Morgunblaðið - 11.01.2013, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. JANÚAR 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kosningarnálgast.Þetta eru
út af fyrir sig ekki
stórtíðindi en þó er
gott þegar svo
háttar til í stjórn-
málum sem nú að vera minntur
á það með reglubundnum
hætti. Ráðherrar ríkisstjórnar-
innar hafa verið duglegir að
minna á komandi kosningar og
einn þeirra gerði það einmitt í
gærmorgun.
Katrín Júlíusdóttir, sem
gegnir um hríð starfi fjármála-
og efnahagsráðherra, flutti
ávarp á skattaráðstefnu og við-
urkenndi þar að mikið hefði
verið um skattabreytingar og
-hækkanir í tíð þessarar ríkis-
stjórnar. Af þessum sökum yrði
skipuð nefnd til að fara yfir
þessar breytingar og skatt-
kerfið í heild, einkum með það
fyrir augum að einfalda kerfið.
Óhætt er að segja að Katrín
hafi ekkert ýkt þegar hún sagði
að búið væri að breyta miklu í
skattkerfinu og hækka skatta,
en þó að hægt sé að taka undir
þetta og gott betur skortir af
ýmsum ástæðum verulega á
trúverðugleika orða ráð-
herrans.
Ekki eru nema fáeinir dagar
frá því að þessi sami ráðherra
knúði ýmiskonar flækjur og
hækkanir á skattkerfinu í
gegnum þingið og nægir að
nefna hótelskattinn í því sam-
bandi, sem gerir hvort tveggja.
Ráðherra sem hefur þá skoð-
un að einfalda beri skattkerfið
og jafnvel að skattar hafi verið
hækkaðir of mikið stendur ekki
fyrir slíkum aðgerðum í því
eina fjárlagafrumvarpi sem
hann hefur nokkuð um að segja
á sínum örstutta fjármálaráð-
herraferli. En ráðherra sem
áttar sig á því þar sem hann sit-
ur í bílnum á leið-
inni á ráðstefnu um
skattamál, að hann
hefur ekkert já-
kvætt fram að færa
um þau mál, getur
vissulega leiðst út í
að ákveða að viðra þá hugmynd
að skipa nefnd til að fjalla um
skattamál. Þetta á sérstaklega
við þegar ráðherrann veit að
stutt er til kosninga og að störf
nefndarinnar, takist á annað
borð að skipa hana fyrir kosn-
ingar, munu aldrei verða til
neins.
En þrátt fyrir að kosningar
nálgist og Katrín hafi viljað
tala til þeirra sem búnir eru að
fá nóg af skattastefnu núver-
andi ríkisstjórnar tókst ekki
betur til en svo að þeir sem á
hlýddu áttuðu sig á að ráð-
herrann meinti ekkert með
þeim orðum sínum að skattar
hefðu breyst oft og hækkað.
Katrín var nefnilega líka föst í
spuna ótal „upplýsingafull-
trúa“ um að allar þessar
skattahækkanir hafi alls ekki
haft neikvæð áhrif. Þvert á
móti sé Ísland í fremstu röð og
mikill árangur hafði náðst í rík-
isfjármálum. Þess vegna verði
allar breytingar sem gerðar
verði hér eftir að vera gerðar af
ábyrgð, sem er annað orðalag
yfir að alls ekki megi lækka
skatta. Enda tókst Katrínu að
fara í gegnum alla ræðuna sína
án þess að nefna skattalækkun
nokkurn tímann.
Ráðherrar og aðrir talsmenn
ríkisstjórnarinnar munu í þess-
um málaflokki sem öðrum fram
að kosningum stundum beita
þeirri aðferð að viðurkenna að
sumt mætti betur fara og að til
standi að laga það. Allar líkur
eru þó á að trúverðugleiki mál-
flutningsins verði hinn sami og
hjá Katrínu Júlíusdóttur í gær.
Vegna kosninga tel-
ur ráðherra ástæðu
til að skipa nefnd
sem skili engu}
Kosninganefnd
Í gærmorgun vará það bent á
þessum stað að
Dagur B. Eggerts-
son, varaformaður
Samfylkingar-
innar, væri undir
auknum blóðþrýstingi á sama
tíma og nokkrir aðrir flokks-
menn hefðu orðið fyrir miklum
þrýstingi til að bjóða sig fram
gegn honum. Síðar sama dag
sagði Dagur: „Ég hef ákveðið
að bjóða mig ekki fram til
varaformennsku áfram.“ Hann
bætti því við að nú hygðist
hann einbeita sér að verk-
efnum í borginni eftir fjögur ár
á varaformannsstóli.
Það er mikið áfall fyrir Sam-
fylkinguna að missa slíkt for-
ingjaefni, mann sem leiddi
flokkinn til sögulegs taps í
borginni í síðustu
kosningum. En þó
að Dagur hafi tap-
að kosningunum
vann hann stjórn-
armyndunarvið-
ræðurnar, sem í
raun fóru fram fyrir kosning-
arnar þó að leiksýning gæfi
annað til kynna.
