Morgunblaðið - 31.08.2012, Blaðsíða 39

MINNINGAR 39
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. ÁGÚST 2012
✝ Ármann Pét-ursson fæddist
í Reykjahlíð í Mý-
vatnssveit 24. maí
1924. Hann lést á
Heilbrigðisstofnun
Þingeyinga 20.
ágúst 2012.
Foreldrar hans
voru Pétur Jóns-
son, f. 18.4. 1898, d.
17.11. 1972, hrepp-
stjóri í Reynihlíð,
og Kristín Þuríður Gísladóttir,
f. 31.7. 1895, d. 21.7. 1984, hús-
freyja og gestgjafi í Reynihlíð.
Systkini Ármanns voru: Gísli
Pétursson, f. 10.5. 1922, d. 25.4.
1950; Hólmfríður Pétursdóttir,
f. 17.7. 1926, d. 3.11. 2004; Snæ-
björn Pétursson, f. 31.8. 1928;
Helga Valborg Pétursdóttir, f.
26.6. 1936; d. 8.5. 2012.
Dóttir Ármanns og Sigríðar
Þórarinsdóttur er Auður Ar-
mannsdóttir Karlson, f. 7.5.
1948, gift Roland Karlson og er
sonur þeirra Benjamín Sebastí-
an Karlson, f. 10.9. 1990, d.
afar hugleiknar alla tíð. Hann
keypti einn af fyrstu vélsleð-
unum sem komu í Mývatnssveit
og þegar Hitaveita kom í
Reynihlíð 1972 setti hann upp
þurrkgrind fyrir hey. 30 KW
rafstöð var sett upp í Reykja-
hlíð árið 1949 og sá Ármann um
keyrslu hennar fram til þess
tíma að Laxárrafmagnið kom
árið 1963. Eftir það sá hann um
aðveitustöðina fyrir Rarik.
Hann sat í hreppsnefnd Skútu-
staðahrepps 1966-1974. Árið
1976 voru settir upp jarð-
skjálftamælar ásamt fleiri tækj-
um til vöktunar á jarð-
skorpuhreyfingum í Reynihlíð
og gerðist Ármann umsjón-
armaður þeirra. Hjá Ármanni
var miðstöð jarðvísindamanna í
árdaga Kröfluelda. Ármann var
gangnaforingi til fjölda ára,
grenjaskytta og réttarstjóri á
Hlíðarrétt. Hann var einn af
stofnendum Kiwanisklúbbsins
Herðubreiðar og formaður
hans um tíma auk þess að
stunda bridge-spilamennsku
með sveitungum sínum
Ármann verður jarðsunginn
frá Reykjahlíðarkirkju föstu-
daginn 31. ágúst 2012 kl. 14.
28.4. 2010. Sonur
Auðar og Gísla
Dagbjartssonar er
Pétur Gíslason, f.
4.1. 1968. Synir
Auðar og Isaacs
Moraidis eru
Konstantín Moraid-
is, f. 26.12. 1978, og
Alexander Moraid-
is, f. 1.3. 1980.
Ármann ólst upp
í Reykjahlíð og bjó
þar og starfaði. Hann tók virk-
an þátt í uppbyggingu nýbýlis
og ferðaþjónustu í Reykjahlíð
sem hlaut nafnið Reynihlíð með
Gísla bróður sínum. Ármann
gekk á Bændaskólann á Hvann-
eyri og útskrifaðist þaðan vorið
1947. Heimkominn hélt hann
áfram vinnu við búskap föður
síns og varð sauðfjárbúskapur
og sauðfjárrækt hans aðal-
atvinna fram til 1992. Náði
hann góðum árangri í sauð-
fjárrækt sinni sem hann stund-
aði alla tíð af alúð og festu.
Tækninýjungar voru Ármanni
Ég var nú ekki hár í loftinu þeg-
ar ég fór að fylgja Manna föður-
bróður mínum til daglegra starfa.
