Morgunblaðið - 09.05.2012, Qupperneq 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. MAÍ 2012
VIÐTAL
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
„Staðan er mjög slæm. Því miður.
Ég merki það á fjölda þeirra öryrkja
sem leita til okkar í vanda. Sá hópur
fer stækkandi ef eitthvað er. Pening-
urinn endist ekki lengi. Hann er bú-
inn um miðjan mánuðinn. Þetta er
að verða eitt lengsta skeið fjárhags-
legra þrenginga sem öryrkjar hafa
búið við í þá ára-
tugi sem ég hef
látið mig kjör
þeirra varða,“
segir Guðmundur
Magnússon, for-
maður Öryrkja-
bandalags Ís-
lands, um
stöðuna hjá ör-
yrkjum nú þegar
fimm mánuðir
eru þangað til
fjögur ár verða liðin frá hruninu.
Nauðsynjavörur hækka í verði
Guðmundur rekur bág kjör ör-
yrkja til þess að bætur hafi ekki
fylgt verðþróun. Þá hafi verð á nauð-
synjavörum hækkað mikið eftir að
gengi krónunnar hríðféll.
„Lyf og lækniskostnaður eru að
hækka upp úr öllu valdi. Það er ekki
búið að semja við sérfræðinga og því
þurfa margir sjúklingar, öryrkjar
þar með taldir, að greiða meira í
komugjöld hjá sérfræðingum. Mun-
urinn getur verið frá 500 krónum og
upp í 3.500 krónur í hverri heim-
sókn. Tekjulágt fólk munar um slík-
ar upphæðir. Það kann að hafa dreg-
ið úr lyfjakostnaði fyrir samfélagið í
heild en fyrir einstaklingana og ör-
yrkja hefur hann hækkað,“ segir
Guðmundur sem telur öryrkja
bregðast misjafnlega við dýrtíðinni.
Reiði og skömm
„Sumir eru reiðir en aðrir loka sig
inni. Fólk fer ekki neitt. Það skamm-
ast sín. Þegar farið er að líða á mán-
uðinn á það ekki fyrir einu eða
neinu. Því finnst það svo skammar-
legt að búa við fátækt að það lokar
sig sinni. Það er þó misjafnt hvernig
fólk bregst við bágum kjörum. Fólk
er að reyna að láta peningana duga
fram að mánaðamótum og sumum
tekst það jafnvel. Hvernig veit ég
ekki. En margir eiga þess ekki kost,
jafnvel þótt þeir leiti allra úrræða.
Fólk er hætt að hreyfa bílana. Það
hefur ekki efni á bensíni. Að öllu
samanlögðu er þessi kreppa því sú
erfiðasta sem ég hef séð. Það eru
ákveðin batamerki í samfélaginu en
þau hafa ekki skilað sér til öryrkja.
Stærstur hluti láglaunafólks býr við
skert kjör vegna verðbólgu og al-
mennra verðhækkana. Hann rýrnar
stöðugt peningurinn í launaumslag-
inu,“ segir Guðmundur og víkur að
nýrri skýrslu sem Stefán Ólafsson,
prófessor í félagsfræði við Háskóla
Íslands, og Arnaldur Sölvi Krist-
jánsson hagfræðingur, unnu á veg-
um Þjóðmálastofnunar Háskóla Ís-
lands um áhrif hrunsins á lífskjörin.
Er ein meginniðurstaðan sú að
botninum hafi verið náð 2010 og að
síðan hafi kjörin batnað. Er mat
þeirra að kaupmáttarrýrnunin sé
„sennilega“ sú mesta síðan 1945.
Uppfæra þarf viðmiðin
„Þessi skýrsla er góð út af fyrir
sig en hún er almennt orðuð. Við
viljum sjá meira af krónutölum.
Tekjubilin koma ekki fram. Svo bíð-
um við eftir því að neysluviðmiðin
verði uppfærð. Velferðarráðuneytið
boðaði uppfærð viðmið í apríl en
ekki var staðið við það. Annað atriði
er að húsaleiga er alltof há,“ segir
Guðmundur Magnússon.
Skammast sín fyrir fátæktina
 43 mánuðum eftir efnahagshrunið eiga margir öryrkjar erfitt með að láta enda ná saman
 Formaður ÖBÍ segir marga öryrkja loka sig af í skömm  Vilja ekki láta kröpp kjör spyrjast út
Morgunblaðið/Ómar
Á Laugaveginum Nú þegar sumarið nálgast og hlýna tekur í veðri eiga margir erfitt með að eiga fyrir nauðsynjum.
Guðmundur
Magnússon
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
„Afleiðingarnar af hruninu eru hægt
og bítandi að koma í ljós. Þá er ég að
tala um fólk sem var í dæmigerðri
stöðu en ekki þá
sem lifðu langt
um efni fram um
hríð. Atvinnuleysi
hefur verið mikið
þó að það fari að
vísu minnkandi.
