Morgunblaðið - 03.08.2013, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. ÁGÚST 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Einkenni-legurbarna-
skapur hefur upp á
síðkastið litað
áherslur áhuga-
manna um að Ís-
land verði fellt
undir Evrópu-
sambandið. Lengi vel töldu
menn eins víst að ekki væri allt
sem sýndist og þeir sem færðu
fram einfeldningslegustu rök-
in gerðu það gegn betri vitund.
Þeir væru sjálfir einlæglega
sannfærðir um að Ísland ætti
heima í ESB og sjálfstæði og
fullveldi væru úrelt þing. Þeir
meintu það því þegar þeir
segðu að „vænlegasta leiðin til
að tryggja fullveldi væri að
farga því“.
En þeim væri jafnframt ljóst
að slíkar og þvílíkar yfir-
lýsingar væru ekki líklegar til
að hrífa neinn utan þrengsta
hrings sefjaðra. Þeir settu því
lengst af allt sitt traust á evr-
una og dingluðu henni og
töfraáhrifum hennar óspart
framan í Íslendinga. Og marg-
ir voru móttækilegir fyrir slík-
um röksemdum.
Og það var svo sem ekkert
skrítið. Til að mynda var bent
á, hvernig upptaka evru hefði
gjörbreytt efnahagslegri til-
veru Íra. Og því varð ekki á
móti mælt að þar hafði ekki að-
eins orðið sjáanlegur upp-
gangur heldur býsna glæsi-
legur. Sama mátti segja um
Spán, Portúgal, Grikkland og
fleiri lönd. Evran færði öllum
þessum löndum vellíðan.
Lánveitendur í alkunnri
hjarðhegðun sinni ákváðu að
aðild að þeirri mynt sem Þjóð-
verjar notuðu gæfu gerningum
í myntinni sjálfkrafa eins kon-
ar þýskt traust. Þar við bættist
að upptaka evrunnar hélst í
hendur við tímabundið hömlu-
leysi lánsfjár sem stærstu
seðlabankar heims báru mesta
ábyrgð á.
En þetta sæluskeið reyndist
dapurlega stutt og vera sama
eðlis og það sem ofgnótt
áfengra drykkja getur skap-
að. Og hinir efnahagslegu
timburmenn mættu jafn-
stundvíslega og kollegar
þeirra sem fylgja Bakkusi
gera óbrigðulir.
Sífellt fleirum, jafnvel trú-
föstustu hagfræðingum, varð
smám saman ljóst að sameig-
inlegur gjaldmiðill hentaði illa
þjóðum sem enn hefðu töluvert
sjálfstæði í stjórn eigin efna-
hagsmála. Slíkt sjálfstæði er
meginstikan sem horft er til,
þegar spurt er, hvort þjóð sé
sjálfstæð og fullvalda eða hafi
flutt úrslitavald sitt annað.
Það varð íslenskum boð-
endum ESB-aðildar mikið áfall
þegar evran missti
sinn áróðurslega
töframátt. Það jók
vandann hve aðild-
arsinnar höfðu
hengt sig fast á
myntina við til-
raunir til að „selja“
fólki aðildar-
hugmyndina. Nú voru fáir
kostir góðir. Allt varð því hey í
þeim áróðurslegu harðindum
sem brustu á.
Þess vegna varð ekki komist
hjá að tína til rök sem ekki var
litið við áður. Það varð að hafa
það þótt þau væru í senn létt-
væg og barnaleg. Nýlega sagði
fræðimaður í háskólasamfél-
aginu, sem þó vill sennilega
láta taka sig alvarlega, að áður
en Litháen hefði farið í ESB
hefði það verið áhrifalítið ríki,
en nú sæti það í forsæti Evr-
ópusambandsins! Þá er verið
að vísa til kostnaðarsamrar
hringekju, þar sem ríkin
skiptast á að fá að halda á
fundarhamrinum á einum eða
tveimur leiðtogafundum ESB
á 6 mánaða formennskuskeiði!
Fræg var lýsing Der Spiegel
á því þegar að forseti ESB-
ríkisins Kýpur fékk að tala
fyrstur í fjórar mínútur á leið-
togafundi, einmitt í krafti sex
mánaða formennskutíma.
Spiegel sagði að á meðan hefðu
hinir leiðtogarnir skvaldrað
sín á milli þannig að ekki
heyrðist í forseta Kýpur. Þeir
gátu ekki einu sinni sýnt hon-
um málamyndakurteisi í skitn-
ar fjórar mínútur.
Blaðamennirnir sáu svo sem
ekkert athugavert við þetta,
en máttu þó eiga að þeir gáfu
skýringu. Þessi forseti kæmi
frá fjarlægu smáríki og hefði
áður fengið að stýra fundi og
þá hefði heldur ekkert til hans
heyrst. Hann myndi því ekki
kippa sér upp við þetta. Kýp-
urforseti getur huggað sig við
að nú eru a.m.k. 14 ár þar til
þjóðhöfðingi þaðan þarf að
sæta slíkri auðmýkingu aftur.
