Frúin - 01.02.1963, Qupperneq 15

hrekja Semmelweis úr höfuðborg
Austurríkis. Prófessor Klein hefur
fundið honum eftirmann, sem kann
að koma sér áfram. Hann fullvissar
alla um, að hann muni ekki líða neitt
klórvatnsgösl hjá sér. En þrátt fyrir
fagurgalann í þessum unga manni,
steig dánartalan a íæðingardeild I
þegar á fyrsta manuði starfsferils
hans aftur um 18%, þar sem aftur á
móti í marzmánuði 1848, meðan
Semmelweis var þar enn, hafði ekki
eitt einasta dauðsfall átt sér stað.
Eftirmaður hans fann upp á snjallri
skýringu á því fyrirbæri: Hann áleit,
að ástæðan fyrir hinum rnörgu sjúk-
dómstilfellum væri sú, að glugga-
kisturnar á fæðingardeildinni væru
of háar!
Rödd samvizkunnar.
En það voru líka til læknar, sem í
starfi sinu fengu sannanir fyrir á-
gæti aðferðar dr. Semmelweiss. Á
fæðingardeild einni í Kiel dóu konur
I tugatali úr barnsfararsótt, svo að
loka varð fæðingardeildinni nokkr-
um vikum seinna. Allt húsið var
þvegið hátt og lágt, og fæðingardeild-
in síðan opnuð aftur, og enn á ný
dóu sængurkonurnar. Dr. Michaelis,
yfirlæknir fæðingardeldarinnar, sá
fram á, að þetta mundi eyðileggja
framtíðarferil hans. Þá vakti einn af
aðstoðalæknum hans athygli hans á
því, sem hann hafði heyrt í fyrir-
lestrum dr. Semmelweis, þá er hann
hafði dvalið í Vín. Klórþvotturinn
var nú tekinn upp á fæðingardeild-
inni — og mánuðir liðu, án þess að
ein einasta sængurkona létist.
Dr. Michaelis ritaði mörg viðkvæm
þakkarbréf til Vínar, en þrátt fyrir
öll líkindi til þess, að héðan í frá
mundi hann geta veitt sjúklingum
sínum góða hjálp, tókst honum ekki
að losa sig við endurminninguna um
hið liðna. Læknirinn frá Kiel var
síkvalinn af þeirri hugsun, að það
skyldi hafa verið hann, sem
fékk dauðanum í hendur sjúkling-
ana, sem komu til þess að leita
læknishjálpar hans. Þunglyndið á-
sótti hann og sektartilfinningin
kvaldi hann í ótal, óhugnanlegum
myndum. Loks gat hann ekki afbor-
ið lengur að lifa. Án þess að nokkur
vissi, yfirgaf hann hús sitt og fór til
Hamborgar, ráfaði þar um, og kast-
aði sér að lokum fyrir járnbrautar-
hraðlest.
Vonlaus barátta.
Semmelweis var aftur kominn til
fæðingarborgar sinnar, Budapest, frá
Vín. Hann komst brátt að raun um,
að á sjúkrahúsunum þar ríkti sama
eymdarástandið og sama þröngsýnin
meðal yfirvaldanna og í Vín, og
hafði hann þó ekki búizt við því. En
honum varð samt vel ágengt í lækn-
isstarfinu, og hlaut brátt almenna
viðurkenningu. Þarna var loksins
undantekning á reglunni, að enginn
sé spámaður í sínu föðurlandi!
En það nægði honum ekki. Frægð
og heiður lá honum í léttu rúmi. En
hann gat ekki losað sig við hugsun-
ina um, að hvarvetna í heiminum
yrðu konur og börn að deyja, enda
þótt hann væri búinn að sanna, að
hægt væri að bjarga lífi þeirra. Hann
tók til við að sanna kenningu sína
fyrir öllum heiminum: Hann skrif-
aði bók um hindrun barnsfararsóttar.
Reyndar skrifaði hann um meira en
barnsfararsótt. í seinni hluta ritverks
síns gerði hann upp við mótstöðu-
menn sína, og svo mikil var gremja
hans út af smáborgaralegri andstöðu
þeirra, að hver setning í bókinni var
sem kylfuhögg.
