Fréttatíminn - 07.03.2014, Page 30

A lþjóðlegur baráttu-dagur kvenna á rætur að rekja til verkalýðs-
baráttu kvenna í Bandaríkj-
unum og Evrópu á tímum
iðnbyltingarinnar. Verkakonur
unnu myrkranna á milli við
oft hörmulegar aðstæður fyrir
miklu lægri laun en karlar fyrir
sömu vinnu. Launamunurinn
var svo útskýrður á þá vegu að
karlar gæfu konum aura sem
fyrirvinnur fjölskyldurnar og
því væri alger óþarfi að konur
fengju laun á við þá.
Samhliða nýju hlutverki sínu
á vinnumarkaðinum þurftu
konur áfram að standa í tíðum
barneignum og báru enn þung-
ann af heimilishaldi fjölskyld-
unnar. Lagalega stóðu konur
körlum skör neðar og efnislega
gátu þær vart lifað sómasam-
legu lífi án fjárhagsaðstoðar
frá karlkyninu. Undirlægar,
uppgefnar og ósjálfstæðar voru
því lýsandi orð yfir verkakonur
á síðari hluta átjándu aldar
sem birtist meðal annars í
lítilli þátttöku þeirra í verka-
lýðsfélögum og litlum árangri
í kjarabaráttu kvenna fram á
nítjándu öld.
Þó sátu ekki allar konur
hljóðar við sinn keip og þann 8.
mars árið 1857 stóðu verka-
konur í vefnaðarverksmiðjum
að mótmælum í New York þar
sem þær kröfðust jafnréttis og
tíu tíma vinnudags. Þeim til
heiðurs fóru fimmtán þúsund
saumakonur í New York í verk-
fall til að krefjast kosninga-
réttar og mannsæmandi kjara
utan þrælabúða þann 8. mars
árið 1908. Innflytjendur áttu
þar stóran þátt en þær höfðu
ákveðnar væntingar til fyrir-
heitna landsins sem ekki þóttu
uppfylltar í þrælabúðum verk-
smiðjanna.
Evrópumegin beitti þýski
sósíalistafrumkvöðullinn Clara
Zetkin sér fyrir hugmyndinni
að alþjóðlegum baráttudegi
kvenna á heimsþingi sósíal-
ískra kvenna í Kaupmannahöfn
árið 1910. Deginum var ætlað
að heiðra fyrrnefnd verkföll
kynsystranna í Bandaríkjunum
ásamt því að skapa vettvang
fyrir samvinnu hinna ýmsu
hreyfinga fyrir bættum hag
kvenna um allan heim. Til-
lagan var samþykkt samhljóða
en hundrað konur sóttu þingið
sem samanstóð af sautján
landsfélögum.
Aldarlöng barátta
Í upphafi réðst nákvæm
dagsetning baráttudagsins af
praktískum ástæðum, dag-
skráin skyldi haldin í mars en
skyldi vera á sunnudegi, frí-
degi verkakvenna. Alþjóðlegur
baráttudagur kvenna var fyrst
haldinn hátíðlegur meðal sósí-
alískra kvenna í Danmörku,
Þýskalandi, Austurríki og
Sviss þann 19. mars árið 1911.
Svíþjóð, Frakkland og Holland
bættust síðan við árið 1912 og
árið 1913 fylgdu Tékkóslóvakía
og Rússland í kjölfarið.
Í Rússlandi gekk réttinda-
barátta kvenna betur en víðast
hvar annars staðar í upphafi
nítjándu aldar. Rússneskar
konur fóru í fjöldaverkfall í
mars árið 1917 í baráttu fyrir
betri lífskjörum og að lát yrði á
stríðsrekstri og aðeins fjórum
dögum síðar sagði rússneski
keisarinn af sér og konur fengu
kosningarétt í kjölfarið. Hlut-
irnir horfðu öðruvísi við for-
sprakka kvennadagsins sem
var hrakin úr þingsæti sínu
af Adolf Hitler sem svipti 8.
mars sjálfræði sínu og breytti í
mæðradag í samræmi við slag-
orð hans um hlutverk konunn-
ar: Kinder, Küche, Kirche! Það
fór einmitt víða eftir pólítískum
aðstæðum hverju sinni hvort
dagurinn skyldi leyfður eður
ei.
Dagurinn 8. mars var form-
lega festur í sessi árið 1945
Alþjóðlegur
baráttudagur
kvenna, 8.
mars, verður
haldinn
hátíðlegur í 64.
sinn hér á landi
á laugardaginn.
