Fréttablaðið - 22.11.2013, Side 39

KYNNING − AUGLÝSING Bandalag háskólamanna22. NÓVEMBER 2013 FÖSTUDAGUR 7
Fy rst u félagsráðg jafarnir komu heim úr námi á sjötta áratug síðustu aldar og hófu
þá störf hjá Reykjavíkurborg við
barnavernd, í félagsþjónustu og
á Heilsuverndarstöðinni. Á þeim
tíma voru þeir aðeins fimm talsins
og því f ljótlega ljóst að þörf væri
á f leiri félagsráðgjöfum,“ útskýr-
ir María Rúnarsdóttir, formaður
Félagsráðgjafafélags Íslands sem
stofnað var árið 1964.
„Félagsmenn eru nú um 450 og
er félagið fag- og stéttarfélag fé-
lagsráðgjafa. Tilgangur félags-
ins er að gæta hagsmuna félags-
manna, semja um kjör þeirra,
efla félagsráðgjöf og koma sjónar-
miðum hennar á framfæri,“ segir
María.
Félagsráðgjafi er lögverndað
starfsheiti og má enginn kalla sig
félagsráðgjafa nema hafa til þess
tilskilin leyfi frá landlækni, að
loknu fimm ára námi til meistara-
gráðu í félagsráðgjöf.
„Störf félagsráðgjafa eru ekki
lögvernduð nema að takmörkuðu
leyti þótt skylt sé að veita félags-
ráðgjöf á margvíslegum sviðum
samfélagsins. Svo tryggja megi
faglega þjónustu er stefna Félags-
ráðgjafafélags Íslands að störf fé-
lagsráðgjafa á ákveðnum sviðum
skuli vera lögvernduð. Félagsráð-
gjafar eru eina stéttin sem hefur
félagsmálalöggjöf og meðferð
barnaverndarmála sem skyldu-
fög í námi sínu, auk klínískrar
þjálfunar í viðtalstækni, vinnu
með börnum og unglingum, fjöl-
skyldu- og hópavinnu, og með-
ferð,“ útskýrir María.
Félagsráðgjafar starfa á marg-
víslegum sviðum velferðarmála,
þar á meðal í félags-, heilbrigðis-
og skólaþjónustu, við barnavernd
og endurhæfingu, að málefnum
fatlaðs fólks, innflytjenda, utan-
garðsfólks og aldraðra, og við al-
mannatryggingar, stjórnun og
stefnumótun.
„Samfélagsþróun gerir að verk-
um að fólk þarfnast aðstoðar við
að fóta sig í gegnum stofnanakerfi
nútímans,“ segir María. „Afleiðing-
ar efnahagshrunsins koma glöggt
fram á starfsvettvangi félagsráð-
gjafa þar sem æ fleiri eru í þörf fyrir
félagsráðgjöf vegna fjárhags-, fé-
lags- og sálfélagslegs vanda. Hlut-
verk félagsráðgjafa er að aðstoða
fólk við að greiða úr flækjum, veita
upplýsingar um réttindi, skyldur
og boðleiðir og tryggja að þörfum
fólks sé mætt. Þá beitir félagsráð-
gjafi faglegri þekkingu til að veita
ráðgjöf, stuðning og meðferð og
kemur að mótun nýrra úrræða sem
eiga að tryggja velferð og virkni og
auka þannig hagsæld íslensks sam-
félags,“ segir María.
Álag í störfum félagsráðgjafa
hefur aukist á síðastliðnum árum
og þungi mála farið vaxandi.
„Við gerð nýrra kjarasamninga
leggur Félagsráðgjafafélag Íslands
áherslu á að unnið verði markvisst
að því tryggja félagsráðgjöfum
viðunandi vinnuaðstæður og að
menntun, stjórnsýslu- og fjárhags-
leg ábyrgð í störfum félagsráðgjafa
sé metin í launum. Þá förum við
fram á leiðréttingu grunnlauna
og að unnið verði á kynbundnum
launamun.“
Félagsráðgjafafélag Íslands 50 ára
Félagsráðgjafar eru ört vaxandi heilbrigðisstétt á Íslandi. Eitt af hlutverkum þeirra er að aðstoða fólk og fjölskyldur við að
fóta sig í gegnum stofnanakerfi nútímans.
