St. Jósefs-
spítalann á Landakoti og Borgarspítalann byggðu
bæjaryfirvöld í Reykjavík þegar nauðsynleg
stækkun Landspítalans dróst úr hömlu. Reykja-
lundur og Heilsustofnun Náttúrulækningafélags
íslands í Hveragerði eru dæmi um framtak fé-
lagasamtaka í heilbrigðisþjónustu.
Breytt viðhorf til innlagna, samhliða auknum
möguleikum til greiningar og meðferðar utan
sjúkrahúsa, munu auka þörf fyrir uppbyggingu
aðstöðu fyrir ferlisjúklinga. Stytting legutíma
mun væntanlega leiða til þess, að sjúklingar sem
leggjast inn á sjúkrahús verða almennt veikari en
nú er. Uppbygging göngudeildaþjónustu sjúkra-
húsanna hefur víðast verið lítil og möguleikar
þeirra til að sinna ferlisjúklingum eru nú takmark-
aðir. Erfitt getur orðið fyrir læknanema eða
lækna í sérnámi að kynnast greiningu og meðferð
ýmissa sjúkdóma sem sinnt yrði án innlagnar.
Samhliða minnkandi þörf fyrir sjúkrarúm er
nauðsynlegt að gera áætlanir um húsnæðisþörf,
endurnýjun og notkun þess húsnæðis sem þegar
er til staðar. Ekki er útlit fyrir að byggja þurfi
nýjar legudeildir fyrir bráðalækningar í náinni
framtíð, og húsnæði sem losnar verður meðal
annars hægt að nýta til öldrunarlækninga og sem
vistrými fyrir aldraða. Viðhorf til dvalar á sjúkra-
húsi hafa verið að breytast og sífellt fleiri óska
þess nú að fá að dvelja utan sjúkrastofnanna þrátt
fyrir mikil veikindi. Endurhæfing er í mörgum
tilfellum möguleg án þess að innlagnar sé þörf eða
tengsla við sjúkrastofnun.
7. Sérstaða íslands
Vegna fámennis íslendinga og dreifðrar byggð-
ar í landinu er vandi okkar frábrugðinn vanda
annarra þjóða. Þrátt fyrir fámennið hefur tekist
að halda uppi heilbrigðisþjónustu sem er sam-
bærileg við það sem gerist í nágrannalöndunum.
Ástæðurnar eru margar og má þar meðal annars
nefna sérstöðu íslenskra lækna sem flestir hafa
stundað framhaldsnám erlendis og flytja heim
með sér fjölbreytt viðhorf og möguleika á að velja
hið besta úr heilbrigðisþjónustu annarra þjóða.
Þannig verður breidd íslenskrar læknisþekkingar
mikil. Aðgengi í heilbrigðisþjónustunni hefur
verið gott og jafnræði ríkt meðal landsmanna að
því er varðar almannatryggingaréttindi.