Saga alþjóðlegs
baráttudags
kvenna er saga
sameiningar
og sundrungar
kvenna í heimi
karla. Hér er
hún rekin í
stuttu máli.
Á Íslandi var 8. mars fyrst
haldinn hátíðlegur árið
1932 á fundi Kvennanefndar
Kommúnistaflokks Íslands en
Menningar- og friðarsamtök
íslenskra kvenna (MFÍK) hafa
minnst dagsins frá stofnun
samtakanna árið 1951 og staðið
fyrir málfundum með lands-
kunnum einstaklingum. Frá
árinu 1984 hefur fjöldi samtaka
og stéttarfélaga gengið til liðs
við MFÍK um 8. mars. Á hverju
ári halda þau saman baráttu-
fund tileinkaðan málefnum sem
snerta jafnréttis- og friðarmál.
Dagskráin í ár er fjölbreytt
og snýr meðal annars að
stjórnmálaþáttöku og kjara-
málum kvenna af erlendum
uppruna en einnig að stelpum
sem rokka og hugleiðingum
um frið og jafnrétti. Rapp-
sveitin Reykjavíkurdætur
mun svo flytja lag og leiða
loks hátíðargesti í fjöldasöng á
laginu Áfram stelpur! að dag-
skrá lokinni.
Konur í Lucknow á Indlandi krefjast öryggis kvenna í tilefni af Alþjóðlegum baráttudegi kvenna í fyrra. Dagurinn
8. mars var formlega festur í sessi árið 1945 þegar Alþjóðasamband lýðræðissinnaðra kvenna var stofnað.
Saga sameiningar
og sundrungar
kvenna í heimi karla
þegar Alþjóðasamband
lýðræðissinnaðra kvenna var
stofnað. Pólitík og stríðs-
rekstur stóðu þó aftur í vegi
og kalda stríðið olli sundr-
ungu meðal fylkinganna og
lengi vel var dagurinn aðeins
haldinn í heiðri austan járn-
tjaldsins. Með nýrri kvenna-
hreyfingu á 7. og 8. áratugn-
um varð hefðin fyrir 8. mars
þó almenn á ný. Árið 1977
gáfu Sameinuðu þjóðirnar
frá sér ályktun þess efnis
að alþjóðlegur baráttudag-
ur kvenna skyldi haldinn
hátíðlegur um allan heim og
í ár má finna skipulagða við-
burði í yfir sextíu löndum en
dagurinn er frídagur í um
þrjátíu þeirra.
Saga alþjóðlegs baráttu-
dags kvenna er saga sam-
einingar og sundrungar
kvenna í heimi karla. Langt
er til lands, þá sérstaklega í
þróunarlöndum þar sem kon-
ur búa enn við þær aðstæður
sem verkakonur iðnbylt-
ingarinnar mótmæltu í upp-
hafi. En mikið hefur áunnist
líka. Upprunaleg barátta
verkakvenna iðnríkjanna
fyrir bættum kjörum hefur
þróast í alþjóðleg hátíðarhöld
heiðruð baráttu kvenna og
karla fyrir jafnrétti og friði.
Þórhildur Sunna Ævarsdóttir,
Formaður MFÍK
ritstjorn@frettatiminn.is
Hátíðarhöld á
Íslandi í 63 ár
Alþjóðlegur
baráttudagur
kvenna var
fyrst haldinn
hátíðlegur
meðal sósíal-
ískra kvenna
í Danmörku,
Þýskalandi,
Austurríki og
Sviss þann
19. mars árið
1911. Svíþjóð,
Frakkland
og Holland
bættust síðan
við árið 1912
og árið 1913
fylgdu Tékkó-
slóvakía og
Rússland í
kjölfarið.
www.odalsostar.is
Þessi margverðlaunaði ostur, framleiddur í
Mjólkursamlagi KS á Sauðárkróki frá því árið 1965,
rekur ættir sínar til danska bæjarins Maribo á Lálandi.
Það sem gefur Maribó-ostinum sinn einkennandi
appelsínugula lit er annatto-fræið sem mikið er notað
í suðurameríska matargerð. Áferðin er þétt en bragðið
milt með votti af valhnetubragði. Frábær ostur til
að bera fram með fordrykk, í kartöflugratín eða á
hádegisverðarhlaðborðið.
MARIBÓ
HLÝLEGUR
30 fréttaskýring Helgin 7.-9. mars 2014