Ég elti hann bókstaflega hvert fót-
mál, svo fast að móðir mín óttaðist
það mest að hann vissi ekki af mér
og myndi loka mig inni í bragga
eða fjárhúsum óafvitandi. En á því
var engin hætta, Manni vissi alltaf
af mér og lét líka alveg í ljósi ef
nærverunnar var ekki óskað. Við
eltum hann fyrst við Valur, svo við
Lappi. Það var gott að vera með
honum og hann leiddi mann til
verka, kenndi að vinna. Hann fól
manni gjarnan verkefni og skyldi
maður hafa tileinkað sér það, væri
það ekki sómasamlega unnið fékk
maður yfirleitt ekki annað tæki-
færi. Það voru engin upptökupróf
hjá honum.
Manni var bóhem, sjálfsagt
einn sá fyrsti í Mývatnssveit, bú-
sorgir innanhúss voru ekkert að
plaga hann, enda sáu konurnar
um það. Hann var hins vegar með
fulla stjórn á öllu í búskapnum og
stundaði gæðastýringu á sínu búi
áratugum áður en Landbúnaðar-
samtökin fundu upp á því. Hann
var ógiftur alla tíð og ég held satt
að segja að honum hafi líkað það
líferni. Það varð reyndar Starra í
Garði að yrkisefni er hann orti:
Mörg er á sveimi meyjan fríð,
að mönnum leitar ár og síð.
Mér finnst þær ættu í erg og gríð,
að elska Manna í Reynihlíð.
Hann hafði yndi af veiðiskap,
netaveiði í Mývatni var alveg sér-
stök athöfn og að una sér í Eilífs-
vötnum á björtum sumarnóttum
voru hans nautnastundir. Hann
hafði fulla trú á að hægt væri að
koma upp silungsstofni í tjörnun-
um í Herðubreiðarlindum og eitt
sinn sendi hann okkur með stöng
til að reyna veiðar í Grafarlandaá.
Hún var úrskurðuð fisklaus. Hann
veiddi lax á stöng, annað ekki.
Hann var góð skytta og lá á greni,
vor hvert, með Steingrími vini sín-
um á Grímsstöðum. Hann veiddi
auk þess rjúpur og hreindýr en ég
man ekki til þess að hann stundaði
gæsaveiðar en fannst sjálfsagt að
við reyndum að skjóta meira af
öndum.
Jarðfræði og eldsumbrot voru
hans áhugamál, hann vaktaði jarð-
skjálftamæla heima hjá sér í
Kröflueldum 1975-’84 og með hon-
um og jarðvísindamönnum skap-
aðist traust og góð vinátta. Hann
hafði auk þess ákveðnar skoðanir
á ýmsum jarðfræðikenningum og
lét þær óspart í ljósi.
Hann naut fjallanna og var
gangnaforingi í áratugi, á Mý-
vatnsöræfum, naut hann í því
embætti virðingar enda ákveðinn í
því hvernig gera ætti hlutina, það
hringlaði engin í hans ákvörðun-
um. Nú er þessi aldni gangnafor-
ingi farinn í sínar hinstu göngur,
örugglega í Herðubreiðarlindir,
en um þær yrkir Ólafur Jónsson.
Hefur þú kannað hraunin blá,
heitur og vegamóður?
Hvergi vatn eða vaxandi strá,
víðáttan stirnuð, úfin og grá,
týndur sumarsins sjóður.
Augað stövast við ekki neitt,
allur hugurinn snýst um eitt:
Tjarnir og grænan gróður.
Og þegar sólin var hnigin að unn,
ég signdi mig bljúgur og hljóður.
Svo drakk ég lífið af lindarmunn,
lagðist niður hjá víðirunn
og fann, að guð, sem var góður,
sál mína hafði í sólroða fært.
Ég sofnaði fljótt, og mig dreymdi vært
við brjóst minnar björtu móður.
Hvíl í friði, frændi minn.
Pétur Snæbjörnsson.
Ármann Pétursson föðurbróðir
minn, Manni í Reynihlíð, andaðist
á Heilbrigðisstofnun Þingeyinga
20. ágúst 2012.
