Kjarninn - 03.10.2013, Blaðsíða 66

R
íkt hugmyndaflug þarf til að finna tengingar
milli fjárlagafrumvarps fjármálaráðherra og
kosningaloforða stjórnarflokkanna í síðustu
kosningum. Útlitið er dökkt. Forsendur fjárlaga
sýna að hin margnefndu hjól atvinnulífsins eru
talsvert frá því að fara að snúast. Hagspáin gerir ráð fyrir
rúmlega 2,5% hagvexti 2015 og 2016. Hún byggir að mestu á
verkefnum er fyrri ríkisstjórn hafði þegar ýtt úr vör í opin-
berri fjárfestingu og fyrsta áfanga álvers í Helguvík sem
að öllum líkindum verður ekki að veruleika. Vaxtabætur
til skuldsettra heimila eru lækkaðar og færðar á sama stað
og þær voru áður en ákveðið var að grípa til ráðstafana
vegna vanda þeirra af hruninu. Ekki er gert ráð fyrir sér-
stökum framlögum er tengjast vanda skuldsettra heimila,
hvað þá hugmynd um sérstakan skuldaleiðréttingasjóð sem
framsóknar menn hafa ýtt á um. Frumvarpið boðar einnig
nær engar kjarabætur til handa opinberum starfsmönnum
og loforð formanns fjárlaganefndar um 13 ma. kr. til Lands-
spítalans er hvergi að finna. Hagræðingarkröfu er mætt með
gjöldum á sjúklinga og framlög til tækjakaup skorin við trog.
Loforð Vigdísar Hauksdóttur um að slá af nýtt sjúkrahús,
sem hefði verulega bætt íslenskt heilbrigðiskerfi og starfs-
aðstöðu starfsfólks, er aftur á móti uppfyllt.
Árangur staðfestur...
Fjárlagafrumvarpið staðfestir aftur á móti árangur síðustu
ríkisstjórnar. Sú ríkisstjórn náði að lækka halla ríkisins nið-
ur úr 216 ma. kr. árið 2008 í um 25 ma. kr. árið 2013. Fjárlaga-
frumvarpið tilgreinir að hallinn árið 2013 er meiri m.a. vegna
tekna sem núverandi ríkisstjórn gaf frá sér með breytingum
á skatti í ferðaþjónustu og sérstöku veiðigjaldi. Hin pólitíska
spurning vaknar; hvort ætli sjúklinginn sem þarf að greiða
hærri gjöld vegna fjárlagafrumvarpsins muni meira um
hverja krónu á móti þeirri lækkun sem útgerðarmaðurinn
fær í arð?
...en horfið frá stefnunni
Í frumvarpinu felast nefnilega önnur tíðindi, en þau eru að
horfið er frá blandaðri leið tekjuöflunar og útgjalda lækkunar
sem fyrri ríkisstjórn markaði. Áherslan er nú á lækkun
útgjalda, 2/3 aðgerða eru niðurskurður á móti 1/3 á tekjuhlið,
sem færir ríkisstjórnina nær þeim ríkisstjórnum sem hafa
fetað leið niðurskurðarstefnunnar (e. austerity policy). Sú
stefna þykir hafa gefið afar vonda raun og verið gagnrýnd
harkalega fyrir að dýpka enn kreppuna í Evrópu. Þetta birtist
ljóslega í að frumvarpið boðar að auðlegðarskatturinn verður
ekki framlengdur á sama tíma og lykilstofnanir samfélagsins
sæta miklu aðhaldi. Auðlegðarskatturinn skilar einn og sér
9,5 ma. kr. á ári, er jafngildir þeim barnabótum sem allar
fjölskyldur landsins fá frá ríkinu á einu ári.
Ljós í myrkrinu...
Ljósið í myrkrinu er álögur á þrotabú gömlu bankanna sem
skila munu umtalsverðum tekjum til ríkissjóðs. Það verður
þó forvitnilegt að sjá talsmenn einkaeignarréttarins færa
rök fyrir því að lögmætar kröfur aðila í gjaldþrota bú séu
skattlagðar. Einnig er ánægjulegt að sjá að fjármálaráðherra
viðheldur þrepaskattskerfinu, en það hefur reynst mikilvægt
í að auka tekjujöfnuð í samfélaginu. Einnig að þrátt fyrir
yfirlýsingar um annað fylgja krónutöluskattar eins og á olíu
og bensíni verðlagi og því lækka þeir ekki.
...en brögð í tafli
Núverandi stjórn hyggst loka 30 ma. kr. gati og skila svo fjár-
lögum á núlli það sem eftir er kjörtímabilsins. Það gerist að
vísu ekki strax. Fjárlagafrumvarpið gerir ráð fyrir 10 ma. kr.
halla á næsta ári en með því að hækka vaxtatekjur af Seðla-
bankanum næst frumvarpið á núll. Orð eins og barbabrella
eða bókhaldssvik hefðu líklegast verið notuð af núverandi
stjórnarliðum á síðasta kjörtímabili við svona tilfærslu úr
einum vasa í annan. Það verður þó þrautin þyngri fyrir
fjármálaráðherra, vegna þess vanhugsaða niðurskurðar sem
er í frumvarpinu, að halda ríkissjóði á núlli í gegnum þrjár
umræður fjárlaga. Markmiðin verða að vera raunhæf til að
þau náist en vægi niðurskurðarins er of mikið og því mun
meirihlutinn þurfa að gefa eftir. Ef áherslur á tekjuöflun
væru meiri yrði árangurinn í ríkisfjármálum líklegri, en
pólitísk hugmyndafræði frekar en kalt raunveruleikamat
ræður því að sú leið er ekki farin.
Hvað segja kjósendur?
Miðað við áætlun um ríkisfjármál er ekkert svigrúm
fyrir ríkið að greiða niður skuldir með rekstrarafgangi á
komandi árum, sem gerir ríkisfjármálaáætlunina óskiljan-
lega. Og þá eru einnig boðaðar frekari skattalækkanir, sem
væntan lega þarf að mæta með frekari aðhaldsaðgerðum.
Mögulegum ágóða hefur þegar verið ráðstafað til flatra
skulda niðurfellinga og því þurfa afborganir að koma úr
rekstri. Ríkið verður að einbeita sér að niðurgreiðslu skulda
enda skuldastaðan ískyggileg og ekkert má út af bregða í
þjóðar búskapnum til að veruleg vandræði hljótist af. Með
fjárlaga frumvarpinu má því segja að kaldranalegur veruleiki
þjóðarbúsins hafi tekið við af gyllingum kosningaloforðanna.
Kannski að stjórnarherrarnir séu tilbúnir í þessi hamskipti
en voru kjósendurnir búnir að fá skilaboðin?
Hamskipti
stjórnarflokkanna
sTJÓRNMÁL
Huginn Freyr
Þorsteinsson
01/01 kjarninn Stjórnmál