Morgunblaðið - 20.09.2012, Blaðsíða 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2012
Í hvert skipti sem
þjóðin verður fyrir
óáran svo sem eld-
gosum, snjóflóðum eða
eins og nú hefur gerst,
að norðanáhlaup veld-
ur skaða á raf-
orkukerfi landsins, er
okkur tamt að gera
kröfur sem ekki nokk-
ur mannlegur máttur
fær við ráðið.
Það er aðdáunarvert
hvernig starfsmönnum RARIK hef-
ur tekist að koma á rafmagni til
þeirra svæða sem urðu fyrir hvað
mestu tjóni í áhlaupinu 10.-13. sept-
ember sl. Frá því að fréttir berast af
rafmagnstruflunum á mánudags-
morgni í aftakaveðri á svæðinu frá
Húnavatnssýslum og austur um
land að Bakkafirði, þá líður ekki
nema sólarhringur þar til byrjað var
að tengja á ný, og á miðvikudags-
kvöldi eru flestir notendur tengdir
með bráðabirgðaaðgerðum. Starfs-
stöðvar RARIK um allt land voru
virkjaðar og voru varaaflstöðvar
fluttar norður. Þessar aflstöðvar
auk þeirra sem fyrir voru á Rauf-
arhöfn, Þórshöfn og Bakkafirði önn-
uðu brýnustu þörfinni þar til við-
gerð Landsnets á línunni frá
Laxárvirkjun til Kópaskers var lok-
ið. Skjót viðbrögð RARIK byggjast
á öflugum mannskap fyrirtækisins á
starfsstöðvum víða um landið.
Orkuöryggi er ekki sjálfsagður
hlutur. Hverjir muna ekki eftir veð-
uráhlaupinu á Skáni í Svíþjóð fyrir
nokkrum árum og sömuleiðis í Skot-
landi? Þar tóku viðgerðir á kerfinu
vikur, að ekki sé talað um áhlaupið á
austurströnd Bandaríkjanna í fyrra.
Málið er að okkar fólk í raforkugeira
lætur sig hafa að vinna við verstu
skilyrði sem hugsast getur og þess
vegna er straumrof á Íslandi með
minnsta móti sem um getur í heim-
inum.
RARIK er með um 8000 kíló-
metra af háspennulínum í dreifbýli
landsins. Frá árinu 1991 hefur verið
kappkostað að koma eins miklu af
kerfinu í jarðstrengi og
fjárhagur fyrirtækisins
hefur leyft. Nú er svo
komið að um það bil
helmingur þess er
kominn í jarðstrengi.
Það er öllum ljóst, að
jarðstrengjavæðing
dreifbýlisins skiptir
sköpum í afhending-
aröryggi hvað orku
varðar. Megnið af
flutningskerfi RARIK
verður samkvæmt
áætlunum komið í jarð-
strengi 2035.
Í áhlaupi á Norðurlandi 1991 varð
gríðarlegt tjón á raforkukerfinu. Þá
féllu 550 staurar í kerfi RARIK og
1995 kom annað áhlaup sem felldi á
fjórða hundrað rafmagnsstaura.
Ljóst er að ef jarðstrengjavæðing
kerfisins hefði ekki verið eins langt
komin og hún er nú, þá væri tjónið
af völdum síðasta áhlaups mun
stærra en raunin er. Nú er talið að
um 150 staurastæður frá Skagafirði
um Norðurland til Bakkafjarðar
hafi brotnað. Þetta er augljóslega
mikið áfall fyrir RARIK sem annast
megnið af dreifingu orku um dreif-
býlið í landinu, ásamt Orkubúi Vest-
fjarða. Kostnaður RARIK vegna
þessara hamfara verður umtals-
verður.
Þær hremmingar sem við höfum
farið í gegnum nú, gefa tilefni til
þess að vekja umræðu um það stóra
mál sem kostnaður við dreifingu raf-
magns í landinu er. Allir sem þekkja
til eru sammála um að það er herfi-
leg misskipting á sameiginlegum
gæðum, að það skuli vera hlutskipti
notenda á dreifiveitusvæði RARIK
og Orkubús Vestfjarða að standa
straum af þeim gríðarlega kostnaði
sem felst í því að afhenda orku í hin-
um dreifðu byggðum landsins.
Í orði er löggjafinn sammála
þessu, vegna þess að með nýrri skip-
an raforkumála voru samþykkt sér-
stök lög nr. 98/2004 um jöfnun
kostnaðar við dreifingu á raforku.