Þegar Gísli bróðir Manna lést
langt fyrir aldur fram skrifaði
Jónas Baldursson á Lundar-
brekku: „Að Gísla stóðu gildir bú-
höldar í báðar ættir. Faðir hans og
afar í beinan karllegg hafa búið í
Reykjahlíð og nýtt af kappi gæði
jarðarinnar, sótt bröndur í flóann
og beitt sauðum á fjöllin. Ávallt
leituðust þeir þó við að gefa jörð-
inni sinni meira en þeir af henni
þáðu, enda ber hún þess fagurt
vitni. Með honum ólst upp í marg-
býli styrkur frændstofn. Um-
hverfið allt á æskuheimilinu átti
sinn mikla þátt í því að móta áform
og eiginleika Gísla Péturssonar.
Framundan er sviprík sveitin með
fjölbreyttri fegurð og margþætt-
um möguleikum, en að baki Aust-
urfjöll mikilleit með sín torsóttu
gæði í stóru fangi víðernanna.
Byggðin gaf frjóum og starfsfús-
um huga mörg viðfangsefni, fjöllin
efldu bakfiskana, hertu þolið.“
Þessi orð Jónasar eiga vel við
um Manna. Jörðin skyldi nýtt með
þeim tólum og tækni sem fáanleg
var hverju sinni, án þess þó að
ganga nærri henni. Gaman þótti
honum að sýna og segja frá sveit-
inni sinni og náttúru hennar og
nýtingu. Fjölmenni æskuheimilis-
ins og gestrisni þess áttu efalaust
sinn þátt í hve hann var þolinmóð-
ur gagnvart litlum strák sem
þvældist frekar fyrir en gerði
gagn við búverk. Drengur lét þó
ekkert tækifæri ónotað til að elta
Manna og fylgja honum við störf
hans. Minningarmyndir hrannast
upp á þessum tímamótum.
Við keyrum um á Landrovern-
um. Horfum eftir ánum sem við
vitum að hafa meiri hug á græn-
gresinu uppi í Bjarnarflagi en sinu
og kvistum úti í Heiði. Þegar við
finnum þær hottum við þeim af
stað. Þegar kemur norður að
Brauðhróinu hverfur vegurinn í
skafl og gufumökk og Róverinn
kemst ekki lengra. Ekki er um
annað að velja en að drengurinn
leggi land undir fót og reki ærnar
heim. Einhver orð hafði hann nú
um að hann væri ekki viss hvaða
leið ætti að fara. Manna fannst nú
að það væri ekki flóknara en bara
að elta ærnar, þær líklega vissu
hvar þær ættu heima! Það stóð
eins og stafur á bók, en mikið var
drengurinn glaður þegar hann fór
að sjá niður í þorp og kannast ör-
lítið við sig.
Á sauðburði, verið að flytja
lambær út í Heiðartún. Áður en
ærnar fara niður af pallinum á
Trader er málaður fallegur hvítur
hringur á annað hornið á þeim.
Ánum er síðan sleppt á túnið og
passað að þær lembi sig áður en
farið er heim. Heimleiðin er
skemmtileg, krakkastóðið fær að
vera í „stönduleik“ á pallinum.
Einhverja andvökubjarta júní-
nóttina er ungur maður vakinn
með þessum orðum: „Dóri, komdu
á fætur.“ Ég klæði mig, fer út og
hitti þar Manna og Steingrím sem
eru nýkomnir af greni. Þeir höfðu
fengið þá snilldarhugmynd að
hýsa túnrollurnar og nú var mitt
að koma Tradernum í gang, roll-
unum upp á hann og keyra þær og
grenjaskytturnar austur á fjöll. Á
heimleiðinni rann upp fyrir mér að
líklega yrði ég að taka meiraprófið
þegar ég hefði aldur til.
Takk fyrir fóstrið, frændi sæll.
Minningarnar eru mér kærar.
Halldór Snæbjörnsson.
