Fréttablaðið - 08.11.2013, Page 22

8. nóvember 2013 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 22
Ókyrrð hefur verið um
Ríkisútvarpið í fjöl-
miðlum síðustu vikurn-
ar. Nýjust er deila um
milljónaspilaþátt, beint
ofan í umræður um niður-
skurð, áður var það brott-
hvarf stjórnanda dag-
skrárdeildar útvarps og
ráðning borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins í
spjallþátt. Ráðið var eftir
einkasímtal útvarpsstjóra
við stjórnmálamanninn
og vakti sú aðferð athygli
margra. Eðlilega, því hún stang-
aðist á við öll gildi sem Ríkisút-
varpið segist fylgja um faglegar
ráðningar og starfsmannastefnu.
Óhefðbundinni aðferð Páls
Magnússonar útvarpsstjóra
var reyndar best lýst af hinum
nýráðna borgarfulltrúa sjálfum.
En Gísli Marteinn Baldursson,
sagði í viðtali stuttu síðar: „Páll
einfaldlega bjallaði í mig og hann
sagði það bara beint út, hann sá
hvernig pólitíkin var að þróast.
Þeir voru búnir að vera að leita
að umsjónarmanni í staðinn fyrir
Egil síðan í vor og meira að segja
voru þeir búnir að spyrja mig
hvort ég væri með einhverja hug-
mynd að mönnum,“ sagði Gísli.
Á stjórnarfundi var skipst á
ólíkum skoðunum um aðferð
útvarpsstjóra. Og fjölmiðlar sem
vakta Ríkisútvarpið birtu mis-
nákvæmar frásagnir af umræð-
unum. Réttilega var sagt að
tvær bókanir hefðu komið fram,
en af innihaldinu fór óskýrum
sögum. Örfáir blaðamenn eða
álitsgjafar, segja að nú sé gamla
útvarpsráð uppvakið, með því
að Björg Eva Erlendsdóttir og
Pétur Gunnars son reyni að hafa
afskipti af mannaráðningum. Það
er hraustleg túlkun á bókunum
sem hvergi hafa birst og fjalla
um meginreglur. Þess má geta
að núverandi útvarpsstjórn skipa
auk fyrrnefndra þau Ingvi Hrafn
Óskarson, Margrét Frímanns-
dóttir, Magnús Stefánsson, Guð-
rún Nordal, Úlfhildur Rögnvalds-
dóttir, Magnús Geir Þórðarson,
Sigurður Björn Blöndal og Sigríð-
ur Hagalín Björnsdóttir, fulltrúi
starfsmanna.
Hótað nær daglega
Fátítt var í síðustu stjórn að átök
um Ríkisútvarpið færu í fjöl-
miðla, þó gerðist það þegar áætl-
aðar uppsagnir á Rás eitt fyrir
rúmu ári voru stöðvaðar. Ekk-
ert samráð var við stjórn um
þá stefnubreytingu sem fólst í
uppsögnunum og stjórnin sam-
þykkti þær því ekki. Málið fór
í fjölmiðla. Annars voru álita-
mál yfirleitt rædd eftir þörfum,
án stórátaka og lokið í sátt. Að
því leyti var fyrri stjórn farsæl.
Núverandi stjórnarformanni og
útvarpsstjóra er vorkunn. Ríkis-
útvarpinu er hótað nær daglega
af liðsmönnum ríkisstjórnarinnar
og mörgum virtist útvarpsstjóri
kyssa vöndinn, þegar hann „bjall-
aði“ í starfandi borgarfulltrúa og
réð hann í spjallþátt í sjónvarpi,
án faglegs ferlis eða auglýsingar.
Stjórn Ríkisútvarpsins ber
samkvæmt lögum að hafa eftirlit
með stjórnun og rekstri, leiðbeina
útvarpsstjóra og styðja í því að
halda sig við faglega stjórnar-
hætti. Bókun, sem einhverjir
virðast halda að sé heimskuleg
pólitík og afskipti af ráðningu,
var einmitt dæmi um nauðsyn-
legt aðhald og eftirlit með verk-
lagi. Hún var ábending til fram-
tíðar fyrir útvarpsstjóra, sem
hafði misstigið sig og vikið frá
faglegum starfsháttum.
