Morgunblaðið - 18.12.2012, Blaðsíða 38

38 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2012
Hinir árlegu Ljósberatónleikar
verða í Akureyrarkirkju í kvöld,
þriðjudagskvöld, og hefjast klukkan
20. Er þetta í fimmta sinn sem líkn-
arsjóðurinn Ljósberinn heldur þessa
árlegu styrktartónleika en tilgangur
sjóðsins er að veita líknar- og
viðlagaaðstoð til Akureyringa með
sérstaka áherslu á aðstoð fyrir jól.
Sérstakur gestur tónleikanna í ár
er Sigrún Hjálmtýsdóttir sópran-
söngkona. Einnig koma fram Björg
Þórhallsdóttir sópran, Einar Clau-
sen tenór, Eldri barnakór Akureyr-
arkirkju, Stúlknakór Akureyrar-
kirkju og Elísabet Waage hörpu-
leikari ásamt strengjasveit norð-
lenskra tónlistarmanna undir stjórn
Láru Sóleyjar Jóhannsdóttur. Ey-
þór Ingi Jónsson leikur á orgel, Sig-
rún Magna Þórsteinsdóttir stjórnar
kórum og hljómsveitarstjóri er
Hilmar Örn Agnarsson.
Frumflytja nýtt jólalag
Á efnisskrá tónleikanna eru þekkt
og klassísk jólalög í bland við tónlist
frá ýmsum löndum. Þá verður frum-
flutt Jólalag Ljósberans 2012, Helg-
ast ljós eftir Báru Grímsdóttur við
ljóð Jakobínu Sigurðardóttur, en
þetta er í annað sinn sem samið er
sérstakt jólalag fyrir Ljósberann.
Allir sem að tónleikunum koma gefa
vinnu sína og aðgangseyrir rennur
óskiptur til sjóðsins.
Líknarsjóðurinn Ljósberinn var
stofnaður árið 2008 til minningar um
sr. Þórhall Höskuldsson, fyrrver-
andi sóknarprest við Akureyrar-
kirkju. Prestar kirkjunnar sjá um að
úthluta úr sjóðnum. Tónleikarnir,
ásamt fjáröflun og gjöfum tengdum
þeim, hafa verið kjölfestan í fjár-
öflun sjóðsins, en einnig berast
sjóðnum gjafir frá einstaklingum, fé-
lagasamtökum og fyrirtækjum.
Ljósberatónleikar
í Akureyrarkirkju
Diddú Sigrún Hjálmtýsdóttir er sér-
stakur gestur Ljósberatónleikanna.
 Fjöldi lista-
manna á styrktar-
tónleikum
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Í síðustu bók sinni skrifaði Ófeigur
Sigurðsson um eldklerkinn Jón
Steingrímsson og fékk verðskuldað
lof fyrir. Í nýrri og viðamikilli skáld-
sögu, Landvættum, horfir höfund-
urinn hins vegar til samtímans og
segir frá ungum manni sem verður
alræmdur eftir umfjöllun á síðum
Dagblaðsins og ræðst í kjölfarið í
vinnu í kjötvinnslu á Kjalarnesi og
finnur sér þar skjól.
„Þessi saga fjallar í grunninn um
það hvað gerist þegar prívatlíf aðal-
persónunnar kollvarpast. Einkahagir
hans verða öllum ljósir eftir umfjöll-
un í Dagblaðinu, líf hans hrynur til
grunna og til að byrja einhvers stað-
ar þá fær hann vinnu í verksmiðju.
Maðurinn spyrnir í botninn og á ekki
annarra kosta völ,“ segir Ófeigur. „Í
verksmiðjunni ríkir mikill fjöl-
skylduandi og maðurinn fer að upp-
lifa að þar sé hans einkalíf. Hann býr
hjá kuningjum sínum og þar er svo
mikill gestagangur að ekki er um
einkalíf þar að ræða. Veröld manns-
ins verður því öll í verksmiðjunni,
sem er aflokaður og öruggur heim-
ur.“
Með skotleyfi á veruleikann
Ófeigur er að vinna með íslenskan
samtíma og vísar í ýmsar áttir; í sög-
unni birtast raunverulegir staðir og
viðburðir, og þekkja má sitthvað í
fólki sem engu að síður er uppdiktað.
Fannst honum mikilvægt að vera
með samtíma sögunnar þetta raun-
verulegan?
„Já. Eitthvað forvitnilegt gerist
þegar skáldskapur og raunveruleiki
skarast. Þetta er svo samtvinnað. Ég
byggi söguna að töluverðu leyti á eig-
in reynslu og maður verður að hafa
algjört frelsi til að vinna úr henni,“
segir Ófeigur. Sjálfur vann hann sem
ungur maður hjá Síld og fiski í Hafn-
arfirði og segir að það hafi verið fag-
urfræðileg ákvörðun að hafa fyr-
irtækið Flesk & síðu í sögunni uppi á
Kjalarnesi, því „þá fer maðurinn út
úr borginni og starfar þar í einangr-
uðu og gluggalausu rými.
Hvernig má skáldskapur byggja á
raunveruleikanum? Um margar
leiðir er að velja og ég held að mað-
ur hafi býsna víðtækt skotleyfi á
hinn opinbera raunveruleika. Ég
held það vegi alveg jafnþungt hvað
raunveruleikinn byggir mikið á
skáldskap. Þetta eru ekki svo að-
skildir heimar. Það er svo mikið
frelsi og máttur í skáldskap að hann
getur vaðið inn í raunveruleikan og
sópað út úr honum því sem honum
sýnist“.