Ótrúlegt safn minninga rótast
upp í huganum við fráfall Jóns Ár-
manns Péturssonar, Manna í
Reynihlíð. Flestar þeirra tengjast
samstarfi okkar þegar hann tók að
sér að fóstra jarðskjálftamæli á
heimili sínu. Það hófst í aðdrag-
anda umbrotanna við Kröflu, árið
1975, og lauk ekki fyrr en á tíunda
áratugnum þegar ný kynslóð af
jarðskjálftamælum tók við. Mæl-
arnir, sem mynduðu landsnet jarð-
skjálftamæla á árunum 1973-1994,
voru hannaðir og smíðaðir á Raun-
vísindastofnun Háskólans. Upp-
bygging netsins hófst á Suðurlandi
í kjölfar eldgossins á Heimaey en
netið var stækkað til Norðurlands
haustið 1974. Fljótlega kom í ljós
að skjálftavirkni var meiri á
Kröflusvæðinu en menn höfðu bú-
ist við. Var þá ákveðið 1975 að
bæta við mæli í Mývatnssveit en
það hafði ekki verið í upphaflegri
áætlun. Þegar ráðgast var við
heimamenn um hvar slíkum mæli
væri best fyrir komið bar þeim öll-
um saman um að Manni í Reyni-
hlíð væri einmitt maðurinn til að
tala við. Málið var auðsótt og sírita
mælisins var komið fyrir í horn-
herbergi á neðri hæðinni í Reyni-
hlíð, beint andspænis svefnher-
bergi Manna. Næstu tuttugu árin
var það síðan fyrsta verk hans á
morgnana að „kíkja á mælinn“ og
síðasta verkið á kvöldin að skipta
um pappír á síritatromlunni.
Manni varð fljótlega mjög glögg-
skyggn á hvað mælirinn sýndi,
hvenær virkni var með eðlilegum
hætti og hvenær eitthvað óvenju-
legt var á seyði. Það voru ófá sím-
tölin sem við áttum, á nóttu sem
degi, þegar hann hringdi til að láta
vita af umbrotum í jarðskorpunni.
Hann gaf mjög glögga lýsingu á
því sem mælirinn sýndi og hafði
yfirleitt rétt fyrir sér um túlkun á
atburðum.
Þegar umbrotin á Kröflusvæð-
inu ágerðust og ljóst var að þau
mundu dragast á langinn var mæl-
um fjölgað á svæðinu. Síritum fyr-
ir skjálftamæla og hallamæla var
þá komið fyrir í litla hornherberg-
inu í Reynihlíð og gekk það yfir-
leitt undir nafninu „Skjálftavakt-
in“. Þar höfðu bækistöð sína
jarðvísindamenn sem voru á vakt
hverju sinni þegar þörf var á. Á
tímabilum var jafnvel 24 tíma vakt
í herberginu til að fylgjast með
framvindu í Kröflueldstöðinni.
Þarna hittust menn til að ræða
málin, kenningar urðu til og vísur
voru ortar. Manni var þarna í aðal-
hlutverki, yfirvegaður skjálfta-
vörður og þýðingarmikill tengilið-
ur milli vísindamanna og
heimamanna. Þegar þurfti að
bjarga málum var hann ætíð til
reiðu og lagði gott til. Manni sinnti
mælunum af mikilli trúmennsku
og vandvirkni svo af bar. Þar vó
sterkt umhyggja hans fyrir öryggi
sveitunga sinna. Það var fyrst og
fremst fyrir árvekni hans að hægt
var að gefa út viðvaranir á undan
flestum eldgosum sem upp komu í
Kröfluumbrotunum.
Mæligögnin, sem hann átti svo
mikinn þátt í að safna, hafa verið
grundvöllur margra greina í vís-
indatímaritum. Þessar greinar
hafa í seinni tíð hlotið vaxandi at-
hygli vegna svipaðra atburða sem
orðið hafa annars staðar í heim-
inum á síðustu árum, bæði á neð-
ansjávarhryggjum og á gliðnunar-
svæðum Afríku. Fyrir
mæligögnin úr Reynihlíðarmæl-
um verður Manna minnst í vís-
indaheiminum um langa framtíð.
Páll Einarsson.
