Morgunblaðið - 28.08.2013, Síða 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. ÁGÚST 2013
bestalambid.isBeztu uppskriftirnar okkar
Enn einn dagur
í Paradís
Sennilega hefði ég
átt að hlusta betur á
vin minn þegar hann
réð mér frá því að
fara að skrifast á við
Aðalstein Baldursson
því að það væri rétt
eins og að míga upp í
vindinn í 12 vind-
stigum eða 30 m.s.
Hvað sem því líður
tel ég ekki annað
fært en að bregðast
við þeirri ritsmíð sem birtist í
Morgunblaðinu hinn 22. ágúst.
Það fyrsta sem ég vil benda á er
að í títtnefndri yfirlýsingu VM og
FFSÍ lýsa samtökin undrun sinni
á nýgerðum kjarasamningi hvala-
skoðunarfyritækja. Formanninum
tekst með óskilgreindum hætti að
lesa á milli línanna í yfirlýsingu
VM og FFSÍ þar sem undrun og
andúð virðast t.d. hafa sömu
merkingu í hans huga. Auk þess
fullyrðir hann að samtökin geri lít-
ið úr vægi hvalaskoðunarfyr-
irtækja. Í yfirlýsingunni er þess-
um fyrirtækjum þvert á móti lýst
sem uppgangsfyrirtækjum, reynd-
ar um leið og undirritaðir furða
sig á þeim launakjörum sem boðið
er upp á. Í föstudagsblaði Morg-
unblaðsins má sjá fróðlega grein
um hvalaskoðun þar sem fram
kemur að 174 þúsund manns hafi
farið í hvalaskoðunarferð árið
2012. Trúlega hefur farþegum
ekki fækkað í ár og sé tekið mið
af uppgefnu farmiðaverði hjá
Norðursiglingu, níu þúsund krón-
um, eru heildartekjur grein-
arinnar u.þ.b. 1,5 miljarðar. Fróð-
legt væri að sjá hvert hlutfall
launa og opinberra gjalda er af
heildartekjum greinarinnar.
Um lausa samninga
Aðalsteinn lýsir því næst þeirri
skoðun sinni að með yfirlýsingunni
hafi samtökunum mistekist að ná
hliðstæðu samkomulagi fyrir sína
félagsmenn. Því er til að svara að
FFSÍ hefur lagt lið félagsmönnum
sem gert hafa einstaklingsbundna
samninga sem eru á öðrum og
betri nótum en þeir sem formað-
urinn hreykir sér af. Aðalsteinn
furðar sig ennfremur
á að ekkert hafi geng-
ið við að endurnýja
kjarasamning vegna
félagsmanna á fiski-
skipum sem hefur ver-
ið laus frá árinu 2011.
Hvað viðvíkur fiski-
skipum virðist Að-
alsteinn ekki hafa
grænan grun um hvað
kröfugerð LÍÚ á
hendur fiskimönnum
felur í sér. Honum til
upplýsingar þá ganga
kröfur LÍÚ út á að
samið verði við stéttarfélögin um
að auknar álögur frá stjórnvöld-
um, s.s. vegna veiðigjalds, trygg-
ingagjalds, raforkugjalds og kol-
efnisgjalds, verði dregnar frá afla-
verðmæti áður en komið er að
hlutaskiptum. Þetta er m.ö.o.
krafa um að skerða laun fiski-
manna á ársgrundvelli um að lág-
marki þrjátíu miljarða frá því sem
þau eru í dag. Að framansögðu
þarf enginn að vera hissa þótt
hvorki Sjómannasambandið, vél-
stjórar né skipstjórnarmenn hafi
léð máls á endurnýjun kjarasamn-
ings. Jafnvel Aðalsteinn hlýtur að
átta sig á að hag sjómanna er bet-
ur borgið með þeim samningi sem
enn er unnið eftir, þótt útrunninn
sé.
Framsýn með fullt umboð?
