Fréttablaðið - 23.11.2013, Qupperneq 18

23. nóvember 2013 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 18
Þegar gjaldeyrishöftun-
um var komið á haustið
2008 gerðu fæstir ráð
fyrir því að þau væru
komin til vera. Nú eru
liðin fimm ár og viðhorf
margra er orðið að þau
séu bara ágæt; íslenska
þjóðin hafi lengst af lifað
við höft og þau séu í raun
ágætis vörn fyrir efna-
hagslífið. En er það svo?
Það vefst fyrir mörgum
að greina skaðann og
kostnaðinn af höftunum. Hann
er nefndur fórnarkostnaður, þ.e.
sá kostnaður eða skaði sem hlýst
af því að geta ekki nýtt tæki-
færi. Töpuð tækifæri til fjárfest-
inga á Íslandi annars vegar og
tapaðir möguleikar Íslendinga
til fjárfestinga erlendis hins
vegar. Til lengri tíma birtist
skaðinn í minni hagvexti, minni
verðmætasköpun og minni
atvinnusköpun. Tjónið fer vax-
andi eftir því sem haftatímabilið
lengist.
Hluta skaðans er hægt að
meta, t.d. óhagræði einstakra
fyrirtækja og lífeyrissjóða sem
ekki geta dreift áhættu í fjár-
festingum sínum. Þetta birtist
í lakari afkomu fyrirtækja og
kemur fram síðar í minni lífeyri
þeirra sem nú bera þjóðfélag-
ið uppi með vinnu sinni. Fjár-
festingar á Íslandi hafa verið
í sögulegu lágmarki frá hruni.
Gjaldeyrishöftin eru ein af
meginástæðum þess að almennt
traust ríkir ekki á íslensku efna-
hagslífi sem aftur leiðir til lítilla
fjárfestinga. Vegna haftanna
vaxa fjárfestingar ekki hér á
landi og fjárfestingar sem hlut-
fall af landsframleiðslu eru
hættulega lágar. Að óbreyttu
er hætt við að við náum ekki að
halda uppi framleiðslustigi hag-
kerfisins.
Hin blákalda staðreynd er sú
að gjaldeyrishöft hamla atvinnu-
lífi á Íslandi og halda lífskjörum
landsmanna niðri. Þau eru hem-
ill á heilbrigða samkeppni og
þeir sem mæla þeim bót njóta af
einhverjum ástæðum fákeppn-
innar. Þótt flestir séu sammála
um nauðsyn þess að aflétta þeim
eru leiðir til þess vandfundnar.
Höftunum verður ekki aflétt
nema þjóðarbúinu takist að afla
nægs gjaldeyris til að greiða
erlendum kröfuhöfum bank-
anna og þeim aðilum sem þurfa
gjaldeyri vegna skulda sinna
í erlendri mynt. Ef ekki er til
nægur gjaldeyrir hrynur
krónan með ófyrirsjáan-
legum afleiðingum. Þess
vegna eru jú höftin – til þess að
krónan hrynji ekki.
Leiðin út úr höftunum er því
miður vörðuð blóði, svita og
tárum. Afla verður nægs gjald-
eyris til þess að standa undir
öllum skuldunum ásamt auk-
inni fjárfestingu, viðskiptajöfn-
uður við útlönd verður að vera
jákvæður um margra ára skeið.
Gjaldeyrissparandi aðgerðir
verða að lúta þeirri kröfu að
draga ekki úr framleiðni þjóð-
félagsins því annars leiða þær
til enn verri lífskjara. Tæki-
færin liggja í útflutningsgrein-
um sem skila mikilli framleiðni
samhliða gjaldeyrinum. Slíkar
greinar eru gjarnan þær sem
eru afrakstur langs rannsóknar-
og þróunarstarfs, t.d. vörur sem
hafa verið þróaðar úr fiskslógi
og virðast geta stóraukið verð-
mæti sjávarfangs.
Núverandi ríkisstjórn hefur
kosið að minnka framlög til
rannsóknar- og þróunarstarfs,
öfugt við Svíþjóð og Finnland
sem gengu í gegnum kreppu í
upphafi 9. áratugarins. Þessar
þjóðir stórefldu rannsóknir og
þróun og uppskáru ríkulega.
Einnig hætti ríkisstjórnin við-
ræðum um aðild að Evrópusam-
bandinu og eyðilagði þar með
möguleika okkar til að ganga í
efnahags- og myntsamstarf Evr-
ópusambandsins sem hefði aukið
stöðugleika krónunnar og auð-
veldað afnám haftanna.
Gjaldeyrishöftin bjaga allt
viðskiptaumhverfið. Því miður
virðist þjóðin smám saman vera
að laga sig að þessum óeðli-
legu aðstæðum. Öll fjármála-
stjórn fyrirtækja, heimila,
ríkissjóðs og lífeyrissjóða tekur
mið af höftum. Sú staðreynd að
við erum enn með höft er líka
birtingarmynd þess að engin
framtíðarsýn er á fyrirkomulag
íslenskra peningamála. Að öllu
óbreyttu mun ástandið aðeins
versna.