María Rúnarsdóttir er formaður Félagsráðgjafafélags Íslands. MYND/DANÍEL
Ljósmóðurstörf hafa verið unnin í einhverri mynd frá upphafi mann-kyns. Fyrr á öldum sáu sóknar-
prestar og meðhjálparar um að velja
guðhrædda og skynsama konu til starf-
ans. Fólst starfið þá aðallega í nærveru
og stuðningi við verðandi móður og fjöl-
skyldu, í og eftir fæðingu,“ segir Áslaug
Íris Valsdóttir, formaður Ljósmæðrafélags
Íslands.
Formleg menntun ljósmæðra hófst árið
1761 þegar Bjarni Pálsson landlæknir
fékk tilskipun um að taka til sín siðsamar
konur og veita þeim tilhlýðilega kennslu í
ljósmóðurlist og vísindum.
„Þá var ekki algengt að konur kæmust
til mennta og ljósmæður eru fyrsta stétt
íslenskra kvenna til að hljóta starfsrétt-
indi,“ útskýrir Áslaug.
Til gamans má geta að fyrir hundrað
árum voru árslaun ljósmæðra hjá Reykja-
víkurbæ frá 100 til 420 kr. Á sama tíma
hafði sótari 2.000 krónur í árslaun og
verkfræðingar 2.700 krónur.
„Þótt framfarir hafi orðið í launamál-
um ljósmæðra á heilli öld er enn full þörf
á að bæta kjör þeirra,“ segir Áslaug. „Í dag
er ljósmæðrastéttin á Íslandi eingöngu
skipuð konum en nokkrir karlar störfuðu
sem ljósfeður fram á tuttugustu öld.“
Íslenskar ljósmæður hafa nú í 252 ár
notið bestu menntunar sem völ hefur
verið á hverju sinni.
„Við stofnun Háskóla Íslands 1911 kom
til tals að færa ljósmæðranámið þang-
að en frá því var fallið og Yfirsetukvenna-
skólinn var stofnaður 1912. Sá skóli varð
síðar Ljósmæðraskóli Íslands og starfaði
til ársins 1994,“ segir Áslaug.
Frá 1996 færðist menntun ljósmæðra í
Háskóla Íslands. Inntökuskilyrði eru fjög-
urra ára nám í hjúkrun sem lýkur með
B.S. prófi. Ljósmóðurnámið er síðan tvö
ár og lýkur með Candidata Obstetricior-
um-gráðu. Ljósmæður ljúka því sex ára
háskólanámi til að fá starfsréttindi.
„Ljósmæður hafa góða atvinnumögu-
leika erlendis og hafa verið eftirsótt-
ar á Norðurlöndum. Nokkur fjöldi þeirra
hefur brugðist við ástandinu hér heima
með því að sækja þangað. Aðrar starfa
sjálfstætt við heimaþjónustu og heima-
fæðingar,“ upplýsir Áslaug.
Áslaug segir ljósmæður gleðjast yfir því
að starfsheiti þeirra hefur í tvígang verið
valið fallegasta íslenska orðið.
„Ljósmóðir var lögfest sem starfsheiti
1924 en kom fyrir á prenti í Guðbrands-
biblíu 1584. Tilgátur eru um uppruna
orðsins og ein er sú að skyggnir menn
hafi séð ljóshnoðra við naflastreng barns.
Hlutverk ljósmóður var að aðstoða ljós-
hnoðrann við að komast í heiminn; að að-
stoða sálina við að sameinast efninu,“
segir Áslaug.
Hugmyndafræði og störf ljósmæðra
byggja á bestu gagnreyndu þekkingu,
faglegri reynslu og viðhorfum sem stéttin
býr yfir á hverjum tíma.
„Ljósmæður starfa með konum og fjöl-
skyldum þeirra, og sinna þeim á frjósem-
isskeiði þeirra,“ segir Áslaug.
Ljósmóðir fegurst starfa og orða
Ljósmæðrafélag Íslands stendur á gömlum merg. Það var stofnað 2. maí 1919 og fagnar því 95 ára afmæli sínu næsta vor.