„Bryndís þú ert að vakta vit-
laust eldfjall, Hekla er farin að
gjósa.“ Jón Ármann Pétursson
(Manni) bóndi í Reynihlíð í Mý-
vatnssveit, vakti mig með þessum
orðum, snemma morguns 9. apríl
1981. Ég hafði þá dvalið á skjálfta-
vaktinni í Reynihlíð vegna yfirvof-
andi umbrotahrinu í Kröflueld-
stöðinni. Manni sá um
jarðskjálftamæla Kröflusvæðis í
rúm tuttugu ár, frá 1975 þar til ný
kynslóð stafrænna mæla leysti
pappírsritana af hólmi. Sumarið
1981 voru fimm mælar í hans um-
sjón. Síðasta verk Manna fyrir
háttinn var að skipta um pappír á
skrifaratromlum mælanna, sem
hýstir voru í skrifstofuherbergi á
móti svefnherbergi hans. Manni
stóð skjálftavaktina sleitulaust
alla Kröfluelda af þeirri árvekni,
reglufestu og samviskusemi sem
einkenndu alla hans framgöngu í
lífinu. Hann lærði fljótt að túlka
það sem mælarnir skráðu og vakti
þannig yfir sveitungum sínum
undir yfirvofandi náttúruvá. Still-
ing og þolinmæði var Manna í blóð
borin sem kom sér vel í mannleg-
um samskiptum á hættutímum.
Manni hafði stórt fjárbú í
Reynihlíð. Hann var gangnafor-
ingi Mývetninga í mörg ár og
heimti 800-900 fjár af fjalli. Manni
var einnig veiðimaður, silungs- og
laxveiði, refa- og hreindýraveiðar
voru honum að skapi. Í byrjun
september 1977 skrapp Manni á
hreindýraveiðar, rétt fyrir göng-
ur. Áður en hann náði heim fór
Krafla í gang, skömmu áður en
vísindamenn höfðu talið tímabært
að setja hana í gjörgæslu. Ungir
drengir tóku eftir því að skjálfta-
mælarnir létu ófriðlega og sögðu
það ömmu sinni, Guðnýju, mág-
konu Manna. Guðný hringdi suður
á Raunvísindastofnun og sagði tíð-
indin, vísindamenn ruku af stað og
flugu norður. Manni var einnig á
leið heim. Áður en við náðum á
skjálftavaktina, tók Krafla að
gjósa. Þetta kvöld, fylgdumst við
Manni með kvikuhlaupi til suðurs í
átt að Bjarnarflagi, símstöðin í
Reykjahlíð var höfð opin til þess
að halda sambandi við Almanna-
varnir og jarðskjálftafræðinga
fyrir sunnan, Kísiliðjan og önnur
mannvirki í Bjarnarflagi voru
rýmd og íbúar Reykjahlíðar und-
irbjuggu hugsanlega brottför.
Undir miðnættið kom blaðamaður
á hlaupum inn á skjálftavaktina og
tilkynnti okkur að gos væri hafið í
Bjarnarflagi. Manni sá strax fyrir
sér að nú færi nýja túnið hans í
Námaskarði undir hraun. Svo var
þó ekki, þar sem þetta var einung-
is lítið gos uppúr borholu en
megnið af kvikunni skreið til suð-
urs neðanjarðar. Kvikuhlaupið
hitaði svæðið það mikið að Mý-
vetningar gátu tekið upp soðnar
kartöflur þetta haust og jarðhitinn
kynti undir túninu svo Manni
mátti vökva það næstu árin, til
þess að fá af því uppskeru.
Um helgina verða fyrstu réttir
haustsins, þá munu Mývetningar
smala vettvang Kröfluum-
brotanna, Gjástykkið og Kröflu,
þá verður og til moldar borinn
fyrrverandi gangnaforingi þeirra
sem nú snýr aftur heim í ástkæru
sveitina sína, eftir að hafa dvalið á
hjúkrunarheimilinu á Húsavík síð-
ustu árin. Við samferðamenn
Manna munum ávallt hugsa til
hans með hlýju, minnug vinsemd-
ar hans og velvilja, skemmtilegra
ferða á fjöll og fróðleiks um víð-
lendur Mývatnssveitar.
Bryndís Brandsdóttir.