Gjaldeyrishöft
lama atvinnulífi ð
Á vorþingi 2013 var sam-
þykkt þingsályktun um
verndar- og orkunýting-
aráætlun sem skipar hug-
myndum um Norðlinga-
ölduveitu í „verndarflokk“.
Mörk þessa svæðis eru
Þjórsá frá upphafskvíslum
allt suður að Sultartanga-
lóni. Þar sem vatnasviði að
austan hefur þegar verið
raskað með Kvíslaveitum
er aðeins um vatnasviðið
að vestan að ræða.
Í júní hugðist umhverf-
isráðherra fylgja ákvörðun
Alþingis og stækka frið-
landið í Þjórsárverum.
Landsvirkjun brást illa við
þessu og gleymdi með öllu
gefnum loforðum, að lúta
niðurstöðu rammaáætl-
unar. Ráðherra var hótað
lögsókn færði hann út frið-
landsmörkin. Þetta stöðv-
aði friðlýsingarferlið.
Nú berast þau tíðindi að
Landsvirkjun sé tilbúin
með nýja útfærslu á Norð-
lingaölduveitu sem vel geti
farið saman með verndun
Þjórsárvera. Umhverfisráðherra
virðist ekki útiloka að svo geti
verið.
Í lögum um verndar- og orku-
nýtingaráætlun segir: „stjórnvöld
skulu þegar Alþingi hefur sam-
þykkt verndar- og nýtingaráætlun
hefja undirbúning að friðlýsingu
landssvæða sem ástæða þykir til
að friðlýsa gagnvart orkuvinnslu
samkvæmt verndarflokki áætlun-
arinnar“. Í skýringum við frum-
varpið er tekið fram að virkjun-
arsvæði í vatnsafli miðist við allt
vatnasvið fallvatns ofan þeirrar
virkjunar sem nýtir fallið og far-
veg fallsvatnsins neðan virkjunar.
Einnig er tilgreind sú meginregla
að hvers konar framkvæmdir og
rannsóknir vegna virkjunarkosta
í verndarflokki séu óheimilar.
Samkvæmt þessu eru forsendur
fyrir Norðlingaölduveitu brostnar.
Nýjar útfærslur fá því ekki breytt.
Að baki er yfir 40 ára barátta
fyrir verndun Þjórsárvera. Margt
hefur áunnist á þeim árum. Tillög-
ur um mannvirki hafa hægt og bít-
andi breyst frá því að vera mann-
virki sem valda myndu algjörri
eyðingu náttúrufars á svæðinu í
eitthvað minna, en sem engu að
síður mun valda umtalsverðum
umhverfisáhrifum. Norðlinga-
ölduveita verður ekki reist án
mannvirkja sem eyða víðernum
og veita vatni frá einum glæsi-
legustu fossum landsins. Nú er
mál að linni. Vinir Þjórsárvera
hvetja umhverfisráðherra að frið-
lýsa svæðið í samræmi við lögin.
Félagið biður Landsvirkjun að
sætta sig við orðinn hlut, standa
við gefin loforð, lifa í sátt með
þjóðinni sem á fyrirtækið og bera
ekki fleiri sprek (almannafé) á bál
ófriðar.
Jafna sem ekki gengur upp
➜ Nú berast þau tíðindi
að Landsvirkjun sé tilbúin
með nýja útfærslu á Norð-
lingaölduveitu sem vel geti
farið saman með verndun
Þjórsárvera. Umhverfi sráð-
herra virðist ekki útiloka að
svo geti verið.
EFNAHAGSMÁL
Svana Helen
Björnsdóttir
formaður Samtaka
iðnaðarins
NÁTTÚRUVERND
Tryggvi Felixson
auðlindahagfræð-
ingur og situr í
stjórn félagsins
„Vinir Þjórsárvera“
➜ Gjaldeyrishöftin
eru ein af megin-
ástæðum þess að
almennt traust
ríkir ekki á íslensku
efnahagslífi sem aftur
leiðir til lítilla fjár-
festinga.
Ábendingahnappinn má
finna á www.barnaheill.is
D
Y
N
A
M
O
R
E
Y
K
J
A
V
ÍK
HLUSTAÐ EFTIR JÓN ÓTTAR ÓLAFSSON
„Nýr höfundur hefur stigið fram í sviðsljósið með
sérlega raunsæja og kraftmikla glæpasögu.“
IÞK, Bokmenntir.is
D
Y
N
A
M
O
R
E
Y
K
J
A
V
ÍK
Útgáfuréttur
seldur til
Noregs og
Frakklands
„RÍGHELDUR“
„Hlustað er spennandi, rígheldur
og fléttan gengur smekklega upp.“
ÞÞ, FRÉTTATÍMINN, 22. NÓV.
„eftirhruns-
tryllir af bestu s
ort
... lesandinn nöt
raði
síðustu hundrað

síðurnar.“
HALLGRÍMUR HE
LGASON