En Samfylkingin þarf ekki
að örvænta þó að enn stefni í
sögulegan ósigur. Vinir Dags
eru aftur á kreiki og ætla aftur
að bjóða landsmönnum upp á
Litlu Samfylkinguna.
Og í þessu gæti líka falist
sóknarfæri fyrir Dag því að
Litla Samfylkingin flækir ekki
málin með kosningum í emb-
ætti eða á lista. Þar er mun
notalegra að vera fyrir kosn-
ingafælna lýðræðissinna.
Hjá Litlu Samfylk-
ingunni gæti komið
dagur eftir þennan
dag}
Dagur ei meir
E
rfitt er að gera sér í hugarlund að
búa við aðstæður þar sem tján-
ingarfrelsi eru settar skorður af
yfirvöldum. Þar sem fólk er
dæmt til refsingar, jafnvel ára-
langrar fangelsisvistar fyrir að gagnrýna
stjórnvöld, einstaka ráðamenn eða ákvarðanir
þeirra. Þar sem efni bloggs og samskiptasíðna
er ritskoðað og því hent út sem ekki er í sam-
ræmi við það sem æskilegt þykir. Sums staðar
láta stjórnvöld loka stórum hlutum netsins af
einskærri „umhyggju“ fyrir þegnum sínum
þannig að þeir komist ekki í tæri við „úrkynj-
að eða spillt“ efni. Stundum les maður svona
fréttir og verður alltaf jafn hugsi yfir slíkri
samfélagsgerð og prísar sig jafnframt sælan
fyrir að búa ekki í þessum löndum.
En það er líka til annars konar ritskoðun.
Hún er ekki á vegum opinberra aðila, heldur hreint og
klárt einstaklingsframtak fólks sem virðist ekki geta orð-
ið svefnsamt ef það verður þess áskynja að aðrir hafi aðr-
ar skoðanir eða aðhyllist annars konar hugmyndafræði
en það sjálft. Ritskoðun af þessu tagi er fyrst og fremst
stunduð á netinu, á ýmsum samskiptamiðlum, spjall-
rásum og athugasemdakerfum fjölmiðla, en þeir sem
lengst hafa náð í þessu fagi hika ekki við að beita öðrum
aðferðum. Stórkarlalegar hótanir virðast eiga mjög upp
á pallborðið hjá þessum hóp og þeim er komið á framfæri
með ýmsum hætti; símtölum, tölvupóstum eða bréfum.
Svo bregða sumir á það ráð að skrifa ljóta hluti, stofna
síður í nafni viðkomandi á samskiptamiðlum
og þeir allra lengst komnu hóta síðan líkams-
meiðingum og viðbjóðslegum misþyrmingum.
Stundum er svona athæfi kallað skoð-
anakúgun.
Hvaða skoðanir ætli það séu sem verða til
þess að fólk er tilbúið að leggja æru sína und-
ir til að koma því á framfæri að það er ekki
sammála þeim? Með þessu er átt við að það
getur varla komið sér vel fyrir mannorð fólks
þegar það eys óhróðri yfir annað fólk fyrir
allra augum á netinu, oftar en ekki undir fullu
nafni og með mynd í þokkabót. Flestir hljóta
að átta sig á því að fjölmargir, þeirra á meðal
atvinnurekendur fletta fólki upp á netinu
þegar það sækir um vinnu. Undirrituð getur
vart ímyndað sér að úthúðun á öðru fólki og
skoðunum þess með gífuryrðum á opinberum
vettvangi sé fólki almennt til framdráttar.
Hvað skyldi það vera sem vekur svona gríðarlega
sterk viðbrögð? Er kannski verið að leggja til að þræla-
hald verði löglegt eða færa giftingaraldurinn niður í sjö
ára? Nei, ekkert af framangreindu. Svo einkennilegt sem
það kann að virðast, þá eru það umræður um jafnréttis-
mál sem vekja þessi viðbrögð. Skrif og ummæli fólks,
sem telur að betur megi gera í þessum efnum, fólks sem
vekur máls á ýmsum margsönnuðum staðreyndum eins
og til dæmis launamisrétti og leggur til leiðir til að draga
úr því. Er nema von að maður spyrji sig: Er virkilega
ástæða til að bregðast svona við? annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Af ritskoðun og skoðanakúgun
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
Sjálfstraust og líkamsímyndsegja fyrir um þunglyndiungmenna. Þetta sýnirmeðal annars niðurstaða
rannsóknar Silju Rutar Jónsdóttur,
Jakobs Smára og Eiríks Arnar
Arnarsonar á líkamsímynd, sjálfs-
trausti og þunglyndi ungmenna,
sem kynnt var á ráðstefnu um rann-
sóknir í líf- og heilbrigðisvísindum í
Háskóla Íslands í upphafi árs.
