Morgunblaðið - 18.01.2012, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. JANÚAR 2012
Í þungum þönkum Þær eru margar áhyggjurnar sem þjaka þingmenn og sumir þeirra sitja á Alþingi harla brúnaþungir dag eftir dag og stundum mætti halda að þeir væru að bugast.
Ómar
Í pólitískri refskák ganga
stjórnmálamenn stundum lengra
en almenn skynsemi segir. Verst
er þegar þeir virða að vettugi
grunnreglur réttarríkisins, beita
blekkingum og rangfærslum.
Það er með hreinum ólíkindum
að fylgjast með viðbrögðum ein-
stakra þingmanna við þings-
ályktunartillögu Bjarna Bene-
diktssonar, formanns
Sjálfstæðisflokksins, um að
draga til baka ákæru á hendur
Geir H. Haarde, fyrrverandi forsætisráð-
herra. Björn Valur Gíslason, formaður þing-
flokks Vinstri grænna, telur rétt að vísa tillög-
unni frá og koma þannig í veg fyrir að
þingmenn fái að taka efnislega afstöðu til
hennar. Undir þetta tekur Jónína Rós Guð-
mundsdóttir, þingmaður Samfylkingarinnar.
„Mér finnst við vera að grípa inn í starf
landsdóms og saksóknara, þannig að mér
finnst óeðlilegt að við séum að fjalla um þetta
mál,“ sagði Jónína Rós í viðtali við Morg-
unblaðið 16. janúar. Þingmaðurinn situr í
fimm manna saksóknaranefnd sem samkvæmt
13. grein laga um landsdóm á „að fylgjast með
málinu og vera saksóknara Alþingis til að-
stoðar“. Þannig er beinlínis gert ráð fyrir að
Alþingi hafi aðkomu að málsókn fyrir lands-
dómi. Í 16. grein sömu laga er ítrekað að sak-
sóknari skuli hafa „samráð við saksókn-
arnefnd Alþingis“ í starfi sínu. Alþingi er því
ekki aðeins ákærandi heldur hefur sérstök
nefnd á vegum þess eftirlit og
samráð með verkum saksóknara.
Það er vont að þingmaður sem
situr í saksóknaranefnd skuli vís-
vitandi eða af fákunnáttu reyna
að telja almenningi trú um að
„óeðlilegt“ sé að Alþingi fjalli að
nýju um ákæruna gegn Geir H.
Haarde.
Þekkir ekki lög
um ráðherraábyrgð
Margrét Tryggvadóttir, þing-
maður Hreyfingarinnar, situr
einnig í saksóknaranefndinni. Í
viðtali við Mbl.is 11. janúar upplýsti Margrét
að Hreyfingin væri með tilbúna tillögu um að
endurskoða ákæru á hendur ráðherrum, sem
meirihluti Alþingi taldi að ekki ætti að ákæra.
Þetta telur þingmaðurinn rétt að gera ef til-
laga Bjarna Benediktssonar verður tekin til
efnislegrar meðferðar. Þingmenn Hreyfing-
arinnar telja eðlilegt að einstaklingar eigi
stöðugt yfir höfði sér ákæru, jafnvel löngu eft-
ir að ákæruvaldið [Alþingi í þessu tilfelli] hef-
ur tekið ákvörðun um þeir skuli ekki sæta
ákæru.
Það er áhyggjuefni að þingmaður sem situr
í saksóknaranefnd Alþingis, skuli ekki þekkja
lög um ráðherraábyrgð betur en raun ber
vitni. Í 14. grein laganna kemur skýrt fram að
ekki sé hægt að höfða mál á grundvelli lag-
anna „ef 3 ár líða frá því, er brot var framið,
án þess að Alþingi hafi samþykkt ályktun um
málshöfðunina“. Þá segir að sök „fyrnist þó
aldrei fyrr en 6 mánuðir eru liðnir frá því, að
næstu reglulegu alþingiskosningar, eftir að
brot var framið, fóru fram“.
Íslensku bankarnir féllu í október 2008 og
alþingiskosningar fóru fram í apríl 2009.
Hugsanleg sök þeirra þriggja ráðherra, sem
ekki sættu ákæru frá Alþingi, er því fyrnd
samkvæmt lögum.
Þingmenn eins og aðrir geta haft misjafnar
skoðanir á því hvort rétt sé að afturkalla
ákæruna á hendur Geir H. Haarde. Að koma í
veg fyrir að þingmenn taki málið aftur upp,
meðal annast á grundvelli þess að landsdómur
hefur þegar vísað veigamiklum ákæruliðum
frá, á ekkert skylt við sanngirni. Hótanir sem
byggðar eru á lögleysu eru ekki til marks um
að þingmenn vilji tileinka sér ný vinnubrögð.
Rangfærslur um að Alþingi hafi ekkert lengur
með lögsóknina að gera eru til þess að blekkja
almenning.