En þessi ómerkilegi dóna-
skapur við litla formennsku-
ríkið skiptir þó í rauninni ekki
neinu máli. Jafnvel þótt hinir
leiðtogarnir hefðu getað setið
á sér í þessar 4 mínútur þá
breytir það ekki því að þessi
formennskuríkishringekja
bætir í engu fyrir fullveldis-
afsal ríkis. Það gildir líka um
smáríki eins og Litháen (10
sinnum fjölmennara en Ís-
land), sem talað var niður til,
þar til að það varð áhrifalaust
„formennskuríki“ í 6 mánuði.
Þetta veit fræðimaður, sem
að auki segist sérfróður í mál-
efnum ESB. Og þá stendur að-
eins ein spurning eftir: Af
hverju þessi látalæti? Af
hverju þessi hálfsannleikur?
Ákafur ESB-sinni
réttlætir fullveldis-
afsal með for-
mennskusæti í
hringekju á
14 ára fresti}
Verða að tína allt til
M
örgum var létt á þriðjudag þegar
herdómstóll í Bandaríkjunum
komst að þeirri niðurstöðu að
Bradley Manning hefði ekki
verið að „aðstoða óvininn“ þeg-
ar hann lak hundruðum þúsunda leynilegra
skjala bandarískra stjórnvalda til Wikileaks.
Saksóknarar í málinu höfðu haldið því fram að
Manning hefði mátt vita að birting gagnanna
gæti þjónað hagsmunum erlendra ríkja og valdið
Bandaríkjunum tjóni en dómarinn hafnaði þeim
málflutningi.
Ef niðurstaðan hefði orðið á hinn veginn
hefði það haft víðtækar afleiðingar. Ef Mann-
ing, sem hefur ekki átt í neinum samskiptum
við þekkta óvini Bandaríkjanna né haldið á lofti
„óbandarískum“ áróðri, hefði verið fundinn
sekur um að „aðstoða óvininn“ með því að leka
upplýsingum sem voru birtar á netinu, fyrir alla en engan
sérstakan að sjá, hefði mátt túlka dóminn þannig að öll
birting efnis á opnum vefsvæðum gæti talist „aðstoð við
óvininn“. Það hefði verið þungt högg gegn frjálsri miðlun
upplýsinga.
Á sama tíma og saksóknarar voru önnum kafnir við að
mála skrattann á vegginn leituðust verjendur Mannings
við að draga upp aðra mynd af skjólstæðingi sínum. Hann
væri einfaldur ungur strákur sem hefði brugðið við það
sem hann sá við störf sín í Írak og vildi með gjörðum sín-
um opna á umræðu um utanríkisstefnu Bandaríkjamanna.
Sú umræða sem átti sér stað í samfélaginu í kringum
málaferlin endurspeglaði málflutning aðila:
Manning, hetja eða svikari?
Ef marka má athugasemdakerfi stóru fjöl-
miðlanna beggja vegna Atlanshafs virðast fylk-
ingarnar með og á móti álíka stórar. Rökin sem
menn færa fyrir afstöðu sinni eru af ýmsum toga
en einna áhugaverðust þegar menn grípa til þess
að bera saman Manning og Edward Snowden.
Mál þeirra eru að mörgu leyti ólík. Manning
skráði sig í herinn, líkaði ekki það sem hann sá,
stal gífurlegu magni gagna og lak þeim öllum á
svo til einu bretti. Snowden réði sig til starfa
fyrir Þjóðaröryggisstofnun Bandaríkjanna
gagngert til að stela upplýsingum en hefur leg-
ið á þeim og lekið í smáum skömmtum. Mann-
ing er svikari af því að hann lak öllu, og miklu,
óháð innihaldi. Snowden er uppljóstrari af því
að hann hefur valið hverju hann lekur. Mann-
ing er hetja af því að hann tók afleiðingum gjörða sinna.
Snowden er svikari af því að hann flúði. Sitt sýnist hverj-
um.
Menn virðast á eitt sáttir um að báðir hafi brotið lög. Og
það er ósköp skiljanlegt að bandarísk stjórnvöld vilji gera
báða að fordæmi. Það segir sig sjálft að það gengur ekki
að það sé í höndum óbreyttra borgara eða lágt settra her-
manna að ákveða hvaða upplýsingar um starfshætti leyni-
þjónustunnar eða hermálayfirvalda eiga erindi við al-
menning. Vandinn er hins vegar sá að yfirvöldum
vestanhafs virðist ekki vera treystandi til þess heldur.
holmfridur@mbl.is
Hetjur eða svikarar?
Hólmfríður
Gísladóttir
Pistill
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Á
morgun hefst hlaup á
Íslandi á vegum fyr-
irtækisins Racing the
Planet. Af því tilefni
hafa tæplega þrjú
hundruð erlendir hlauparar boðað
komu sína. Hver keppandi reiðir
fram 3700 dollara, sem jafngildir um
442 þúsund krónum, í þátttökugjald.
