Morgunblaðið - 13.11.2012, Page 14

BAKSVIÐ
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
„Alvöru þekkingarsamfélög lúta
ekki „lögmálum“ markaðarins.
Hættum jafnframt að meðhöndla
nemendur líkt og viðskiptavini og þá
hætta þeir að haga sér sem slíkir.
Snúum ofan af vöruvæðingu háskóla-
náms. Of margir nemendur líta svo á
að þeir hafi keypt háskólanám eins
og hverja aðra vöru og henni fylgi út-
skrift á tilskildum tíma, ágæt-
iseinkunn og ekki mikil fyrirhöfn.“
Þetta kemur fram í greininni:
„Þekkingarsamfélög eða skyndi-
menntunarstaðir?“ sem birtist á
Netlu, veftímariti um uppeldi og
menntun, eftir Guðmund Ævar
Oddsson, doktorskandídat í fé-
lagsfræði við Missouri-háskóla í
Bandaríkjunum.
Í greininni leggur höfundur út af
eigin reynslu sem háskólanemi og
stundakennari og tvinnar saman við
kenningar bandaríska félagsfræð-
ingsins George Ritzer um McDo-
nalds-væðingu samfélagsins. Hann
bendir á að blikur séu á lofti í há-
skólasamfélaginu og íslenskir há-
skólar stefni frá því að vera þekking-
arsamfélög og yfir í að verða
„skyndimenntunarstaðir“. Þó er ekki
allt að fara til andskotans í íslensku
háskólasamfélagi, það sé hægt að
vinda ofan af þessari stefnu.
„Ég verð sérstaklega var við þetta
hér í Bandaríkjunum,“ segir Guð-
mundur. Hann segist ekki vilja að
háskólar á Íslandi þróist í þá átt að
vera skyndimenntunarstaðir og telur
að það þurfi að rannsaka þetta betur.
Nemendur leggja lítið á sig
Guðmundur segir að það sé ekki
ýkja langt síðan að málshátturinn:
Bókvitið verður ekki í askana látið,
hafi verið lifandi í samfélaginu og
áhersla verið á að vinna t.d. við fisk.
„Núna í dag virðast menn ekki
vera menn með mönnum nema hafa
háskólanám upp á vasann. Við leggj-
um rosalega mikið upp úr því að fólk
nái sér í háskólapróf. Það er orðið
næstum eins og stúdentspróf var
fyrir nokkrum árum.
Það er lögð áhersla á að fólk fari í
háskóla en minna er einblínt á leið-
irnar, hvernig skuli ná í prófið. Mér
finnst of margir reyna að ná sér í há-
skólapróf á sem auðveldastan hátt.
Leggja sem minnst á sig, mæta illa í
tíma, og ef það er mætt er verið of
mikið á Facebook og ekki fylgst með.
En samt ætlast nemendur til þess að
þeir nái ekki bara áfanganum heldur
fái góða einkunn, í það minnsta
skikkanlega einkunn. Með þessum
hætti birtist neytendahegðunin.
Áherslan er á magn umfram gæði.
Gæðin felast í þekkingunni en magn-
hugsunin birtist helst í ofuráherslu á
einkunnir og þeirri viðleitni að
sleppa á sem þægilegastan hátt frá
náminu. Farið er fram á háa einkunn
en vinnuframlagið er lítið. Háskóla-
nám er miklu meira samvinnuverk-
efni en við viljum vera að láta. Því
getum við ekki hagað okkur eins og
neytendur,“ segir Guðmundur.
Gagnrýnin hugsun
„Greinin er líflega skrifuð. Há-
skólarnir eru til þess að fá fram
gagnrýna hugsun eins og þessi grein
sýnir bersýnilega fram á,“ segir
Stefán B. Sigurðsson, rektor Háskól-
ans á Akureyri, um grein Guð-
mundar.
Stefán var spurður um þá fullyrð-
ingu að háskólasamfélagið gerði allt-
of miklar málamiðlanir við markaðs-
öflin. „Ætli svarið við því felist ekki í
frétt sem ég var að skoða á RÚV-
vefnum,“ segir Stefán.
Í fréttinni, „Háskólamenntaðir fá
ekki vinnu“, kemur m.a. fram að at-
vinnuleysi meðal háskólamenntaðra
á Norðurlandi eystra sé mest í grein-
unum sem Háskólinn á Akureyri
kennir. Talað var við Soffíu Gísla-
dóttur, forstöðumann Vinnumála-
stofnunar á Austurlandi. Í lok frétt-
arinnar kemur fram að það þurfi að
fá atvinnulíf og menntun til að tala
betur saman. Og spá fram í tímann
til að geta brugðist nógu snemma við
þörf atvinnulífsins fyrir menntun.