Áslaug Íris Valsdóttir er formaður Ljósmæðrafélags
Íslands. Í því eru nú 272 kjarnfélagar en samtals eru
félagar tæplega 600 ef fagfélagar og Ljósurnar, félags-
skapur ljósmæðra 60 ára og eldri, eru taldir með.
MYND/GVA
Sérstaða þroskaþjálfa er annars vegar víðtæk og hag-nýt þekking á sviði stefnumótunar, skipulags og fram-kvæmdar heildrænnar þjónustu og hins vegar einstak-
lingsmiðuð þjónusta, óháð aldri og aðstæðum.
Hugmyndafræðin er grundvölluð í lögum, reglugerð og
siðareglum þroskaþjálfa. Hún byggir meðal annars á jafn-
rétti, virðingu fyrir sjálfsákvörðunarrétti og mannhelgi. Hver
manneskja er einstök og á rétt til fullrar þátttöku í samfé-
laginu á eigin forsendum.
Í hartnær 50 ár hefur réttindabarátta og réttindagæsla
verið stór þáttur í starfi þroskaþjálfa og hefur stéttin tekið
þátt í að móta þjónustu og ryðja í burt hindrunum í samfé-
laginu í því skyni að bæta lífsskilyrði, lífsgæði og jafna tæki-
færi fólks. Stéttin hefur því knúið fram miklar breytingar í
málaflokknum og verið leiðandi afl við það gríðarlega mikil-
væga verkefni að flytja málaflokkinn frá ríki til sveitarfélaga
til að aðgengi að allri þjónustu sé í nærumhverfi fatlaða ein-
staklingsins líkt og hjá öllum öðrum þegnum landsins.
Ljóst er að þroskaþjálfar eru ráðgefandi sérfræðingar í að
móta og innleiða nýjungar í þjónustu. Störfin hafa í gegnum
árin breyst gífurlega samfara allri þróun í hugmyndafræði.
Jafnframt hefur ábyrgð, álag og meiri kröfur um sérþekkingu
aukist en launin endurspegla ekki þá ábyrgð sem felst í starfi
þroskaþjálfa.
Þegar horft er til launakönnunar sem gerð var fyrir öll
aðildar félög BHM kemur í ljós að nær helmingur allra
þroskaþjálfa hefur starfsfólk beint undir sinni stjórn sem
er töluvert hærra hlutfall en hefðbundið er meðal félags-
manna BHM. Auk þess sem ríflega þriðjungur ber fjárhags-
lega ábyrgð sem er mun hærra en gerist hjá öðrum stéttum
innan BHM. Þrátt fyrir þessa ábyrgð eru meðallaun stéttar-
innar fyrir febrúar 2013, 100.000 krónum lægri en meðallaun
annarra félagsmanna hjá BHM. Beint samhengi er við hlut-
fall kvenna í fagstéttum og launakjör og því fleiri konur sem
eru innan stéttarfélagsins því lægri eru launin. Þroskaþjálfar
eru kvennastétt sem vinnur í þjónustu við vanmetinn hóp og
skýrir það því miður launakjörin.
Eitt helsta baráttumál Þroskaþjálfafélags Íslands síðastlið-
inn áratug hefur verið að fá skilgreindar stöður þroskaþjálfa
í félagslegri þjónustu, sem og í skólakerfi landsins. Þroska-
þjálfi þarf starfsleyfi frá Embætti landlæknis og hefur lög-
verndað starfsheiti en þrátt fyrir það hefur stéttin ekki lög-
verndaðar ráðningar. Þroskaþjálfafélag Íslands gerir þá kröfu
að fatlað fólk eigi rétt á þjónustu þroskaþjálfa. Slík breyt-
ing yrði til þess tryggja að fagþekkingar sé beitt við þjónustu
sem er bundin í lög. Mikil þörf er á viðurkenningu á störf-
um þroskaþjálfa við hlið annarra fagstétta í því velferðar- og
menntakerfi sem þjóðin vill bjóða upp á.
Þroskaþjálfun og réttindabarátta
Þroskaþjálfafélag Íslands gerir kröfu um að fatlaðir einstaklingar eigi rétt á faglegri þjónustu þroskaþjálfa.
Laufey Elísabet Gissurardóttir er formaður Þroskaþjálfafélags Íslands.
MYND/GVA
5