Fréttablaðið - 06.09.2013, Qupperneq 24

6. september 2013 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 24
Bragi segist heyra Eggert fyrir sér
þegar hann skrifar persónurnar
Eggert Þorleifsson
leikur nú í þriðja
sinn aðalhlutverkið
í leikriti eftir Braga
Ólafson. Þeir eiga
sér báðir fortíð sem
popparar en segjast
hafa verið lélegir sem
slíkir.
Líf mitt er orðið
innihaldsríkara
Emilíana Torrini sendir frá sér plötuna
Tookah eftir helgi. Titilinn tengir hún við
djúpstæða hamingju eftir
að hún eignaðist mann
og son.
Mætti í tökur á Dexter
klukkustund eftir fæðingu
sonar síns
Leikarinn Darri Ingólfsson hefur
slegið í gegn í hlutverki sínu sem
Oliver Saxon í sjónvarpsþáttunum
Dexter.
Á hverju ári komast hundr-
uð foreldra hér á landi að
því að börn þeirra eiga við
lestrarerfiðleika að etja. Í
sumum tilvikum kemur í
ljós að um lesblindu (dys-
lexia) er að ræða. Sem
gefur að skilja er það nokk-
uð áfall fyrir foreldra sem
átta sig á að þetta hefur
veruleg áhrif á framtíð
barna þeirra. Í framhald-
inu velta þeir fyrir sér
hvernig skólagöngu þeirra
verður háttað. Hvers er að vænta,
getur skólakerfið tryggt lesblind-
um börnum þá menntun sem
öðrum börnum stendur til boða?
Því miður er alvarlegur misbrest-
ur á því og það verða foreldrar
fljótlega varir við þegar þeir fara
að skoða þá aðstoð sem skólakerfið
býður upp á.
Reglulega hringja áhyggjufull-
ir foreldrar á skrifstofu okkar hjá
Félagi lesblindra og vilja fá að vita
hvaða úrræði standa til boða og
hvernig hægt er að bregðast við. Í
sumum tilvikum þurfa þeir að fá
aðstoð við að meðtaka þessa stað-
reynd sem vissulega getur haft
talsverð áhrif á framtíð barna
þeirra.
Enn í mestu vandræðum
Þótt ýmislegt hafi áunnist á skóla-
kerfið enn í mestu vandræðum með
að sinna þörfum þessa hóps. Hætt
er við að önnur vandamál skyggi á
þarfir lesblindra en nú er talið að
um 30% grunnskólanema séu í sér-
kennslu og um helmingur þeirra sé
án formlegrar greiningar. Hvernig
ætlar skólakerfið að taka á þessum
málum og tryggja um leið réttindi
þeirra sem eiga við lestrarerfið-
leika og lesblindu að eiga? Stefnu-
mörkun grunnskólalaganna (nr.
63/1974) í sérkennslumálum var
skýr. Þeir nemendur sem vegna
fötlunar sinnar geta ekki notið
venjulegrar kennslu eiga rétt á sér-
stakri kennslu við sitt hæfi. Í sér-
kennslu felst að það eru sett önnur
markmið, ólíkt námsefni, umgjörð
og aðferðir.
Nýta má nýja tækni
Félag lesblindra telur að úr þess-
ari sérkennsluþörf megi leysa með
því að nýta nýja tækni. Þess vegna
hefur félagið margoft bent á mögu-
leika þess að hafa skóla án bóka.
Þótt lesblinda hafi verið undan-
gengnum kynslóðum erfið er ekk-
ert sem segir að hún þurfi að vera
það fyrir komandi kynslóðir. Með
betri skilningi, bættum greining-
araðferðum en þó ekki síst nýrri
tækni ætti að vera auðvelt að búa
til skóla án bóka. Í nútímaþjóð-
félagi ætti mismunun þegar kemur
að texta að vera óþörf. Í dag finn-
ast tæki sem duga til að yfirvinna
þá fötlun sem lesblindir glíma við.
Það höfum við hjá Félagi lesblindra
margoft bent á en skólakerfið þarf
að vakna til lífsins.
Í upphafi skólaárs
Á hverju ári greinast lið-
lega 1.200 manns með
örorku hér á landi. Af
þeim sem greinast með
75% örorku eru 37% í
þeim hópi vegna geðrask-
ana og 29% vegna kvilla
í stoðkerfi. Árið 2011
greiddu Tryggingastofn-
un ríkisins og lífeyris-
sjóðirnir rösklega fjörutíu
milljarða króna í örorku-
bætur.
Mjög er orðið tíma-
bært að taka upp starfsgetumat
hér á landi. Í því felst að reynt er
að greina getu öryrkja til starfa
og almennrar þátttöku í sam-
félaginu. Í mörgum tilvikum er þá
reynt að auka starfsgetuna með
margs konar endurhæfingu og
aðstoð af ýmsu tagi. Virk, starfs-
endurhæfingarsjóður SES, hefur
þegar unnið merkilegt frum-
kvöðlastarf á þessu sviði. Núgild-
andi matskerfi örorku greinir ein-
göngu hvað einstaklingarnir geta
ekki.
