Sagnir - 01.04.1988, Blaðsíða 54

Lýður Björnsson
Sagnritun fyrir stofnanir
og fyrirtæki
Asíðari árum hefur færst mjög í vöxt, að fyrirtæki
og stofnanir hafi látið skrá sögu sína og oft feng-
ið sagnfræðinga til þess verks. Orsök þessa er
vafalítið sú, að fyrirtækin eða stofnanirnar eru komnar á
afmælisaldurinn og vilja minnast þess með einhverju
móti. Auk þessa hafa margir forráðamanna ósvikinn
áhuga á sagnfræði og þá að vonum meiri áhuga á
„gömlu sagnfræðinni" en hinni nýju.
Sagnfræðingur hlýtur að gera ráð fyrir því, að hann
eigi að beita vinnubrögðum fræðigreinar sinnar, ef
hann er fenginn til verks og annað er ekki tekið fram.
Þetta virðist ekki öllum verkkaupum vera ljóst, a.m.k.
ekki í fyrstu og raunar stundum þá fyrst, er verkið er
komið vel á veg. Þessir verkkaupar virðast hafa haft í
huga, að verkið skyldi unnið skv. forskriftum svonefndrar
„blaðamannasagnfræði", og það þrátt fyrir að hafa ráðið
sagnfræðing til þess. Ekki er heldur frítt við, að sumir
iðkendur „blaðamannasagnfræði" hafi uppi áróður
þess efnis, að sagnfræðingar riti ólæsilegar eða mjög
leiðinlegar bækur og geta þá væntanlega fundið þessu
einhvern stað. Ljóst er, að fjölmargir lesendur huga ekki
svo mjög að vinnubrögðum og gera sér einnig ekki grein
fyrir því, að sagnfræðingar leggja yfirleitt sömu mæli-
stiku á verk, unnin skv. forskriftum „blaðamannasagn-
fræði“, og verk annarra leikmanna í greininni í umsögn-
um sínum. Víst er á hinn bóginn, að sagnfræðingar
rétta ekki hlut greinar sinnar með því að tileinka sér í
stórauknum mæli vinnubrögð „blaðamannasagnfræð-
innar", en traust vinnubrögð, hlutlægni og að bæta
meira kjöti á beinin gæti borið árangur. Það er ekki rétt
um verktaka í sagnfræði, að verkefnavalið beri vott um
óhlutlægni. Þeir taka flestir þau verkefni sem bjóðast til
að geta lifað á sérgrein sinni.
Svo er margt sinnið sem skinnið. Sumir blaðamenn
hafa sent frá sér sagnrit í háum gæðaflokki, t.d. Jón
heitinn Helgason ritstjóri.
Sumir verkkaupar óska eftir því, að sagnfræðingurinn
riti verkið og sjái um útgáfu þess að öllu leyti. Þetta er
fýsilegur kostur. Forráðamenn eru yfirleitt fúsir til að
lesa yfir uppkast af verkinu, gefa ábendingar og láta álit
sitt í Ijós. Á móti vegur, að margir þessara manna eru
mjög önnum kafnir, og vill yfirlestur því oft dragast.
Æskilegast er, að æðstu yfirmenn taki þetta að sér, enda
vilja þeir að vonum oft lesa yfir fullbúið handrit. Slíkt
veldur drætti og getur orsakað breytingar á síðari stig-
um verksins.
Allalgengt er, að verkkaupar vilji fylgjast með fram-
vindu verksins og sjá sem fyrst sýnilegan árangur
starfsins. Þetta er eðlilegt, enda telja sumir þeirra sig
hafa ástæðu til tortryggni. Undir slíkum kringumstæð-
um getur verið heppilegt að sýna hvað unnið hefurverið
eða að afhenda verkkaupa uppkast að ákveðnum köfl-
um eða verkhluta og halda þessu áfram, uns farið er að
slípa verkið. Með þessu vinnst tvennt, tortryggni minnk-
ar eða hverfur og mikilsverðar ábendingar fást, ef verk-
kaupi gefur sér tíma til að lesa uppkastið yfir, en verk-
kaupar munu flestir allir af vilja gerðir til slíks. Þessi
leið á sér þó einn annmarka. Verkkaupar gleyma því
stundum, að hér er um uppkast að ræða og taka því að
vonum öllu því, sem uppkastinu er ábótavant um,
býsna alvarlega. Þetta kemur ekki að sök, ef verktaki
verður þess var í tíma. Það er á hinn bóginn ekki tiyggt,
og er þá hætta á leiðinlegum misskilningi. Það virðist
seint vera ofbrýnt fyrir verkkaupa, að um uppkast er að
ræða, ef þessi leið er valin.
Hér hefur verið drepið á nokkur vandamál, sem upp
kunna að koma, ef sagnfræðingur tekur að sér að rita
sögu fyrirtækja eða stofnana, og er þetta gert aó beiðni
ritnefndar Sagna. Ýmsu mætti bæta við. Sumir forráða-
menn vilja leiða ágreining innan fyrirtækis eða stofnun-
ar sem mest hjá, einkum ef um afmælisrit er að ræða,
jafnvel þótt ágreiningurinn sé á margra vitorði. Þá er
einnig oft verulegt umþenkingarefni, hverjir nefndir
skuli til sögu og hverjir ekki. Hvorttveggja eru þetta al-
þekkt vandamál í sagnritun fyrir aðra aðila. Verktaki
getur á hinn bóginn komist í tæri við ýmislegt kynlegt,
ef óeiningar eða tortryggni gætir meðal verkkaupa eða
verkkaupi er hópur nokkurra sjálfstæðra og álíka áhrifa-
mikilla aðila. Þá getur verið betra fyrir heilsuna að vera
ekki mjög uppnæmur þó að menn telji sig veðra tylli-
ástæður og tyllirök.
Dvalið hefur verið að mestu við hinar dekkri hliðar í
samskiptum verktaka og verkkaupa í þessari frásögn.
Lesandi gæti því haldið, að samskipti þessara aðila um
sagnritun einkenndust að mestu af alls konar vanda-
málum. Sú mynd væri mjög röng, enda eru þessi sam-
skipti a.m.k. jafnoft ánægjuleg og hitt, en ekki verður
farið út í þá sálma hér. Þó skal þess getið, að forsvars-
menn fyrirtækja og stofnana leggja yfirleitt metnað sinn
í að gefa sögu síns fyrirtækis eða sinnar stofnunar sem
myndarlegast út, og gleður þetta höfund hennar að
sjálfsögðu.
50 SAGNIR