Fréttablaðið - 23.11.2013, Blaðsíða 24

23. nóvember 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 24
Að ég vildi verða leikkona ákvað ég þegar ég var mjög ung. Var að skoða myndir af pabba á sviði með áhugaleikfélaginu uppi á Skaga, þá læddist að mér sá grun-ur að ég ætti eftir að gera þetta
líka og kannski enn betur en hann.“ Þetta
segir Edda Heiðrún Backman brosandi þar
sem við sitjum í litlu fundarherbergi í MS-
setrinu við Sléttuveg, sá staður veitir fólki
með alvarleg vandamál í miðtaugakerfinu
uppbyggjandi þjónustu. Edda er einmitt að
koma úr sjúkraþjálfun þegar við hittumst.
Hún greindist með MND-sjúkdóminn fyrir
tíu árum. Líkaminn hefur misst þrótt og
röddin er lág en skýr. Hvernig skyldi venju-
legur dagur vera hjá henni?
„Dagurinn er þannig að fyrir hádegi er ég
í líkamsrækt, ýmist sjúkraþjálfun, sundi eða
nuddi. Svo borða ég. Svo mála ég. Hér í MS-
setrinu mála ég með vatnslitum og með olíu
uppi á Grensás. Ég skipti því svoleiðis.“ Hún
kveðst yfirleitt taka daginn snemma. „Mér
finnst rosalega gaman að vakna,“ segir hún
og brosir. „Ég hlakka til að gera allt. Mér
finnst ekkert leiðinlegt.“
Fannst þér einhvern tíma eitthvað leiðin-
legt? „Nei, ég held ekki. Það er guðs gjöf.“
Maður verður að geta öskrað
Edda átti farsælan feril sem leikkona í tutt-
ugu ár, á sviði, í kvikmyndum og sjónvarpi.
Hóf atvinnuleikferilinn í Iðnó árið 1983 í
Hart í bak eftir Jökul Jakobsson. Þaðan fór
hún í Þjóðleikhúsið í Gæjar og píur. Svo tók
eitt við af öðru. Hún var líka söngkona og
það nýttist henni í mörgum sviðsverkum,
auk þess sem hún söng inn á plötur. Þeir sem
ekki muna lagið Önnur sjónarmið úr mynd-
inni Eins og skepnan deyr ættu að drífa sig á
YouTube í tölvunni og rifja það upp.
Þegar sjúkdómurinn byrjaði að láta á sér
kræla hjá Eddu naut hún þess ekki lengur að
leika á sviði. Þá sneri hún sér að leikstjórn
og stýrði sex sýningum. Segir það hafa verið
rosalega gaman. „Eins og þú heyrir þá tala ég
dálítið lágt og það gengur ekki við leikstjórn,“
segir hún. „Maður verður að geta öskrað og
talað. Stoppað allt á sviðinu og byrjað aftur.“
Eftir að leikstjórninni sleppti opnaði Edda
verslunina Súkkulaði og rósir við Hverfis-
götu og rak hana í tvö ár. „Þegar ég gat það
ekki lengur var sjálfhætt. Því þurfti ég ekki
að fara á hliðina í hruninu. Ég slapp með
skrekkinn!“ segir hún.
Nú fæst Edda mest við að mála. Með
munninum. Hin fegurstu listaverk. Var hún
kannski alltaf að mála líka ásamt því að
vera leikari og söngvari? „Nei. Þessir hæfi-
leikar voru mér huldir. En ég gat orðið fátt
og varð að beina kröftum mínum eitthvert,
prófaði að byrja að mála og það bara laukst
upp fyrir mér. Þetta er rannsókn. Bara
vísindi í listum.“ Hún kveðst hafa feng-
ið tilsögn í myndlistinni, fyrst hjá Darrell
Mundell myndlistarmanni, svo í Myndlistar-
skóla Reykjavíkur á alls konar námskeiðum,
í málun, módelteikningu og tilraunastofu.
„Það var mjög gaman,“ segir hún glaðlega.