„Við eigum að tala saman, en ég er
andvígur því að háskólar séu ein-
göngu að mennta fólk eftir þörfum
atvinnulífsins á hverjum tíma. Ég
held að háskólar eigi að vera nokkuð
sjálfstæðir. Fólk sem fer í háskólann
velur sér nám og þannig þróast sam-
félagið. Það er illmögulegt að sjá fyr-
ir hver þróunin verður,“ segir Stef-
án.
McDonalds-væðing háskólanna
 Þekkingarsamfélög eiga ekki að lúta „lögmálum“ markaðarins  Margir nemendur líta svo á að
þeir hafi keypt háskólanám eins og vöru og leggja lítið á sig  Háskólapróf orðið eins og stúdentspróf
Morgunblaðið/Ómar
Háskólanám „Í dag virðast menn ekki vera menn með mönnum nema hafa háskólanám í vasanum. Við leggjum
mikið upp úr háskólanámi. Það er orðið næstum eins og stúdentspróf var fyrir nokkrum árum,“ segir Guðmundur.
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. NÓVEMBER 2012
Matvælastofnun telur ekki lengur
ástæðu til að vara við neyslu skel-
fisks úr Hvalfirði.
Matvælastofnun og Hafrann-
sóknastofnun önnuðust vöktun á
eiturþörungum í Hvalfirði í sumar
eins og undanfarin ár. Viðvörun
vegna þörungaeiturs og viðvarandi
eiturþörunga í sjó hefur verið í
gildi frá því í júní og var ástandið
talið sérstaklega viðsjárvert í
haust.
Nú segir Matvælastofnun að nýj-
ustu niðurstöður mælinga sýni að
eitur í kræklingum sé undir viðmið-
unarmörkum og fjöldi eiturþör-
unga sé einnig kominn niður fyrir
viðmiðunarmörk.
Stofnunin vill þó benda fólki á að
fara varlega í ljósi þess að stutt sé
síðan magn eiturþörunga mældist
hærra en nokkru sinni fyrr í firð-
inum.
Óhætt er að borða krækling úr Hvalfirði.
Óhætt að borða
skelfisk úr Hvalfirði
Öryggishópur
Skýrslutækni-
félags Íslands
stendur á morg-
un fyrir hádeg-
isverðarfundi um
ungmenni, netið
og upplýsinga-
öryggi.
Í fundarboði
segir m.a. að með því að greiðslu-
miðlun færist í auknum mæli á net-
ið aukist hættan á skipulagðri
brotastarfsemi sem beinist gegn
greiðslukerfum.
Fundurinn er á Grand hóteli frá
klukkan 12-14. Hann er öllum opinn
en þátttakendur þurfa að skrá sig
fyrirfram.
Fundur um upplýs-
ingaöryggi á netinu
Hagsmunasamtök heimilanna efna
til borgarafundar í kvöld kl. 20 í
Háskólabíói.
Tilefnið er að þingfest hefur ver-
ið fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur
málsókn gegn Íbúðalánasjóði vegna
verðtryggðs fasteignaláns.
Eftir framsöguerindi verða pall-
borðsumræður, en í pallborði sitja
m.a. alþingismenn, talsmaður neyt-
enda og formaður Verkalýðsfélags
Akraness. Fundarstjóri verður Eg-
ill Helgason.
Borgarafundur
um verðtryggingu
STUTT
Í grein Guð-
mundar segir
hann „skyndi-
menntunar-
staði“ tengjast
hugtakinu:
„McDonalds-
væðingu (e.
MacDonaldizi-
tion) háskóla-
náms að hætti bandaríska fé-
lagsfræðingsins George Ritzer
(2010).
Samkvæmt kenningu Ritzers
tekur samfélagið meira og
meira á sig yfirbragð skyndi-
bitastaðar eftir því sem hag-
sýnni skynsemi (e. rationality)
vex fiskur um hrygg.“
Guðmundur lýsir fjórum vídd-
um McDonalds-væðingar, sam-
kvæmt Ritzer, sem eru: skil-
virkni, reiknanleiki, fyrirsjáan-
leiki og stjórn.
Í niðurlagi greinarinnar kem-
ur fram að „McDonalds-væddur
háskóli hefur yfirbragð verk-
smiðju þar sem nemendur eru
meðhöndlaðir líkt og í flæðilínu.
Slíkt krefst lítillar fyrirhafnar
allra hlutaðeigandi og því miður
sætta of margir sig við slíka
nálgun. Allt verklag verður vél-
rænt. Hið mannlega hopar. Há-
skólar „framleiða“ vissulega
fleiri einstaklinga með gráður
með þessum hætti en ekki án
þess að gjaldfella menntunina.
Þekkingarsamfélagið étur sig
innan frá. Allir tapa.“
Áhugasamir geta lesið grein-
ina í heild á Netlu, veftímariti
um uppeldi og menntun á slóð-
inni: netla.hi.is.
Étur sig
innan frá
MCDONALDS-VÆÐING?
Guðmundur
Ævar Oddsson