Markmið þeirra laga er að stuðla að
jöfnun kostnaðar við dreifingu á raf-
orku til almennra notenda. En eins
og við vitum, þá er eitt í orði og ann-
að á borði. Fjárveitingarvald Al-
þingis hefur aldrei frá setningu lag-
anna komið inn með þá fjármuni
sem til þarf til þess að jafna þennan
kostnað. Á fjárlögum fyrir 2013
þurfa þessar niðurgreiðslur að
hækka um 800 milljónir króna.
Annar handleggur er, að nið-
urgreiðslur til húshitunar á köldum
svæðum hafa staðið í stað um ára-
raðir. Iðnaðarráðuneytið skipaði
starfshóp til þess að gera úttekt á
þeim málum. Skýrslu starfshópsins
um breytingar á niðurgreiðslum til
húshitunar var skilað í desember
2011. Þar kemur fram að nið-
urgreiðslur til húshitunar þurfa að
aukast um 500 milljónir króna.
Traustir innviðir eru aðalsmerki
hverrar þjóðar. Í nútímasamfélagi
er dreifing og afhending raforku
einn af stórum hornsteinum nauð-
synlegra innviða. Landið verður
ekki nýtt, það verður ekki um það
farið og í því verður ekki lifað og
starfað án þess að afhending á raf-
orku sé örugg og í boði á viðráð-
anlegu verði. Með breytingu á raf-
orkulögum ákvað Alþingi að jöfnun
á kostnaði við dreifingu á rafmagni í
dreifbýlinu skuli gerð með fram-
lögum í fjárlögum ár hvert. Við
þessa ákvörðun verður að standa,
þar til önnur eða betri leið verður
fundin í þessum efnum.
Alþingi hefur nú til umfjöllunar
fjárlög ríkisins fyrir árið 2013. Að
óreyndu verður ekki öðru trúað en
að þingmenn taki þetta stóra mál
dreifbýlisins til alvarlegrar umræðu
og að viðunandi niðurstaða fáist
hvað varðar á niðurgreiðslu til al-
mennra nota á raforku í dreifbýlinu
og jöfnunar á húshitunarkostnaði á
köldum svæðum.
Traustir innviðir
eru gæfa hverrar þjóðar
Eftir Árna Steinar
Jóhannsson » Í nútímasamfélagi
er dreifing og
afhending raforku einn
af stórum hornsteinum
nauðsynlegra innviða.
Árni Steinar
Jóhannsson
Höfundur er formaður stjórnar
RARIK.
Í þessari grein
verður athyglinni
beint að þörf fyrir
frekari fræðslu um
fjármál. Kennslu í
svokölluðu fjár-
málalæsi. Þekking-
arleysi þorra almenn-
ings á
grundvallaratriðum
fjármála kom því mið-
ur í ljós er afleiðingar hrunsins 2008
voru skoðaðar. Ýmsir hafa enn-
fremur sérstakar áhyggjur af varn-
arleysi ungs fólks í fjármálaumróti
nútímans. Sumir telja að boð og
bönn í fjármálastarfsemi af ýmsu
tagi geti veitt ungu fólk hér á landi
vernd. Vilja ganga mjög langt í
slíku. Ekki verður tekið undir þau
sjónarmið hér og frekar bent á gildi
fræðslu til að bregðast við vand-
anum. Í því samhengi verður kynnt
valnámskeið á sviði fjármálalæsis.
Eftir hrunið; píramídaviðskipti
Í kjölfar fjármálahrunsins hafa
margir rætt um að þörf sé á að bæta
almenna þekkingu Íslendinga á fjár-
málum og hvernig meðhöndla skal
peninga. Í skýrslu Rannsókn-
arnefndar Alþingis eru ótrúlegar
lýsingar á siðleysi og óheilindum í
fjármálalífi. Einna verstar eru lýs-
ingar á því hvernig bankabófar
(hugtak Jónasar Kristjánssonar rit-
stjóra) gerðu markvisst út á ákveðið
þekkingarleysi sem virðist vera
meðal þjóðarinnar á fjármála-
viðskiptum. Barnalegar hugmyndir
virtust ríkja fyrir hrun um einhvers-
konar ofurgróða sem hver og einn
gæti komist í. Niðurstaðan varð per-
sónulegur harmleikur margra.
En óheilindin virðast halda áfram.
