Sagnir - 01.04.1988, Síða 12

Bændur falla fyrir markaðnum
Fiskurinn uar nánasl eina auðlindin vestra. Vaxandi eftirspurn eftir verkuöum fiski til útflutnings gjörbreytti samfélagi Djúpbœnda á 19. öldinni.
hverju skiptu, stóðu yfir allt árið og
þá einungis þar sem verslun var
mest.
Tilhögun kauptíðanna var breyti-
leg eftir verslunarsvæðum. Þar sem
Íandbúnaðarvörur voru helsta versl-
unarvaran voru kauptíðir haldnar
haust og vor. Þar sem sjávarafli var
aðalútflutningurinn, eins og á versl-
unarsvæði ísafjarðar, var haldin ein
kauptíð nokkru eftir að vorvertíð
lauk. Talað var um kauptíðamánuð
og var hagstæðasti tíminn til versl
unar vestra frá byrjun júlí og þar til
kaupskipin sigldu seint í ágúst eða í
byrjun september.
Verð á innfluttum vörum var alltaf
lægst í kauptíðinni og reyndi þá
hver og einn að birgja sig upp af vör
um til ársins. Þeir sem áttu þess
ekki kost urðu að sætta sig við
hærra verð að vetri til, oftast út í
reikning og gegn skuldbindingum
um viðskipti í næstu kauptíð. Hver
kaupmaður auglýsti eða kvað upp
verð á innlendum vörum í byrjun
kauptíðar og var það hið skráða
verð í opinberum skýrslum. Utan
kauptíða voru innlendar vörur ekki
verðlagðar í verslunum en væri þá
verslað með þær voru þær lagðar
inn verðlausar. Þær voru því eins-
konar trygging og ekki verðlagðar
fyrr en í næstu kauptíð. Öll fórversl-
unin fram með vöruskiptum en pen-
ingar voru nánast óþekktir.
Kaupmenn tóku yfirleitt ekki þátt
í fiskverkun og flutningum á versl-
unarsvæðinu. Reglan var að hver
viðskiptavinur flutti varning sinn
fullverkaðan í kaupstað og var kom-
inn þangað snemma á kauptíðinni í
hóp starfsbræðra sinna. Þar var
þess beðið að kaupmenn kvæðu
upp viðunandi verð.
Blautfiskverslunin
Kauptíðin sumarið 1887 var sú síð-
asta sem haldin var með hefðbundnu
sniði á ísafirði. Þá höfðu Djúpbænd-
ur stofnað kaupfélag til að taka við
viðskiptunum sem ísfirskir kaup-
menn höfðu áður sinnt en kaup-
menn svöruðu samkeppninni þegar
sumarið eftir með því að bjóða í
verslunarvörur bænda fyrir kauþtíð-
ina. Þessari nýbreytni var lýst svo í
Þjóðviljanum, blaði kaupfélags-
manna, í kauptíðinni 1888:
Skip kauprnanna eru sífellt á ferð
inni hér um Djúpið og sneyða
ekki hjá nokkurri vík eða firði, þar
sem nokkur fiskvon er. Það má
hér segja, að ekki er lengi að
breytast veður í Iofti; fyrir nokkr-
um árum þótti kaupmönnum ekki
í mál takandi að senda eitt hænu-
fet út fyrir kaupstaðinn eftir fiski
bænda; bændur urðu því að eyða
besta heyskapartímanum til
kaupstaðaferðanna, og höfum vér
ekki heyrt, að þeir hafi að einu
eður nokkru leyti fengið borgað
hjá kaupmönnum það mikla vinnu-
tjón, er oft leiddi af kaupstaða-
ferðunum.*
Fyrir bændur höfðu ferðir kau|r
manna eftir varningi í kauptíðinni,
eða fyrir hana, bæði kosti og galla.
Áður gátu þeir staðið sameinaðir
við borð kaupmanna og knúið á um
betra verð en þegar ekki var lengur
nauðsynlegt að fjölmenna í kaup-
staðinn í kauptíðinni tvístruðust
kraftarnir. Þótt flutningar kaup-
manna léttu verkum af bændum um
hábjargræðistímann þá urðu þeir
einnig að sjá á bak einum helsta
kosti kauptíðaverslunarinnar. Og
þetta var aðeins upphafið.
Kaupmenn bættu um betur og
hófu að bjóða í óverkaðan fisk á
8 SAGNIR