Engin sannfæring
Ein grunnregla íslensks réttarfars er að
enginn sæti ákæru, nema því aðeins að meiri
líkur en minni séu taldar á sakfellingu. Þing-
menn sem ekki voru sannfærðir um að þetta,
hvorki gátu né máttu styðja tillögu um ákæru.
Draga verður í efa að allir þingmenn hafi gert
sér grein fyrir þessu.
Magnús Orri Schram, þingmaður Samfylk-
ingarinnar og einn nefndarmanna í þing-
mannanefndinni sem lagði til að ráðherrar
yrðu dregnir fyrir landsdóm, skrifaði m.a. í
Fréttablaðið 14. júní 2011:
„Með því er ekki sagt fyrir um sekt eða sak-
leysi, enda er það landsdóms að komast að
efnislegri niðurstöðu og ber ég fullt traust til
þess að þar njóti Geir sanngjarnrar og rétt-
látrar málsmeðferðar og að málinu ljúki með
efnislega réttri niðurstöðu.“
Í Kastljósi Ríkissjónvarpsins 16. desember
sl. gekk Magnús Orri enn lengra og spurði
hvort ekki væri farsælast fyrir Geir H.
Haarde, væri hann saklaus, „að fá stimpil á
það frá landsdómi um að svo sé“.
Björn Valur Gíslason skrifaði á heimasíðu
sína 8. júní á liðnu ári:
„Ég hef ekki hugmynd um hvort Geir H.
Haarde er sekur eða saklaus.“
Hvernig ætli Birni Val myndi líða ef hann
sætti ákæru og síðan kæmi yfirlýsing frá
ákæruvaldinu um að engin sannfæring væri
fyrir sekt – það hefði „ekki hugmynd“ um
hvort Björn Valur væri sekur eða saklaus?
Björn Valur og Magnús Orri líta á dómstóla
sem eins konar tilraunastofur. Hvorugur var
sannfærður um sekt og því töldu þeir best að
vísa málinu til „okkar vísustu lögspekinga“ til
að fá úr því skorið. Með því gengu þeir gegn
meginreglu íslensks réttarfars. Kannski er
það þess vegna sem þeir vilja ekki að þing-
heimur fjalli um tillögu Bjarna Benedikts-
sonar? Umræðan verður of óþægileg.
Eftir Óla Björn Kárason »Hótanir sem byggðar eru á
lögleysu eru ekki til marks
um að þingmenn vilji tileinka
sér ný vinnubrögð.
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Blekkingar og rangfærslur
Þrátt fyrir 50 milljóna viðbót-
arfjárveitingu til Landspítala í loka-
afgreiðslu fjárlaga verður líknardeild
fyrir aldrað fólk til 10 ára lokað og
starfshópnum sundrað. Fimmtíu
milljónir var verðmiði framkvæmda-
stjórnar og aðgerðin kynnt sem óhjá-
kvæmilegur niðurskurður og þjón-
ustuskerðing í kjölfar tillögu til
fjárlaga ársins 2012. Frá þeim degi,
tveimur mánuðum fyrir samþykkt
fjárlaga, hefur framkvæmdastjórnin
unnið einbeitt að því að loka deildinni,
snúið málflutningi við og látið að því
liggja að um gott og tímabært mál
væri að ræða. Hvorki hefur verið léð
máls á rökræðu né tekið opnum örm-
um hópi velunnara sem vildu afla
starfseminni stuðnings þingmanna og
ríkisstjórnar.
Líknardeild aldraðra er mannauðs-
starfsemi sem byggist á nokkurra ára
undirbúningi og tíu ára starfsþróun
en ekki staðsetningu og er nú rifin
niður í skyndi án þess að sýnt sé fram
á fjárhagslegan ávinning eða aukin
gæði. Aðgengi að þessari tegund
sjúkrahúsþjónustu verður skert á
tímum þegar gömlu fólki fjölgar stöð-
ugt svo og nýgengi aldurstengdra
sjúkdóma sem kalla á sérhæfða líkn-
arþjónustu. Með líku lagi mætti
leggja til einföldun Reykjanes-
brautar. Það er full þörf
fyrir framkvæmdir í
Kópavogi sem styrktar
verða af líknarsam-
tökum til þess að mæta
aukinni þörf á komandi
árum. Þess í stað fækk-
ar rúmum um fimm til
sex og 50-60 manns á ári
verða af sérhæfðri líkn-
arþjónustu fyrir aldrað
fólk. Enginn veit hverjir
það verða og áhrifin
verða trauðla rakin. Það
er erfitt að samsama sig
gömlu fólki á banabeði og því þarf að
reiða sig á að þeir sem völdin hafa
sýni visku og samfélagslegri stefnu-
mótun trúnað.