Mig langar að minnast „æsku-
vinar“ míns hans Manna í Reyni-
hlíð í örfáum orðum.
Manni spilaði mikinn þátt í
minni æsku í Mývatnssveitinni.
Ég flutti þangað með fjölskyldu
minni árið 1966, þá sex ára, þar
sem faðir minn fór þangað sem
framkvæmdastjóri Kísiliðjunnar
og bjuggum við þar til haustsins
1973. Var mikill samgangur við
stórfjölskylduna í Reynihlíð þessi
ár. Ég var með svakalega dýra-
dellu og hafði ég skilning Manna á
því. Hann leyfði mér að dandalast
með sér í fjárhúsin að gefa, hjálpa
honum við heyskapinn á sumrin,
hjálpa til við sauðburðinn, gefa
hestunum og hreyfa þá, smala
heimalandið, fylgja kindunum yfir
hraunið á leið þeirra út í Heiði og
fleira sem ég gat gert að gagni.
Ekki vildi maður þvælast fyrir, en
það var nú kannski stundum
þannig án þess að maður gerði sér
grein fyrir því. Allavega tók hann
viljann fyrir verkið af þolinmæði
blessaður.
Þegar ég komst á fullorðinsár
fór ég svo í tveggja daga göngur
fyrir hann nokkur haust í Norð-
urfjöll – að sjálfsögðu ríðandi.
Manni lánaði mér hesta vetrar-
langt tvo vetur þegar ég bjó á Ak-
ureyri og svo á Dalvík. Ég var svo
tilbúin með hestana í göngur á
haustdögum þegar kom að leitum.
Bara snilld.
Ég vil þakka þessum öðlingi
fyrir allt sem hann gerði fyrir mig,
aðflutta stelpuskottið með sína
miklu dýradellu.
Minning hans lifir djúpt í hjört-
um okkar Snorra. Guð blessi þig
elsku Manni minn.
Kær kveðja,
Sigríður Birgisdóttir
(Siddý).
Ármann Pétursson
Smáauglýsingar 569 1100 www.mbl.is/smaaugl
Dýrahald
Cavalier-rakkar til sölu
Til sölu ótrulega sætir cavalier blen-
heim-rakkar með ættbók frá HRFÍ.
Endilega hafðu samband við okkur í
e-mail: laudia92@hotmail.com
eða í síma 846 4221.
Gisting
Orlofsíbúðir - Hótel Sandafell
Njótið náttúrufegurðar Dýrafjarðar.
Orlofsíbúðir til leigu og hótelgisting.
Sími 456 1600.
gisting@hotelsandafell.com
Geymslur
Ferðavagnageymsla Borgarfirði
Geymum tjaldvagna, fellihýsi,
hjólhýsi, báta og fleira í upphituðu
rými. Gott verð.S. 899 7012.
E-mail solbakki.311@gmail.com.
Til sölu
Blekhylki og tónerar
í flestar gerðir prentara, 50-70%
ódýrari, öll hylki framleidd af
ORINK.
Blekhylki.is, Fjarðargötu 11,
Hafnarfirði, sími 517-0150.
Óska eftir
Kaupi silfur
Vantar silfur til bræðslu og endur-
vinnslu. Fannar verðlaunagripir,
Smiðjuvegi 6, rauð gata, Kópavogi.
fannar@fannar.is - sími 551 6488.
KAUPUM GULL - JÓN & ÓSKAR
Kaupum allt gull. Kaupum silfur-
borðbúnað. Staðgreiðum. Heiðar-
leg viðskipti. Aðeins í verslun okk-
ar Laugavegi 61. Jón og Óskar,
jonogoskar.is - s. 552-4910.
KAUPI GULL!
Ég, Magnús Steinþórsson gullsmíða-
meistari, kaupi gull, gullpeninga og
gullskartgripi. Kaupi allt gull, nýlegt,
gamalt og illa farið.
Leitið til fagmanns og fáið góð ráð.
Uppl. á demantar.is, í síma 699 8000
eða komið í Pósthússtræti 13 (við
Austurvöll).
Verið velkomin.
Bílaþjónusta