Það hefur haft sín
áhrif. Laun
hækkuðu ekki í
nokkurn tíma þó
að þau hafi að vísu
hækkað í fyrra. Það vó ekki á móti
miklum verðhækkunum frá efna-
hagshruninu,“ segir Harpa Njáls
félagsfræðingur um stöðuna í dag.
Að sögn Hörpu voru 60% ein-
stæðra mæðra í lægstu tveim tekju-
hópunum árið 2005. Einstæðar mæð-
ur hafi verið lágtekjuhópur. „Það er
alvarlegt að 17% þeirra séu nú í al-
varlegum vanskilum. Margir þurfa
að velja um að eiga fyrir mat handa
börnunum eða greiða af lánunum.“
Búið að ganga á varasjóði
„Fólk er búið að ganga á varasjóði
og allt sem það hefur tiltækt. Þegar
svona er komið eru börn mjög næm á
aðstæður sínar. Foreldrar geta hlíft
börnum og gera í lengstu lög. Börnin
eru hins vegar löngu farin að skilja
hvað er í gangi og að það sé ekki allt
með felldu. Það hefur sýnt sig marg-
sinnis að börn sem þurfa að sitja hjá í
leik og námi vegna vanefna foreldra,
og upplifa jafnvel atvinnuleysi þeirra
í lengri tíma, skynja strax að þau eru
ekki í sömu stöðu og jafnaldrar sínir
og það er mjög niðurbrjótandi.
Ákveðinn hópur fólks hefur getað
fryst lán en er nú að missa eigur sín-
ar. Stjórnvöldum hefur ekki tekist að
höndla vandann betur,“ segir Harpa.
Bágstatt fólk búið
að ganga á varasjóði
 Félagsfræðingur óttast áhrifin á andlega líðan barna
Harpa Njáls
Einstaklingum í alvarlegum van-
skilum heldur áfram að fjölga og
eru nú 26.376 í þeirri stöðu, að því
er fram kemur í tölum Creditinfo.
Miðast talan við 1. maí síðastliðinn
en sé hún sundurgreind eftir aldri
og landshlutum kemur í ljós að um
sjötti hver Reyknesingur sem er 18
ára eða eldri er í þessum hópi,
en eins og sjá má á kortinu er
aukningin frá hruninu gríðarleg.
Með alvarlegum vanskilum er að
jafnaði átt við kröfur sem eru
komnar í milli- eða löginnheimtu.
Þá hafa margir þeirra sem svo er
ástatt um fengið afgreiðslu dóm-
stóla og sýslumannsembætta.
Þeir einstaklingar sem ná að
greiða upp skráðar vanskilakröfur
eru teknir af skránni um leið og
slíkar tilkynningar berast. Nöfn
einstaklinga sem ekki ná að greiða
upp skráðar vanskilakröfur eru að
hámarki birt í fjögur ár. Sam-
kvæmt niðurstöðu Creditinfo eru
11,1% karla, 18 ára og eldri, í alvar-
legum vanskilum og 6,1% kvenna.
Ef hópnum er skipt eftir aldri
kemur í ljós að flestir eru í alvar-
legum vanskilum á aldrinum 40-
49 ára eða 11,4%. 11,2% 30-39 ára
eru í alvarlegum vanskilum, 9,8%
fólks sem er 50-59 ára og 7,3%
18-29 ára Íslendinga.
Sé litið til búsetu eru flestir ein-
staklingar í vanskilum á Reykja-
nesi, eða 16,4% 18 ára, tæplega
sjötti hver. Á Suðurlandi eru 9,7%
íbúa 18 ára og eldri í vanskilum og
9,5% íbúa höfuðborgarsvæðisins.
Einstæðir foreldrar eru frekar í
vanskilum en aðrir hópar. Þannig
eru 18% einstæðra feðra í van-
skilum (375 af 2.080) og 17% ein-
stæðra mæðra (2.474 af 14.589).
sunna@mbl.is, baldura@mbl.is
Sjötti hver 18 ára og eldri
á Reykjanesi er í vanskilum
EINSTAKLINGUM Í ALVARLEGUM VANSKILUM FJÖLGAR
Einstaklingar á vanskilaskrá 2006-2012
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
16.430
26.376
H
ei
m
ild
:C
RE
D
IT
IN
FO
Við tökum á
móti netum
Efnamóttakan tekur við
veiðafæraúrgangi úr næloni, þ.e:
• netaafskurði
• hlutum úr flottrolli
• nótaefni
Fáðu hjá okkur sérsniðna poka
undir netaafskurðinn.
Hafðu samband og fáðu
nánari upplýsingar!
Sími 559 2200
www.efnamottakan.is