Margt er sérkennilegt. Landspítali
er þekkingarfyrirtæki í opinberri vel-
ferðarþjónustu í eigu þjóðarinnar,
fyrir þjóðina og eitt stærsta fyrirtæki
landsins. Þar er engin stjórn og því
má ætla að Alþingi sé í raun stjórn
sjúkrahússins. Ráðherra velferð-
armála og forstjóri sjúkrahússins eru
í tímabundnum ábyrgðarstöðum
gagnvart starfseminni. Leiðarljós
þeirra ætti að vera fyrirliggjandi
stefnumótun. Styðja skal aldrað fólk
til sjálfstæðrar búsetu svo lengi sem
verða má en viðeigandi þjónusta verði
til staðar þegar allt um þrýtur.
Meðallegutími þeirra sem nutu
þjónustu líknardeildar
aldraðra á síðasta ári
var einn mánuður.
Óheft aðgengi að
sjúkrahúsþjónustu síð-
ustu daga lífsins veitir
fólki það öryggi sem
þarf til að búa heima
sem lengst. Ef það ör-
yggi er ekki til staðar
reynir fólk að sýna fyr-
irhyggju og leita eftir
vistun á hjúkr-
unarheimili. Það ferli
tekur lengri tíma en
mánuð og verður á endanum sam-
félagslega kostnaðarsamara. Margir
þeirra sem notið hafa þjónustu líkn-
ardeildar fyrir aldrað fólk hafa
greinst skyndilega með banvænan
sjúkdóm þar sem sjúkrahúslega var
eini kosturinn og var það raunar ein
af forsendum þeirrar gæðaþróunar
sem leiddi til opnurnar sérstakrar
líknardeildar. Hin meginforsendan
var sú að umönnun þeirra sem eru
deyjandi með alvarleg og sár ein-
kenni er engu síður sérhæfð en lækn-
ingar.
Fyrir 14 árum var skýrsla um for-
gangsröðun samþykkt sem þings-
ályktunartillaga á Alþingi. Skýrslan
var unnin að tilstuðlan heilbrigð-
isráðherra af þverpólitískri og þver-
faglegri nefnd og hvílir að hluta á
aldagömlum siðfræðilegum sjón-
armiðum. Í skýrslunni segir að hugað
skuli að þjóðfélagshópum í viðkvæmri
stöðu og aldrað fólk nefnt sér-
staklega. Verkefnum heilbrigðisþjón-
ustunnar er forgangsraðað og er líkn-
arþjónusta í öðrum flokki af fjórum.
Forgangsröðun fortíðar var að ætla
fagfólki eða fólki í valdastöðum að sjá
um verkið í kyrrþey eða ómeðvitað. Í
þeim fjölmörgu þjóðríkjum sem látið
hafa vinna skýrslur um forgangs-
röðun er slíku verklagi hafnað. Lögð
er áhersla á að fylgja vel ígrunduðum
leiðbeiningum og ef út af þeim verði
brugðið sé það einungis gert eftir
opna og lýðræðislega umræðu. Þarf
Alþingi að endurskoða forgangs-
röðun og stefnumótun í málefnum
eldra fólks í ljósi þess að fyrirliggj-
andi stefnumótun er sniðgengin?
Vinnulag innan sjúkrahússins í
þessu máli er ekki í anda þess sem
búast mætti við í þekkingarfyrirtæki.
Málið var unnið í þröngum hópi,
ákvörðunin tilkynnt og verklagi
þagnarinnar beitt. Faglegir yfirmenn
lækninga og hjúkrunar ræddu ekki
við daglega stjórnendur deildarinnar
sem búa yfir mikilli reynslu og þekk-
ingu á þörfum og þjónustu við aldr-
aða. Skilaboðin: truflið ekki með rök-
ræðum. Ekki ósvipað því sem gerðist
í aðdraganda fjármálahrunsins 2008.
Málið var falið rekstrarlegum yf-
irmanni til framkvæmda.
Líknardeild fyrir aldrað fólk er lít-
ið ævintýri. Það hófst í grasrótinni,
stutt af Framkvæmdasjóði aldraðra
og kvennadeild Reykjavíkurdeildar
Rauða kross Íslands, þáverandi fram-
kvæmdastjórn Landspítala og heil-
brigðisráðherra. Á deildinni hefur
fólki verið hjúkrað af miklum kær-
leika. Hópurinn hefur unnið sem einn
maður, þroskast og þekking vaxið
undir mildri stjórn Bryndísar Gests-
dóttur. Tíu ára afmælið er minn-
isstætt. Starfsfólkið kom með veit-
ingar og Björg Þórhallsdóttir með
töfrandi söng. Það hefur verið gef-
andi að kynnast heilum hug vel-
unnarasamtaka líknardeildanna. Allt
þetta góða ber nú að þakka.
» Þarf Alþingi að
endurskoða for-
gangsröðun og stefnu-
mótun í málefnum eldra
fólks í ljósi þess að
fyrirliggjandi stefnu-
mótun er sniðgengin?
Pálmi V. Jónsson
Höfundur er yfirlæknir öldrunar-
lækninga á Landspítala og prófessor
við læknadeild Háskóla Íslands.
Líknardeild fyrir aldrað fólk lokað
Eftir Pálma V. Jónsson