Bætir svo við eftir andartaksþögn: „En það
er svo merkilegt að ein vinkona mín, Auður
Ava Ólafsdóttir sem nú er orðin mikilsvirt-
ur rithöfundur, sagði við mig fyrir mörgum
árum: „Edda mín, þú ert ekki bara leik-
kona. Þú ert listmálari. Ég skildi ekki hvað
hún átti við en mér verður stundum hugsað
til þess núna. Hún er sko listfræðingur, hún
Auður Ava.“
Að leggja góða dóma inn á bók
Edda fæddist á Akranesi en flutti til Reykja-
víkur þriggja ára með foreldrum sínum,
Halldóri Sigurði Backman byggingarmeist-
ara og Jóhönnu Dagfríði Arnmundsdóttur,
ásamt systkinum sínum, Arnmundi Sævari,
Ingu Jónínu og Ernst Jóhannesi. Hún kveðst
muna vel eftir sér á Akranesi, aðallega af
því hún hafi alltaf dvalið þar hjá ömmu sinni
og afa einhverjar vikur á sumrin sem stelpa.
Síðasta sunnudag skrapp hún á æskuslóðirn-
ar með mömmu sinni og systur og tveimur
konum sem áttu heima í sama húsi og þær, á
Skagabraut 5. „Við bönkuðum ekkert upp á.
En fólkið í Tryggvaskála bauð okkur heim.
Tryggvaskáli er fyrir aftan gamla heimilið
okkar þannig að við sáum það í allri sinni
dýrð,“ segir hún kankvís.
Rosalega gaman að vakna
Edda Heiðrún Backman steig fyrst á svið í atvinnuleikhúsi fyrir 30 árum en fyrir tíu árum greindist hún með MND-sjúk -
dóminn. Hún á fallegan feril sem leikari, söngvari, leikstjóri, verslunar- og myndlistarmaður. Nú undirbýr hún nýja starfsemi.
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is
LEIKARI,
SÖNGVARI
OG LIST-
MÁLARI
„Ég er þeirr-
ar gæfu
aðnjótandi
að geta notað
þann meðbyr
sem ég hef og
veitt honum
í farveg til
þeirra sem
þurfa þess
með. Ég álít
það heppni
því það er svo
gaman,“ segir
Edda Heiðrún.
Mér finnst þetta þrennt vera
hornsteinar lífsins: listin, vísindin
og heilbrigðisgeirinn, það eru þau
gildi sem hafa veitt mér hvað mest.
KRÍUSERÍA
EDDU HEIÐRÚNAR
Nú býr Edda við Vatnsstíg í Reykjavík.
Þar segir hún gott aðgengi og innangengt í
bílskúr. „Það er eins og best verður á kosið,“
segir hún. Dóttir hennar, Unnur Birna, 15
ára, býr hjá henni, hún er nemandi á fyrsta
ári í Menntaskólanum í Reykjavík. Sonurinn,
Arnmundur Ernst, býr úti í bæ og er byrjað-
ur að leika, útskrifaðist síðasta vor úr Leik-
listardeild Listaháskólans og fékk fína dóma
fyrir frammistöðu sína í Jeppa á fjalli. „Ég
kallaði Arnmund til mín og bað hann um að
leggja alla góða dóma inn á bók, hann þyrfti
kannski að geta tekið þá út síðar,“ segir Edda
og bætir við: „Maður fær ekki alltaf góða
dóma og það er eins gott að standast mótlæti
því þá reynir á manninn.“
Hún kveðst hafa aðstoð allan sólarhring-
inn. Vinir mínir stofnuðu félag og skiptust
á að vinna fyrir mig. Ég kallaði það Heið-
rúnardropa. En fyrir rúmlega ári var sett í
lög tilraunaverkefni sem nefnist Notenda-
stýrð persónuleg aðstoð og nú er ég með fólk
í vinnu, fæ peninga frá borginni til að borga
því. Í gamla kerfinu hitti ég vini mína reglu-
lega en allir hafa nóg að gera og það er erf-
itt að geta ekki borgað laun, þó vinir mínir
gerðu þetta með glöðu geði.“
Vildi ráða sér sjálf
Við Edda höfum bara hálftíma til að tala
saman svo það er ekki tími til að rifja upp
öll afrekin hennar á leiksviðinu. En með
grúski í gömlum blöðum komst ég að því
að hún hefði eitt sinn sagt upp starfi sínu
í Þjóðleikhúsinu. Var það ekki dálítið sér-
stakt? Hún hlær. „Jú, ég hugsa að ég hafi
verið fyrsta manneskjan sem sagði upp þar.