Svo undarlega sem það hljómar
virðumst við lítið hafa lært. Eins og
gorkúlur spretta gylliboðin áfram
upp hvort sem þau nefnast píra-
mídaviðskipti eða smálán. Kannski
er þó best að byrja á að ræða vand-
ann meðal þeirra þjóðfélagsþegna
sem eru einna veikastir fyrir; unga
fólkið.
Smálánavandinn
Mörgum er einmitt umhugað um
að yngstu einstaklingarnir, ungling-
arnir, lendi ekki í hít ofurvaxta og
rangra lántökukosta. Má í því sam-
hengi vísa í nýlega grein Óðins Sig-
þórssonar í Fréttablaðinu, þar sem
m.a. er fjallað sérstaklega um starf-
Fjármálalæsi
fyrir framhalds-
skólanema
Eftir Ingvar Frey
Ingvarsson og
Sigmar Þormar
Ingvar Freyr
Ingvarsson
» Verulega skortir á
almenna þekkingu á
fjármálalæsi hér á landi.
Höfundar kynna
fræðslu sína á þessu
sviði og hugmyndir um
útgáfu á fræðsluefni.
Sigmar
Þormar
Ég skal útskýra af hverju ég er á
móti lögum um störf kvenna. Oftar
en ekki heyrist: „… var metin hæf-
ari“. Hæfni er ekki bara lesin af
prófskírteini. Vit-
ið þið hvað þið er-
uð að bjóða upp
á? Í mínum huga
geta þessi lög
leitt til lögbund-
ins eineltis. Það
er farið að flokka
fólk, svona álíka
og í gamla daga,
er börnum var
raðað í A-bekk og
tossabekk. Hver
ábyrgist að rétt og hlutlaust sé valið,
hver hefur svo háa réttlætiskennd
að vilja taka það starf að sér?
Það kæmi mér ekki á óvart að á
þennan máta komist margar til
starfa vegna tengsla. Nú skulum við
taka karlana með og gefum okkur að
bæði kynin séu margbúin að sækja
um stöður og fá alltaf höfnun, því
hún/hann fellur ekki í kramið og allt-
af er einhver hæfari, þá er þetta orð-
ið lögbundið einelti. Elítan þarna úti
getur notað þessi lög að vild, frá-
bært tæki til þess að koma þeim út-
völdu að. Annað eins tíðkast nú hér á
þessu landi. Ég óska atvinnurek-
endum góðs gengis er þessi jafnrétt-
islög taka gildi.
Og svo í lokin, þið konur sem jus-
uð yfir mig drullu á DV-vefnum, far-
ið á námskeið í mannasiðum og lærið
að rökræða. Ég vona að þið séuð
ekki framtíðarstjórnmálakonur
landsins, því að þá erum við í vond-
um málum. Til Írisar Erlingsdóttur
sem fer mikinn á DV-vefnum, þakka
þér göfuglyndi þitt að umbera mig
og Snorra Óskarsson. Ég er ekkert
fyrir að særa fólk svo að ég læt þetta
duga til þín. Hin sem ætla að bíða
eftir því að ég fari yfir móðuna
miklu, – þá er ég í fullu fjöri, sorry.
En með þessu bréfi kveð ég ykkur
konur, mun ekki skrifa oftar beint til
ykkar. En ég vona að þið sem látið
svona, vaknið upp við að þarna úti
eru líka drengir og karlar og það eru
ekki þeir sem eru mótstaða og fyr-
irstaða í ykkar lífi, heldur þið sjálfar.
Svo ég noti lýsingu ungrar konu í út-
varpi fyrir nokkru, þá vel ég að vera
konan með viskustykkin um haus-
inn. Verið þið svo sælar, og ég óska
ykkur alls hins besta.
STEFANÍA JÓNASDÓTTIR,
Sauðárkróki.
Konur – jafnréttislög,
tvíeggjað vopn
Frá Stefaníu Jónasdóttur
Stefanía
Jónasdóttir
Bréf til blaðsins
...alveg með’etta
Fylgir Morgunblaðinu alla fimmtudaga
Kolabrautin er á 4. hæð Hörpu
Borðapantanir í síma 519 9700
info@kolabrautin.is
www.kolabrautin.is
Besti kokteilbarinn 2012
að mati Reykjavík Grapevine
Hvort sem þú vilt kalla drykkinn þinn
hanastél eða kokteil þá er ljóst hvar best er
að njóta hans. Reykjavík Grapevine komst
að þeirri niðurstöðu í árlegri úttekt sinni að
Kolabrautin hefði að bjóða besta kokteilbar
borgarinnar árið 2012.
Komdu og bragðaðu á ógleymanlegu kvöldi.