Gott er að byggja álit og fréttir
á traustum heimildum. Blaða-
menn og velunnarar Ríkisút-
varpsins ættu að óska eftir því
að fundargögn stjórnar, sem ekki
varða samkeppnisrekstur, verði
birt. Það er miklu betra en að
blaðamenn á samkeppnismiðlum
RÚV og álitsgjafar með ýmsan
tilgang leggi út af gögnum sem
þeir hafa ekki séð. Ekki má
gleymast að Ríkisútvarpið eigum
við öll og við megum krefjast
upplýsinga um hvernig því er
stjórnað og í hvað skattpening-
arnir okkar fara. En órökstutt
slúður og sleggjudómar verða
Ríkisútvarpinu varla til góðs á
erfiðum tímum.
Úr stjórn RÚV
Fyrr á árinu gaf UNICEF
á Íslandi út skýrsluna Rétt-
indi barna á Íslandi: Ofbeldi
og forvarnir. Í skýrslunni
er fjallað um mismunandi
birtingarmyndir ofbeldis
gagnvart börnum á Íslandi,
þ.e. heimilisofbeldi, van-
rækslu, kynferðislegt
ofbeldi og einelti. Í hverjum
kafla er farið yfir umfang
og eðli ofbeldisins auk þess
sem tengsl þess við ýmsa
áhættuþætti eru skoðuð,
t.d. vanlíðan og áhættuhegðun. Í
skýrslunni eru einnig lagðar fram
tillögur um ofbeldisforvarnir og
viðbrögð við ofbeldi gegn börnum
á Íslandi.
Samkvæmt skýrslunni sýna gögn
frá Skólapúlsinum meðal annars að
a.m.k. 7% barna í 10. bekk verða
fyrir miklu einelti og 21% fyrir
nokkru einelti. Rúmlega fjórð-
ungur barna í 10. bekk verður því
fyrir einelti á hverju ári. Niður-
stöður skýrslunnar gefa til kynna
að börn sem verða fyrir einelti
eða öðru ofbeldi eru líklegri til að
hafa minna sjálfsálit, finnast þau
hafa minni stjórn á lífinu og hafa
tilhneigingu til að sýna einkenni
almennrar vanlíðanar og kvíða.
Börn sem hafa verið beitt ofbeldi
eru einnig líklegri til að neyta
áfengis, tóbaks og ólöglegra vímu-
efna.
Vel heppnuð réttindafræðsla
Tillögurnar sem lagðar eru fram í
skýrslunni miða að miklu leyti að
því að auka fræðslu um ofbeldi. Það
er mat UNICEF á Íslandi að
ekki nægi að veita börnum
slíka fræðslu – nauðsynlegt
sé að allir sem umgangist
börn fái fræðslu um ofbeldi
og afleiðingar þess. Ein af
tillögum UNICEF miðar
að því að mannréttinda-
fræðsla og kynja- og jafn-
réttisfræðsla verði veitt
á öllum skólastigum. Enn
fremur að skólum verði
veitt aðhald og aðstoð við
að framfylgja eineltisáætl-
unum sínum og innleiða grunnþætti
nýrrar aðalnámskrár. Grunnþætt-
irnir eru m.a. heilbrigði, velferð,
lýðræði, mannréttindi og jafn-
rétti. Yfirvöld hafa sett sér metn-
aðarfulla stefnu þegar kemur að
menntun barna en nauðsynlegt er
að skólar og kennarar fái stuðning
og fræðslu um innleiðingu á þess-
um þáttum. Í þessu ljósi er vert að
benda á jákvæða reynslu af metn-
aðarfullu réttindafræðsluverkefni
UNICEF í Bretlandi. Frá árinu
2005 hefur landsnefnd UNICEF í
Bretlandi innleitt réttindaskóla-
líkan (Rights Respecting Schools
Award) í rúmlega 2.500 grunnskól-
um með góðum árangri. Skólalík-
anið miðar að því að innleiða rétt-
indi barna með markvissum hætti
inn í skólastarf og gera Barnasátt-
mála Sameinuðu þjóðanna að verk-
færi í kennslu frekar en kennsluefni
í afmörkuðum kennslufögum.
Árangurinn af innleiðingu þessa
líkans hefur verið merkilegur fyrir
margar sakir, ekki síst fyrir mæl-
anleg áhrif á tíðni eineltis og ann-
ars ofbeldis. Niðurstöður úr skólum
sem tekið hafa þátt sýna að tíðni
eineltis og annars ofbeldis í skól-
unum minnkaði í kjölfar innleið-
ingar verkefnisins, nemendur létu
frekar vita ef brotið var gegn rétti
þeirra eða samnemenda þeirra og
skólastjórnendur mátu sig betur í
stakk búna til að vernda nemend-
ur og bregðast við einelti eða öðru
ofbeldi innan skólans.