Hann beið eftir bergmáli — en
það kom ekki. Prófessorarnir, sem
sátu í kennarastólum háskólans, létu
engan kenna sér sín fræði. Billroth,
hinn frægi skurðlæknir frá Vín,
hafði ekkert álit á klórvatnslæknin-
um. Virehow í Berlín, frægur um
alla Evrópu, leit á fullyrðingar Ung-
verjans sem hreinasta brjálæði.
Sárgramur sagði Semmelweis: „Ég
á þá einskis annars úrkostar en að
svæla andstæðinga mína út, ef ég á
að geta réttlætt staðhæfingu mína
um morð.“ Hann tók nú til að ráðast
á háskólamennina, sem ekki vildu
láta segjast, í opnum bréfum. Hirð-
ráði einu skrifar hann á þessa leið:
„Kenning yðar gengur yfir lík sæng-
urkvenna, sem sökum fáfræði hafa
verið myrtar. Þess vegna lýsi ég yf-
ir því, frammi fyrir guði og mönn-
um, að þér eruð morðingi, herra hirð-
ráð!“
„Að vera ekki á sama máli og ég,
jafngildir því að vera morðingi!“
Þetta voru orð hans. Sönn, en full
örvæntingar. Að hafa allan heiminn
á móti sér hlaut að slíta hinum fínu
taugum þessa baráttumanns, og skiln-
ingssljór heimurinn braut niður sál
hans.
Endalokin.
Hann fór að tala ruglingslega við
sjálfan sig. í fyrirlestrum sínum í
Budapest tapar hann hvað eftir ann-
að þræðinum. Kona hans verður
kvíðafull. — Að kvöldi þess 13. júlí
1865 rann hinn skeflilegi sannleikur
upp fyrir henni. Hjónin komu ak-
andi heim úr skemmtiferð. Allan
daginn hefur vesalings konan fylgzt
með manni sínum kvíðafull og ó-
hamingjusöm, og um kvöldið, þegar
þau voru aftur komin heim til sín,
kom augnablikið, þar sem allar tál-
vonir hennar brugðust. Eins og af
tilviljun verður henni litið á andlit
manns síns, uppljómað af birtu
tunglsins. Hjarta hennar hættir að
slá og hræðileg skelfing grípur hana.
Maðurinn, sem sat við hliðina á
henni, var með andlit óþekkts manns.
Þetta var ekki maðurinn hennar,
þetta var vitfirringur!
Vinir hans koma honum burt und-
ir einhverju yfirskini. Hann furðar
sig á því, að járngrindur skulu vera
fyrir öllum gluggunum á fæðingar-
deildinni. Þegar hann er orðinn einn,
læstur inni og yfirgefinn af öllum,
fær hann æðiskast, ber með hnefun-
um á hurðina og hrópar: „Sjúkling-
arnir mínir, sjúklingarnir mínir!“
Það þarf sex hjúkrunarmenn til þess
að leggja hinn óða mann í bönd. Til
allrar hamingju er hann heimtur
burt úr þessu lífi þegar nóttina eftir
að hann hafði verið lokaður inni á
geðveikrahælinu. Hann deyr 18.
ágúst 1865.
Samtíð og seinni tímar.
Á kaffihúsi í Kártnerring sitja
tveir menn og drekka mokkakaffi
og reykja amerískar sígarettur, og
annar segir við hinn með sjálfsá-
nægjusvip: „Hér við þetta sama borð
sat ég fyrir 18 árum með kanzellí-
ráðinu sáluga og sagði við hann:
„Klórvatnspostulinn“ á hvergi heima
nema á geðveikrahæli — og hvað
haldið þér að standi í blöðunum
núna? Hann dó á geðveikrahæli, al-
veg eins og ég sagði, nágranni góð-
ur!“
En þeir, sem á eftir honum koma,
tala ekki þannig. í þeirra augum
er Ignaz Semmelweis einn af braut-
ryðjendunum í landnámi læknis-
fræðinnar, einn af hinum miklu bar-
áttumönnum, sem barizt hafa fyrir
mannslífinu. Hann stóð á þröskuldi
nýs tímabils, þegar menn loks fóru
að skilja eðli næmra sjúkdóma, og
hann leið skipbrot sökum mótspyrnu
lækna og lærðra manna, sem ennþá
tilheyrðu gamla skólanum í hugsun-
arhætti.
>f
FRÚIN
15