Mikill meirihluti örorkulíf-
eyrisþega vill vinna en aðeins
5% þeirra fá starf. Án efa er það
þjóðhagslega mjög hagkvæmt að
stuðla að aukinni atvinnuþátttöku
öryrkja. Í hinum norrænu löndun-
um hefur tekist að draga verulega
úr útgjöldum vegna örorkubóta
með meiri og vaxandi atvinnu-
þátttöku öryrkja. Hér á landi
þyrfti hið sama að gerast og er
þátttaka vinnuveitenda mjög
mikil væg.
Það er mjög tímabært að
atvinnulífið, ríkisvaldið og sam-
tök og stofnanir sem fjalla
um málefni öryrkja leiti
nýrra leiða til að opna
öryrkjum aðgang að störf-
um og auki sveigjanleika
gagnvart starfsmönn-
um, sem eiga á hættu að
hverfa af vinnumarkaði. Í
tillögum verkefnisstjórn-
ar um aukna atvinnuþátt-
töku öryrkja er rætt um
fjárhagslegan stuðning
til atvinnurekenda, sem
ráða starfsfólk með tak-
markaða starfsgetu. Einnig að
einstaklingar séu metnir eftir
starfsgetu en ekki vangetu. Líta
þurfi til atvinnumöguleika við
ákvörðun bóta og bóta- og skatta-
kerfi byggt upp svo það borgi sig
að taka þátt í vinnumarkaði.
Vinnuveitendur þurfa stuðning
Almennt er álitið að fólk með geð-
raskanir eigi örðugra með að fara
á vinnumarkað en aðrir öryrkjar.
Þeir hafa oft lítið sjálfstraust eða
trú á eigin getu, eru óvirkir, kljást
við eigin fordóma og annarra og
hafa óraunhæft mat á hvað séu
eðlilegar tilfinningar. Vinnuveit-
endur eru líka oft óöruggir gagn-
vart þessum hópi og þurfa stuðn-
ing til að vinna úr erfiðleikum og
efasemdum sem upp geta komið.
Félagið Hlutverkasetur var
stofnað árið 2005 með það að
meginmarkmiði að nýta reynslu
og þekkingu geðfatlaðra til
atvinnusköpunar. Strax kom í ljós
að mikil þörf var fyrir starfsemi
af þessu tagi. Mikill fjöldi karla
og kvenna sækir starfsstöðina í
Borgartúni 1 í Reykjavík í hverj-
um mánuði. Þar er verulegt fram-
boð á hvers konar námskeiðum og
aðstoð. Félagið hóf fyrir skömmu
verkefni undir nafninu „Útrás“ í
þeim tilgangi að fjölga atvinnu-
tækifærum fyrir fólk með geð-
raskanir.
Í Hlutverkasetri er fyrir hendi
reynsla og þekking á þessum
málaflokki. Sylviane Péturs-
son iðjuþjálfi er umsjónarmaður
„Útrásarinnar“. Hún hefur í þrjá
áratugi unnið við starfsendurhæf-
ingu á geðsviði Landspítalans.
Hún starfar við hlið Elínar Ebbu
Ásmundsdóttur, framkvæmda-
stjóra Hlutverkaseturs, en auk
þess kemur að verkefninu Hlynur
Jónasson, sem verður tengiliður
við vinnuveitendur.
Hér er athygli vakin á þessu
verkefni til að hvetja vinnuveit-
endur, stjórnvöld, sveitarfélög og
heilbrigðisstofnanir til þátttöku
í „Útrás“ Hlutverkaseturs og til
að gaumgæfa mikilvægi þess
að greiða fyrir atvinnuþátttöku
fólks með geðraskanir og öryrkja
almennt. Hér má brúka orð úr
auglýsingunni: „Allir vinna.“
Atvinnutækifæri fyrir
fólk með geðraskanir ➜ Í dag fi nnast
tæki sem duga til að
yfi rvinna þá fötlun
sem lesblindir glíma
við. Það höfum við
hjá Félagi lesblindra
margoft bent á en
skólakerfi ð þarf að
vakna til lífsins.
SAMFÉLAG
Árni
Gunnarsson
í stjórn
Hlutverkaseturs
➜ Það er mjög tímabært
að atvinnulífi ð, ríkisvaldið
og samtök og stofnanir, sem
fjalla um málefni öryrkja,
leiti nýrra leiða til að opna
öryrkjum aðgang að störf-
um og auka sveigjanleika...
MENNTUN
Guðmundur S.
Johnsen
formaður Félags
lesblindra á Íslandi
Skaft ahlíð 24 | 105 Reykjavík | 512 5000 | Auglýsingar 512-5401 | visir.is
EKKERT NEMA
BJARTSÝNI Í BOÐI
HELGARBLAÐ
FRÉTTABLAÐSINS
Ómissandi hluti af góðri helgi
Eiginkona Hagbarðar Valssonar lést þegar hún var
komin sjö mánuði á leið og Rósu Jónu dóttur þeirra var
bjargað úr móðurkviði. Hagbarður er nú einstæður faðir
með fjögur börn í Noregi.
FRÉTTABLAÐIÐ ER HELGARBLAÐIÐ