Markviss þáttur í forvörnum
Niðurstöður verkefna á borð við
réttindaskólalíkanið undirstrika
nauðsyn þess að mannréttinda-
fræðsla verði mikilvægur þáttur í
markvissum forvörnum gegn ein-
elti og öðru ofbeldi. Í ljósi reynsl-
unnar frá Bretlandi hefur UNICEF
á Íslandi nú hafið undirbúning að
íslensku réttindaskólalíkani. Það
er von okkar að geta boðið nokkr-
um íslenskum grunnskólum upp á
þátttöku í slíku tilraunaverkefni á
nýju skólaári.
Með því að fræða börn og full-
orðna um mannréttindi, ekki
síst réttindi barna, sköpum við
umhverfi þar sem börn verða full-
trúar eigin réttinda, sem og rétt-
inda annarra. Þannig styrkjum
við og eflum börn og ungmenni
og búum þau undir að verða virkir
þátttakendur í lýðræðislegu sam-
félagi.
Fræðsla um réttindi barna
getur minnkað einelti
Ágæti heilbrigðisráðherra!
Ég vil byrja á að þakka þér
fyrir að hafa, fyrstu mán-
uðina í starfi, verið dugleg-
ur að hlýða á raddir lækna,
meðal annars á aðalfundi
Læknafélags Íslands 10.
október síðastliðinn. Það er
ánægjulegt að greina þann
áhuga sem þú hefur á mál-
flutningi lækna og hefur
þú þegar gert meira í þeim
málum en forverar þínir.
Daginn eftir ávarp þitt á
aðalfundi LÍ var haldið
málþing um stöðu heilbrigðiskerf-
isins fimm árum eftir hrun, þar
sem fram komu ýmsar ábendingar
og lausnir varðandi það sem betur
mætti fara. Landlæknir sat þar á
fremsta bekk og hlustaði af athygli,
en læknum þótti miður að þangað
mætti hins vegar hvorki ráðherra
eða aðrir ráðuneytismenn, né held-
ur stjórnendur Landspítala eða
annarra heilbrigðisstofnana.
Athyglisvert þótti mér að í ávarpi
þínu, sem annars var mjög gott,
gerir þú „lausbeislaðan“ frétta-
flutning að umræðuefni. Læknar
hafa alla tíð þótt frekar vel taminn
hópur og seinþreyttir til vandræða
og því þykir það tíðindum sæta séu
þeir orðnir tregir í taumi. Tel ég
að fréttaflutningur sá, sem læknar
hafa undanfarnar vikur tengst,
beri skýr merki um neyð. Í orðum
þeirra felst neyðarkall og örvænt-
ing vegna langvarandi skeyting-
arleysis stjórnenda og stjórnvalda
sem markvisst hafa lagt sig fram
um að hlusta ekki á skynsemisradd-
ir og hógværar lýsingar lækna sem
margítrekað hafa lýst yfir áhyggj-
um sínum. Í fjölmiðlaumfjöllun
undanfarinna missera hefur ekki
verið farið fram með glannaskap,
úrtölum og upphrópunum, heldur
yfirveguðum en beinskeyttum stað-
reyndum. Ég geri mér grein fyrir
því að það getur verið erfitt að horf-
ast í augu við þessar staðreyndir,
einkum ef sá sem valdið hefur upp-
lifir viðfangsefnið óyfirstíganlegt
eða erfitt viðfangs.
Eftirsóknarverður starfskraftur
Íslenskir læknar eru eftirsóknar-
verður starfskraftur. Við höfum
góða menntun, oftast tölu-
verða starfsreynslu, erum
agaðir og sjálfstæðir og
búum yfir ríkulegri sjálfs-
bjargarviðleitni. Við erum
auk þess vinnusamir ein-
staklingar, sem vanir erum
harðræði og lágum launum.
Við sinnum störfum okkar
vel, af hugsjón og með
hagsmuni sjúklinga okkar
í fyrirrúmi. Við vitum að
verk okkar lækna og ann-
ars heilbrigðisstarfsfólks
eru mikilvæg og að víða
vinnum við sannkölluð kraftaverk
við erfiðar aðstæður.
