Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.06.1968, Page 7

sama tegundin var nefnd mörgum nöfnum. Þá valdi hann það nafnið,
sem honum þótti falla bezt á plöntuna eða algengast var. Má ætíð um
slíkt deila, hversu vel hefur tekizt. En undantekningarlítið hafa bæði
nafngiftir og val nafna Stefáns tekizt vel og mörg með ágætum. Nöfnin
fara vel í munni, eru íslenzk og segja oft nokkuð um tegundina. Rétt
liefði þó verið um margnefndar plöntur, að færa til fleiri nöfn en gert
var að jafnaði. Stefán einnefndi allar plöntur undantekningarlaust og
var það mikil framför. Hann leitaðist og af fremsta megni við að láta
ættkvíslaheitin vera síðari lið í tegundarnöfnum, og tekst honum það
yfirleitt mjög vel, til dæmis ættkvíslin sóley með öllum sínum sóleyjar-
tegundum, brennisóley, skriðsóley, jöklasóley, dvergsóley o. s. frv.“-
Þessar upplýsingar Steindórs Steindórssonar um það hvernig nafn-
ið meyjarauga er til komið, þótti mér alveg sérstaklega vænt um að fá.
Ég mun gera grein fyrir ástæðunni í lokaorðum. En þá er loks komið
að þeim ásetningi mínurn, að vitna í nokkur plöntuheiti, sem fyrst og
frernst rnunu runnin frá alþýðumönnum, sem hafa liaft náin kynni af
þeim og skilið hve hagnýta þýðingu þær plöntur hafa, en jafnframt
birta þau nöfn, sem gefin eru sömu plöntum af lærðum mönnum.
í þessu sambandi vil ég fyrst — í fulh i vinsemd — beina orðum mín-
um til okkar ágætu grasafræðinga, að það væri ekkert smáræði gaman
og gagnlegt, að grafast fyrir gömul, alþýðleg heiti á ýmsum plöntum
og hvernig þau eru til komin. Það mun ekki seinna vænna. Á þann hátt
kæmi áreiðanlega margt í leitirnar — um glöggskyggni feðra vorra —,
sem annars yrði gleymskunni að bráð, á sama hátt og sá vísdómur, sem
bjargað hefur verið og birtist í ýmsum örnefnum á okkar landi.
Flest jrau plöntuheiti, sem hér verða tilfærð, eru tekin úr Flóru
Stefáns 1. útg. og sem Mundi bróðir minn byggði á. Og þótt skömm
sé frá að segja, hef ég sáralítið bætt við mig á því sviði, umfram það,
er hann sagði mér fram að fermingaraldri, nema eina dagstund — fyrir
mörgum árum — á gangi, með vini mínum Ingimar Óskarssyni grasa-
fræðingi.
Smjörgrasi — Bartsia alpina — kynntist ég bezt drengurinn, er ég
sat yfir kvíaám, með Sigurjóni bróður mínum. Og ástæðan var sú, hve
ærnar voru sólgnar í það, hvar sem þær rákust á það. Þær hreint og
beint lrnippuðust um að góma það — eins og ætisveppina — þegar þær
komu frá melgrasi, sandtöðu og loðvíðiflám, í dokkir og höll, þar sem
mikið var af smjörgrasi, ásamt ljónslappa, fjandafælu og fleiri tegund-
um, sem þær litu ekki við. En einmitt þá sömu daga, sem ærnar voru
setnar á þessum slóðum, varð smjördamlan — eftir daginn — stórum
fyrirferðarmeiri en venjulega. Og auðvitað var það einnig að þakka
TÍMARIT UM ÍSLENZKA GRASAFRÆÐI - FlÓra 5