Kjarninn - 29.05.2014, Blaðsíða 100

02/06 VíSinDi
ekki verið stöðugur, eins og viðtekna heimsmyndin gerði ráð
fyrir. Kenning Einsteins sýndi að alheimurinn, eða rúmið
– geimurinn sjálfur – væri annaðhvort að þenjast út eða
dragast saman, þ.e.a.s. alheimurinn hlyti að vera að stækka
eða minnka. Lemaître setti fram þá tilgátu að alheimurinn
ætti sér upphaf í einhvers konar „frumatómi“.
Einstein leist illa á þessa hugmynd Lemaître. Hann sagði
að þótt útreikningarnir væru réttir væri eðlisfræðin and-
styggileg. Einstein taldi enda, eins og flestir aðrir á þeim
tíma, að alheimurinn væri stöðugur og óbreytanlegur. Svo
viss var hann í sinni sök að hann bætti fasta við jöfnur sínar
til þess að þær lýstu örugglega stöðugum alheimi. Síðar lýsti
Einstein fastanum sem sínu mesta
axarskafti.
Tveimur árum eftir að Lemaître
vakti athygli Einsteins og annarra
á hugmynd sinni um alheim í
útþenslu gerði Edwin Hubble eina
mestu uppgötvun vísindasögunnar. Mælingar hans sýndu
að vetrarbrautir voru að fjarlægast hver aðra. Því fjarlægari
sem þær voru, þeim mun hraðar fjarlægðust þær okkur.
Alheimurinn var svo sannarlega að þenjast út!
Ef alheimurinn var að þenjast út hlaut hann að hafa verið
minni, þéttari og heitari í fortíðinni, eins og Lemaître hafði
bent á. Alheimurinn hlaut að hafa sprottið úr örsmáum
punkti sem byrjaði að þenjast út í því sem við köllum nú
Miklahvell.
endurómur miklahvells
Samkvæmt Miklahvellskenningunni átti alheimurinn sér
heitt upphaf. Í árdaga var alheimurinn uppfullur af heitri
geislun sem kólnaði verulega með tímanum samhliða út-
þenslunni. Útreikningar sýndu að hitinn frá Miklahvelli ætti
enn að vera mælanlegur og bærist til okkar úr öllum áttum
sem daufur örbylgjubjarmi – svokallaður örbylgjukliður.
Árið 1964 fannst örbylgjukliðurinn fyrir slysni og hlutu
vísindamennirnir tveir, Arno Penzias og Robert Wilson,
„Einstein taldi enda, eins og flestir
aðrir á þeim tíma, að alheimurinn
væri stöðugur og óbreytanlegur.“