Ég tel ónauðsynlegt í þess-
ari stuttu grein að fara yfir allar
þær ábendingar og lausnir sem
læknar hafa bent á. Nokkrar af
þeim ábendingum hafa snúið að
húsnæðismálum, tækjakosti, gríð-
arlegri manneklu og álagi, ásamt
skorti á samstarfi milli stjórnenda
og starfsmanna. Þessi mál þekk-
ir þú vel frá okkar fundum. Hins
vegar vil ég kafa dýpra í launa-
málin, sem þú gerir að sérstöku
umtalsefni í grein þinni sem birt
var á heimasíðu velferðarráðu-
neytis í lok fundarins 10. október,
auk þess sem þau voru reifuð í sjón-
varpsþætti á dögunum. Þar hefur
þú fallið í sömu gryfju og aðrir heil-
brigðisráðherrar og látið lækna líta
út fyrir að vera ofurlaunamenn,
ásamt því að reyna að grafa undan
vandamálinu með því að minnast
á launatölur í fjarlægum löndum
eins og Dubai eða litlum, einangr-
uðum og sérhæfðum sjúkrahús-
um þar sem greitt er ríflega fyrir
rétta starfskraftinn. Þegar læknar
tala um launin sín, eru þeir ekki að
biðja um 5 milljónir á mánuði. Þeir
eru einfaldlega að benda á að laun
lækna eru ekki boðleg, hvorki í inn-
lendum né erlendum samanburði!
Óeðlileg launaþróun
Útskrifaður læknakandídat er
með 340.734 krónur í dagvinnu-
laun fyrir 100% vinnu eftir 6 ára
háskólanám og eru þeir því lægst
launaða háskólastéttin miðað við
fjölda ára í námi, ótengt álagi og
ábyrgð í starfi. Þessi kandídat fær
því 248.032 krónur í útborguð laun.
Það er því eins gott fyrir hann að
eiga hvorki maka, börn, húsnæði
eða bíl þar sem að hann hefur ekki
efni á því, sé litið til neysluviðmiða
Hagstofu, velferðarráðuneytisins
eða Umboðsmanns skuldara.
Á síðustu fimm árum hafa dag-
vinnulaun allra lækna hækkað um
16%, á meðan algengar tölur ann-
arra starfsstétta eru 27-49%. Það
dylst því engum að laun íslenskra
lækna hafa ekki þróast á eðlilegan
hátt miðað við laun hérlendis. Sé
horft til heildarlauna kandídata og
almennra lækna sést að þau hafa
hækkað um 8,5% á fimm árum. Á
sama tíma hefur neysluverðsvísi-
talan hækkað um 43%, launavísi-
talan um 33% og lágmarkslaun um
41%. Vissulega geta læknar bætt
við sig vöktum og aukavinnu, á
kostnað fjölskyldu, áhugamála og
líkamlegrar og andlegrar heilsu, en
það eru ekki rök fyrir því að laun
þeirra eigi ekki í það minnsta að
fylgja eðlilegri launaþróun.
En hvernig ætli staðan sé fyrir
almenna lækna erlendis? Í Svíþjóð
eru dagvinnulaun læknakandíd-
ata 564 þúsund krónur og í Noregi
640 þúsund krónur. Það munar því
66-88% á launum nýútskrifaðra
kandídata á Íslandi og í þessum
löndum og er þarna um að ræða
algeng laun á sjúkrahúsum sam-
bærilegum Landspítala. Það gefur
augaleið að þó að Ísland hafi alla
þá kosti sem þér er tíðrætt um,
þá hrökkva þeir kostir skammt
þegar grunnlaun eru svo lág að
ítrekað þarf að grípa til vakta- og
aukavinnu ofan á 100% dagvinnu,
fjarri fjölskyldu og heimili, til að
ná endum saman.
Ágæti heilbrigðisráðherra! Land-
flótti lækna og launaþróun eru
alvarlegt málefni, sem nauðsyn-
legt er að bregðast við. Þar ert þú
og aðrir ráðamenn í lykilstöðu. Ég
biðst forláts ef þér þykja skrif mín
lausbeisluð og glannaleg, en sann-
leikurinn er oft ótrúlegri en nokkur
skáldskapur!
Af lausbeisluðum læknum
RÍKISÚTVARPIÐ
Björg Eva
Erlendsdóttir
stjórnarmaður og
fv. formaður í stjórn
Ríkisútvarpsins
➜ Stjórn Ríkisút-
varpsins ber sam-
kvæmt lögum að hafa
eftirlit með stjórnun
og rekstri, leiðbeina
útvarpsstjóra og
styðja í því að halda
sig við faglega stjórn-
arhætti.
EINELTI
Stefán Ingi
Stefánsson
framkvæmdastjóri
UNICEF á Íslandi
HEILBRIGÐIS-
MÁL
Ómar Sigurvin
Gunnarsson
formaður Félags
almennra lækna
➜ Tel ég að fréttafl utningur
sá, sem læknar hafa undan-
farnar vikur tengst, beri skýr
merki um neyð.
➜ Börn sem hafa verið beitt
ofbeldi eru einnig líklegri til
að neyta áfengis, tóbaks og
ólöglegra vímuefna.