Þegar lesin er kynning á félag-
inu má lesa eftirfarandi: „Verka-
lýðsfélagið Framsýn var stofnað
hinn 1. maí 2008. Samkvæmt
heimasíðunni nær félagið frá
Vaðlaheiði í vestri, allt austur fyr-
ir Raufarhöfn.“ Séu hins vegar lög
félagsins lesin má sjá þar eftirfar-
andi setningu: „Starfssvæði þess
þegar í hlut eiga skipstjórn-
armenn á fiskiskipum er landið
allt.“ Semsagt eina starfsstéttin
sem Framsýn ætlar sér að sinna á
landsvísu. Framsýn er aðili að
Starfsgreinasambandinu, SGS,
sem er samband þeirra stétt-
arfélaga sem skipuð eru verkafólki
(almennu og sérhæfðu) í ýmsum
starfsgreinum. Auk þess er félagið
aðili að Sjómannasambandi Ís-
lands og ASÍ. Hafandi starfað sem
verkamaður og háseti ber ég svo
sannarlega fulla virðingu fyrir
þessum stéttum en bendi á að
skipstjórnarmenn verða ekki skil-
greindir sem verkamenn, hvorki
almennir né sérhæfðir. Framsýn
hefur til þessa gefið samnings-
umboð sitt til Sjómannasambands
Íslands þegar samið hefur verið
fyrir fiskimenn. Fyrir skömmu
skrifuðu SSÍ, FFSÍ og VM undir
kjarasamning vegna sjómanna á
smábátum. Sjómannasamband Ís-
lands hafði veg og vanda af gerð
kjarasamningsins, en í því tilviki
hélt Aðalsteinn samningsumboði
sínu heima í héraði og gerði þann
samning að sínu verki með því
einu að nota copy/paste-skipunina
á tölvunni sinni og skreytti sig þar
með með stolnum fjöðrum, fengn-
um með ærinni vinnu annarra.
Sama er upp á teningnum hjá
verkalýðsleiðtoganum í samn-
ingnum við húsvísk hvalaskoð-
unarfyrirtæki. Ekkert í hans
skrifum rennir stoðum undir að
hann sé með óskorað umboð til að
semja fyrir skipstjóra og stýri-
menn, enda engin dæmi þess að
stéttarfélög undirmanna semji fyr-
ir skipstjórnarmenn.
Um meinta kærleika og
einkabréf
Í bréfi því sem SA og LÍÚ lýstu
yfir að þau myndu ekki semja við
Framsýn um kaup og kjör skip-
stjórnarmanna stendur neðst á
blaðinu: Afrit sent FFSÍ og SSÍ.
Væntanlega vegna þess að SA og
LÍÚ töldu réttilega að málið varð-
aði þá sem samið hafa f.h. sjó-
manna í áratugi. Svo virðist sem
þekking formannsins á „kærleiks-
sambandi“ okkar og LÍÚ sé á
sama stigi og þekking hans á
stöðu kjaramála fiskimanna.
Migið upp í vindinn
Eftir Árna
Bjarnason
Árni
Bjarnason
» Jafnvel Aðalsteinn
hlýtur að átta sig á
að hag sjómanna er bet-
ur borgið með þeim
samningi sem enn er
unnið eftir, þótt útrunn-
inn sé.
Höfundur er forseti FFSÍ.
Það vita allir að af-
koma fólksins er al-
mennt alls ekki góð og
nú er það að ske, að
hver stéttin á fætur
annarri er að koma
með óskir um launa-
hækkanir. Samkvæmt
fréttum þá hafa vinnu-
laun æðstu stjórnenda
ríkisins hækkað veru-
lega umfram verðbólgu
og nú hefur kjararáð
ákveðið stórhækkun
launa ýmissa forstöðu-
manna ríkisstofnana.
Hvort heldur sem er að
þetta séu réttmætar
hækkanir eða ekki, þá
virka þær sem olía á
eldinn eins og dæmið
um launahækkun for-
stjóra Landspítalans
sýndi og mun væntan-
lega valda miklum
þrýstingi á almennar
kauphækkanir. Vandinn er að ef
einn fær, þá vill hinn líka. Ef hjúkr-
unarfræðingurinn fær, þá vill kenn-
arinn líka. Þetta er gömul saga og ný
á Íslandi og hefur yfirleitt alltaf end-
að í spíral með hækkun á verðlagi og
aukinni verðbólgu og svo hækkun á
vísitölutengdum lánum heimilanna í
kjölfarið, en kaupmátturinn lítið
breyst.
Óþolinmæðin er mikil
Fólk er með miklar væntingar til
nýrrar ríkisstjórnar og er óþolin-
mótt eftir betri tíð, sem von er. Ég
mundi sjálfur þiggja betri kjör fyrir
mig og mína, en bráðlætið er óraun-
hæft eins og sakir standa. Víða eru
menn að æsast og skammast og
ásaka stjórnina um aðgerðaleysi og
heimta jafnvel að hún segi strax af
sér þótt hún sé aðeins nýtekin við.
Vandamál flokkanna, sem að henni
standa, er að þótt þeir væru með
stefnu sína fyrir kosningarnar, þá
voru þeir ekki tilbúnir með úthugs-
aðar lausnir byggðar á stefnunni,
hvað þá aðgerðaáætlanir, þegar þeir
tóku við. Því er það að þeir þurfa
svigrúm til þess að átta sig og koma
sér saman um aðgerðir, þ.m.t. að
berja saman ný fjárlög í núverandi
ógnarástandi ríkisfjármálanna.