Hvað gerðist? Ég fékk ekki réttar upplýs-
ingar. Ég vildi frekar ráða ferli mínum sjálf
en láta ráðskast með hann. Þegar maður er
fastráðinn er maður svo bundinn og hefur
svo lítið að segja. Ég var alin upp við að
konur og karlar hefðu jafnan rétt til skoð-
ana þannig að þetta var ekkert erfitt fyrir
mig.“
Hún kveðst hafa fengið ótal tækifæri,
bæði hjá stóru húsunum og sjálfstæðum
leikhópum. Hún hafi verið í öllum mögu-
legum verkefnum á tímabili, hefði gjarn-
an viljað vera meira í kvikmyndum. „Ég
lék stór hlutverk í tveimur myndum, Eins
og skepnan deyr og Svart og sykurlaust og
svo alls konar lítil hlutverk,“ rifjar hún upp.
„Svo söng ég og lék mikið fyrir börn og tal-
aði inn á barnamyndir, til dæmis Aladdín,
Hringjarann í Notre-Dame, Þyrnirós, Ösku-
busku og Skrekk.“
Ég spyr hvort hún hugsi oft til baka. „Já,
já,“ svarar hún. „Ég hef átt gott líf og finnst
gaman að eiga það í minningunni eins og
ferðalag sem maður getur alltaf rifjað upp
aftur og aftur. En ég hugsa ekki um mig
sem fyrir og eftir að ég veiktist. Sjúkdóm-
urinn er bara ferli sem gerist og sem betur
fer gerist það hægt og svona smádrabbar
mig niður. Svo er ég þeirrar gæfu aðnjót-
andi að geta notað þann meðbyr sem ég hef
og veitt honum í farveg til þeirra sem þurfa
þess með. Ég álít það heppni því það er svo
gaman. Þá er ég alltaf að gefa. En ég er
alltaf þiggjandi líka.“
Nú er hún komin á flug. „Listamenn,
vísindamenn og heilbrigðisstarfsfólk á
það sameiginlegt að finnast starfið sitt
skemmtilegt því það inniber svo mikla
rannsókn. Það er svo óendanlega mismun-
andi og breytilegt. Mér finnst þetta þrennt
vera hornsteinar lífsins: listin, vísindin og
heilbrigðisgeirinn, það eru þau gildi sem
hafa veitt mér hvað mest.“
Gestgjafi við Strandgötu
Framundan er fjörug aðventa hjá Eddu. Hún
ætlar að láta að sér kveða í Jólaþorpinu í
Hafnarfirði og safna fé til mannúðarmála.
„Mér var úthlutað húsnæði innan dyra á
Strandgötu 43. Þar verð ég með afurðir eftir
mig, myndir, bækur og kort. Allur ágóði
rennur til MS-félagsins, MND-félagsins og
Grensáss. Svo borga ég líka fólkinu sem
vinnur fyrir mig laun en það verður fullt af
listamönnum sem koma fram, trúbadorum
og upplesurum og allt það fólk gefur vinn-
una sína. Eins og listamenn gera alltaf, gefa
alltaf vinnuna sína þegar safnanir eru. Þeir
eru örlát stétt. Enda trúi ég sterkt á mátt ein-
staklingsins til að láta gott af sér leiða. Ég
vil í lokin færa sérstakar þakkir til frænku
minnar, Sunnevu Ásu Weisshappel.“