Rannsóknin náði til 316 nem-
enda 6.-8. bekkjar í grunnskólum á
höfuðborgarsvæðinu og á lands-
byggðinni.
Stúlkur eru uppteknari af lík-
amsímynd sinni en drengir, að auki
er þunglyndi algengara meðal
stúlkna en drengja. Þá er líkams-
ímynd lakari meðal stúlkna en
drengja og meðal eldri barna en
yngri. Þetta er í samræmi við fyrri
rannsóknir, erlendar sem inn-
lendar.
Ályktunin sem dregin var af
rannsókninni er sú að við forvörn
þunglyndis ungmenna þurfi að
beina athygli betur að líkamsímynd
en áður hefur verið gert.
Ekki hefur verið lögð áhersla á
að styrkja líkamsímynd ungmenna
með markvissum hætti í forvarnar-
starfi gegn þunglyndi segir Eiríkur
Örn Arnarson, prófessor í sálfræði
við læknadeild við Háskóla Íslands
og sérfræðingur í klínískri sálfræði
á Landspítala. Hann vinnur að for-
vörnum þunglyndis og vonast til að
unnt verði í framtíðinni að draga úr
algengi þunglyndis hjá ungmenn-
um.
Þunglyndi að aukast
Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unin spáir því að þunglyndi verði
mest áberandi sjúkdómur heimsins
árið 2020.
„Þunglyndi er almennt að auk-
ast í heiminum og er yngsta kyn-
slóðin ekki undanskilin. Ekki er
hægt að rekja aukninguna til þess
að skilmerki fyrir greiningu þung-
lyndis hafi breyst heldur er um
raunverulega aukningu að ræða,“
segir Eiríkur.
Gerður er greinarmunur á ein-
kennum þunglyndis annars vegar
og þunglyndi hins vegar, segir Ei-
ríkur og bendir á að gjarnan sé tal-
að frjálslega um þunglyndi meðal
fólks. Margir eru með einkenni
þunglyndis þótt þeir séu ekki þung-
lyndir.
Þótt þunglyndi aukist meðal
yngstu kynslóðarinnar hefur ekki
verið sýnt fram á slíkt hér á landi
með óyggjandi hætti, segir Eiríkur
og vísar til gagna sem safnað hefur
verið frá því fyrir árið 2000.
Þunglyndi á unglingsárum hef-
ur meiri áhrif á einstaklinginn en ef
hann greinist á fullorðinsaldri.
Rannsóknir benda til þess að líklega
megi rekja ástæðuna til þess að
sjálfsmynd einstaklingsins er enn að
mótast á þessum árum. Sjálfsmynd
og sjálfstraust er ekki einsleitt fyrir-
bæri.
Árangursríkar forvarnir
„Áhugi fólks á líkamsímynd er að
aukast. Það eru ekki til margar rann-
sóknir á tengsl líkamsímyndar og sál-
fræðilegra þátta. Ég myndi segja að
skortur væri á slíkum rannsóknum,“
segir Eiríkur. Hann bendir á að stöð-
ug skilaboð samfélagsins, eins og aug-
lýsingar um hvernig fólk skuli líta út,
hafi oft neikvæð áhrif á líkamsímynd.
Svarið gegn þunglyndi ung-
menna liggur í forvörnum. Rann-
sóknir Eiríks hafa sýnt fram á að for-
varnir gegn þunglyndi bera
raunverulegan árangur. Með því að
vinna með einstaklingum í áhættu-
hópi með að greinast með þunglyndi
má sporna við neikvæðri þróun.
Tengsl líkamsímynd-
ar og þunglyndis
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Líkamsímynd Stúlkur eru uppteknari af líkamsímynd sinni en drengir.
Þunglyndi er algengara meðal stúlkna en drengja.
„Forvarnir gegn þunglyndis eru mikilvægar jafnt
þjóðhagslega sem og fyrir einstaklinginn; fjöl-
skyldur og atvinnurekendur. Ef hægt væri að byrgja
brunninn með því að koma í veg fyrir að unglingar
og ungmenni þróuðu með sér þunglyndi hefði það
líka áhrif á önnur vandamál. Fylgifiskar þunglyndis
eru ótalmargir, m.a. áfengis- og vímuefnaneysla,
brottfall úr skóla og að einstaklingar eiga almennt
erfiðara uppdráttar í lífinu.
Ef þunglyndisferlið hefst snemma á lífsleiðinni
og einstaklingur greinist með alvarlegt þunglyndi
eru miklar líkur á að það endurtaki sig síðar, segir Eiríkur.
Fylgifiskar þunglyndis
MIKILVÆGI FORVARNA
Eiríkur Örn Arnarson