Ekkert svigrúm
hjá hinu opinbera
Ríkið er nú um helmingur hag-
kerfisins og tæplega 4/5 ríkisút-
gjaldanna eru vinnulaun, þannig að
það er auðvitað ekkert svigrúm til
launahækkana og þetta sýnir jafn-
framt glöggt hve það er stórt og
mikilvægt mál það er að sparnaður
verði á óarðbærum sviðum ríkis-
rekstrarins. Hækkun skattleysis-
marka mundi auðvitað koma öllum
og þá þeim lægst launuðu vel og von-
andi verður hægt að koma henni á í
nýjum fjárlögum þótt það muni
væntanlega kosta sitt og yrði tafar-
laust vinsælt. En almenningur verð-
ur að átta sig á því, að það að krefj-
ast afsagnar nýkjörinnar ríkis-
stjórnar er auðvitað út í hött eða vill
fólk fara strax aftur í faðmlag
þeirra, sem skildu eftir sig versta
ástand í nútímasögu landsins, en
samkvæmt upplýsingum mínum
fóru þau með ríkisskuldirnar úr 200
milljörðum króna eftir sjálft stór-
hrunið upp í um 1.560 milljarða á
fjórum árum og með
um 390 milljarða króna
vöntun vegna lífeyr-
isskuldbindinga til op-
inberra starfsmanna
að auki?
Verðmætasköpun
og sparnaður
Það hlýtur að vera
flestum ljóst, að kröfur
og heimtingar duga
skammt því að það
verða einfaldlega ekki
meiri tekjur til að ráð-
stafa nema með því að
þær verði skapaðar, að
það verði engin kaup-
máttaraukning nema
að það sé til inneign
fyrir henni. Þau hin
sömu verða líka að
gera sér grein fyrir því,
að það tekur tíma að
auka verðmætasköpun-
ina og fyrir nýjar fjár-
festingar, sem vonandi
verða, að skila sér í
auknum hagvexti.
Einnig aftur það að koma á stórum
sparnaði, sem ætlunin er að ná í
gegn um nýstofnaða hagræðing-
arnefnd, sem ég er mjög hrifinn af.
Hvað er þá hægt að gera til þess að
bæta hag fólksins sem fyrst?
Lausnirnar
Það, sem slá mundi á óþreyjuna
og hjálpa þjóðinni afar mikið og
verður hvort eð er að ráðast í, er að
afnema strax vísitölubindingu hús-
næðis- og námslána og leiðrétta þau
með fljótvirkri aðferð magnbund-
innar íhlutunar, sem ég hef áður
skrifað um og útskýrt. Einnig það að
lögleiða hér nýja íslenska mynt með
fasttengingu við Bandaríkjadal og
koma með því á gengisstöðugleika
o.fl og svo lækkun á verðbólgu og
vöxtum í kjölfarið. Það er einnig lyk-
illinn og eina sanna og færa leiðin til
þess að takast á við vogunarsjóðina
og aflandskrónueigendur og komast
með því með skjótum hætti yfir
stórfé, sem næg not eru af fyrir Ís-
lendinga. Það má ekkert hik vera í
þessum efnum, en það mætti segja
mér að það væri meira að segja nóg
að gefa út yfirlýsingu um að þetta
stæði til á næstu mánuðum til þess
að róa hlutina.
Þarfnast tíma og skilnings
Ríkisstjórnin veit örugglega hvað
til friðar hennar heyrir og er
væntanlega að vinna að því á bak við
tjöldin að skipuleggja verkin. Á
meðan verður að sporna við víxl-
hækkunum launa og verðbólgu og sé
ég í augnablikinu ekki annað en að
ríkisstjórnin verði að setja á bráða-
birgðalög, sem afturkalli nefndar
kauphækkanir, en annað eins hefur
nú gerst. Að spírallinn og víxlhækk-
anir launa og verðbólgu fái að fara af
stað er miklu verri kostur og því
mætti einnig hreinlega banna um
hríð allar kauphækkanir á vegum
opinberra aðila og forða með því nýj-
um hrunadansi og enn verra ástandi,
en væntanlega mundi almenni
vinnumarkaðurinn taka þeirri for-
sögn. Það er gjarnan erfitt að bíða
jólanna, en ég yrði ekki hissa á því
að hátíðarstemning mundi ríkja fyrr
en varir. Þá legg ég til að kvótakerf-
ið verði aflagt og frjálst veiðidaga-
kerfi verði tekið upp.
Eru víxlhækkanir
launa og verðbólgu
á leiðinni?
Eftir Kjartan Örn
Kjartansson
Kjartan Örn
Kjartansson
» Það þarf að
spara og að
skapa meiri
verðmæti og
tekjur til þess
að það verði
kaupmáttar-
aukning.
Höfundur er fyrrverandi forstjóri.