Sé miðað við að þrjúhundruð
keppendur taki þátt má gera ráð fyr-
ir því að heildartekjur af þátt-
tökugjaldi séu sem nemur 130 millj-
ónum króna.
Racing the Planet er hlauparöð
svonefndra óbyggðahlaupa. Hlaupið
á Íslandi tekur sex daga. Samkvæmt
upplýsingum á heimasíðu RTP eru
hlaupnir 40-50 kílómetrar fyrstu
fjóra dagana, um 67 kílómetrar
fimmta daginn og svo 10 kílómetrar
lokadaginn. Heildarvegalengdin er
um 250 kílómetrar. Fram kemur á
heimasíðu hlaupsins að lagt verði af
stað frá ónefndum stað á milli Vatna-
jökuls og Langjökuls. Keppendur fá
ekki að vita hlaupaleiðina sjálfa fyrr
en þeir koma á staðinn þó ljóst sé að
farið verður um hálendi Íslands. Að
lokum hvers dags fá keppendur svo
að vita hver hlaupaleið næsta dags
verður, ekki fyrr. Sá stendur uppi
sem sigurvegari sem fer leiðirnar
sex á stystum tíma.
Þrír Íslendingar taka þátt
Þrír Íslendingar eru skráðir til
leiks, Sigurður Hrafn Kiernan,
Hulda Garðarsdóttir og Rebekka
Garðarsdóttir. Hulda og Rebekka
eru búsettar í Hong Kong en fljúga
sérstaklega til landsins til þess að
taka þátt í hlaupinu. Sigurður segir
að keppnin hafi lítið verið kynnt hér
á landi enda markhópurinn ekki Ís-
lendingar.
Að sögn Sigurðar koma um 100
manns að skipulagningu hlaupsins.
„Þeir mega ekki tjá sig neitt um
hlaupið því keppendur mega ekki
vita neitt um hlaupaleiðirnar. Á
hverju kvöldi er svo farið yfir
hlaupaleiðir næsta dags,“ segir Sig-
urður.
Ekki nóg með að þátttakendur
hlaupi tugi kílómetra yfir torfært
landslag, heldur þurfa þeir einnig að
bera með sér um 15 kíló á bakinu.
„Við þurfum að taka með mat
fyrir sjö daga, þunna dýnu, föt,
svefnpoka og lyf auk öryggisbún-
aðar svo dæmi sé nefnt. Við fáum
ekkert frá skipuleggjendum nema
vatn og tjald,“ segir Sigurður.
Efnaðir hlauparar
Auk þátttökugjaldsins þurfa
keppendur að borga fyrir flug og
gistingu og því má gera ráð fyrir að
heildarkostnaður hvers keppanda sé
ærinn. „Þetta er tiltölulega efnað
fólk sem er að taka þátt,“ segir Sig-
urður sem sjálfur fékk boðsmiða í
keppnina í gegnum 66°Norður sem
styrkir keppnina. Sigurður segir að
hann hafi ekki undirbúið sig sér-
staklega fyrir keppnina en hann
hlaupi reglulega.
Gera má ráð fyrir því að kepp-
endur lendi í ýmsum aðstæðum og
að meðal torfæra verði ár, snjór,
eðja og brattar brekkur. Að sögn
Sigurðar gerir hann ráð fyrir því
að hver leggur taki 5-10 klukku-
stundir. Til samanburðar klár-
aði sigurvegari í karlaflokki í
hlaupi sem haldið var í Jórdaníu
í fyrra, Ítalinn Paulo Berghani,
hlaupið á samtals 27 klukku-
stundum og 11 mínútum
rúmum. Sigurvegari í
kvennaflokki var einn-
ig ítalskur, Katia Fig-
ini, og hljóp hún á 29
klukkustundum og 37
mínútum rúmum.
Rándýrt að hlaupa í
íslenskum óbyggðum
Morgunblaðið/RAX
Hrjóstrugt Þátttakendur hlaupa yfir torfært landsvæði og geta lent í
ýmsu. Hlaupið stendur yfir í sex daga og hefst á morgun.
Racing the planet er fyrirtæki
sem sérhæfir sig í skipulagn-
ingu óbyggðahlaupa. Time Ma-
gazine valdi hlaup á vegum
þess það besta í flokki lang-
hlaupa utan vega árin 2009 og
2010.
Racing the Planet hefur að-
setur í Hong Kong og var
stofnað af hinni bandarísku
Mary K. Gadams árið 2002. Ár-
lega skipuleggur fyrirtækið
fimm hlaup. Ávallt er hlaupið í
Góbíeyðimörkinni í Kína,
Saharaeyðimörkinni í Egypta-
landi, í Síle og á suður-
pólnum.
Á hverju ári er svo valinn
einn nýr áfangastaður og
varð Ísland fyrir valinu í ár.
Af fyrri áfanga-
stöðum má nefna
Namibíu, Víet-
nam, Ástralíu,
Nepal og
Jórdaníu.
Fimm hlaup
á hverju ári
RACING THE PLANET
Sigurður
Hrafn Kiernan