Skynjaði Ófeigur kjötvinnsluna
sem söguefni þegar hann vann þar á
unglingsárum?
„Nei. Ég var bara átján ára og
það var seinna sem ég fór að skynja
verksmiðjuna sem afmarkaðan heim
og hugsa um allar þær áhugaverðu
persónur sem ég hafði kynnst. Þá sá
ég að þetta gæti verið góður rammi
fyrir skáldsögu.“
Lesandinn finnur að Ófeigur nýt-
ur þess að skapa flæði í textanum.
„Mesta nautn lífsins er að skrifa,“
segir hann. „Þá er maður bara inni í
sinni veröld og svo er það sprenging
þegar þetta kemur út, þá fer allt á
hvolf.“
Það fer líka allt á hvolf hjá sögu-
persónu Landvættanna; gekk Ófeig-
ur lengi með þessa sögu?
„Ég byrjaði á bókinn 2006 og ég
hef því unnið að henni í sex ár, með
árs hléi þegar Jón eldklerkur rudd-
ist framfyrir. Eftir að hún kom út
tók ég lokasprettinn á þessa bók og
hún fór í nauðsynlegar lýta- og
hjartaaðgerðir. Ég stytti hana þá
líka heilmikið. Sagan er hugsuð sem
fjórar samhangandi stuttar bækur.“
Eru vinnubrögðin önnur þegar
hann vinnur samtímasögu en sögu-
lega skáldsögu, eins og þegar hann
skrifaði um eldklerkinn?
„Heimildavinnan er skemmtilegri
þegar maður er kominn aftur í ald-
ir,“ svarar hann hugsi. „Þegar mað-
ur skrifar um samtímann er ekki
mikil heimildavinna, maður er bara
einhvern veginn flæktur í honum og
reynir að átta sig á honum. Gögnin
eru ekki lent, það er ekki búið að
binda þau inn. Allt er flausturs-
kenndara í samtímanum.“
Þegar skáldskapur og
raunveruleiki skarast
Morgunblaðið/Einar Falur
Samtímasaga „Mesta nautn lífsins er að skrifa, segir Ófeigur.
 Ófeigur Sig-
urðsson tekst á
við samtímann
Danska uppboðshúsið Bruun Rasm-
ussen bauð á dögunum til sölu á vef-
uppboði merkar bækur prentaðar í
Skálholti árið 1688 sem höfðu verið í
safni Jóns Helgasonar (1899-1986)
skálds, prófessors og forstöðumanns
stofnunar Árna Magnússonar í Kaup-
mannahöfn. Voru það Landnáma, eða
Sagan Landnáma um fyrstu bygging
Islands af Norðmönnum, Christen-
doms Saga hlioðande um það hvor-
nenn Christen Tru kom fyrst a Island
at forlage þess háloflega herra Ólafs
Tryggvasonar Noregs Kongs; Scheda
Ara prests froda um Island og loks
Gronlandia eður Grænlands saga Úr
Islendskum Sagna Bookum og annalum samantekin og a
latinskt maal skrifuð. Allar bækurnar voru gefnar út í
Skálholti af Þórði Þorlákssyni biskupi og prentaðar af
Hendrick Kruse. Bækurnar eru í leðurbandi og var áætl-
að verð þeirra um 100.000 danskar eða um 2,4 milljónir
króna.
Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson fornleifafræðingur skrif-
aði um uppboðið á bókunum á bloggsíðu sinni en hann
hafði skoðað þær á sýningu fyrir uppboðið, og segir hann
þær hafa verið seldar á um 2,3 milljónir. Gagnrýnir Vil-
hjálmur að opinber stofnun á Íslandi skuli ekki hafa
eignast þessar merku bækur Jóns Helgasonar og segir
hann Árnastofnun aðeins eiga Land-
námabókarútgáfuna úr Skálholti í
ljósriti.
Að sögn Ólafar Nordal myndlist-
arkonu, sem er barnabarn Jóns
Helgasonar, arfleiddi seinni kona
Jóns, Agnethe Loth, jesúítaregluna í
Danmörku að öllum sínum eigum og
þar á meðal voru bækur Jóns, auk
persónulegra muna hans, fyrri eig-
inkonu hans og þriggja barna þeirra.
Munu fulltrúar jesúíta hafa afhent
Árnastofnun einhver skjöl og málverk
af Jóni en annað hefur verið selt af
fornsölum, og nú síðast voru fyrr-
nefndar gersemar boðnar upp.
Loth flutti inn til Jóns þegar hann var 75 ára gamall
og hafði verið ekkill í um áratug. Börn hans fengu
greiddan út móðurarf en að sögn Ólafar voru þau fyrir
tilstilli Loth nánast gerð arflaus, því hús foreldra þeirra
var sagt illa farið og nokkur húsgögn og „fáeinar skrudd-
ur“ væru í búinu. „Þetta er mikil sorgarsaga. Afi hafði
gaman af að safna þessum bókum og vandaði valið í safn-
ið. Allir stóðu í þeirri meiningu að eftir hans dag myndi
Árnastofnun eignast bækurnar. En það breyttist þegar
konan gekk í jesúítaregluna skömmu fyrir andlátið, því
þá arfleiddi hún regluna að öllum eigum sínum og er
bókasafnið þar með talið,“ segir Ólöf. efi@mbl.is
Merkar bækur úr safni
Jóns Helgasonar seldar
Prófessorinn Jón Helgason átti
merkilegt bóka- og skjalasafn.