Fréttablaðið - 04.10.2014, Síða 28

4. október 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 28
Rætt var við aðstandendur Ástríðar í síðasta helgarblaði Fréttablaðsins, ungrar konu sem svipti sig lífi á Vogi eftir margra ára baráttu við fíknina. Í viðtalinu kom fram að eldri maður í virðulegri stöðu í þjóðfélaginu hefði
táldregið konuna á Facebook þegar hún var á
afar viðkvæmum stað í lífi sínu og reyndi að
standa sig eftir enn eina meðferðina. Eftir að
hann hafði gengið lengi á eftir henni féllst hún
loks á að þiggja hvítvín og sushi heima hjá honum
og féll þar með í bindindinu.
En tilfelli Ástríðar er ekki einsdæmi. Fagfólk,
fyrrverandi fíklar og aðstandendur sem Frétta-
blaðið hafði samband við höfðu öll sömu sögu
að segja; dæmin eru mýmörg um karlmenn sem
leita í berskjaldaðar konur í neyslu. Valdís Ösp
Ívarsdóttir fíknifræðingur segir afar flókið að
útskýra hvernig manneskjur virðast festast í
ofbeldisfullum samböndum. Í einföldu máli rofni
öryggiskerfi manneskju sem verður fyrir ofbeldi
sem gerir hana berskjaldaðri fyrir áframhald-
andi ofbeldi og ofbeldismenn þekkja slíkar konur.
„Það er eins og þolendur og gerendur þekki
hverjir aðra langar leiðir og það verður til svo-
kallað þolanda-gerandasamband sem einkenn-
ist af spennuhring og afleiðingum af ofbeldinu.
Til dæmis er ung, brotin stúlka sem er í neyslu,
kemur inn í fíknimeðferð eða er að jafna sig eftir
meðferð, útsettari fyrir áframhaldandi ofbeldi ef
hún nær ekki að vinna með þessi áföll.“
Valdís segir algengt að konur á þessum stað
fari í óheilbrigð sambönd í leit að öryggi, vænt-
umþykju og tengslum. Oft séu karlinn og konan
bæði mjög brotin í slíkum samböndum en birting-
armyndin sé ólík. Konur verða meira þóknandi í
þessum samböndum og karlar frekar stjórnendur
og beiti meira ofbeldi.
Þessar brotnu stúlkur eru einnig berskjaldað-
ar gagnvart siðblindum gerendum sem eru ekki
endilega í fíknivanda. „Slíkir menn eru ekki í
stjórnleysi heldur með mjög skipulagt plan. Þeir
eru ötulir og þolinmóðir við að finna sér fórn-
arlömb og leika sér jafnvel að bráðinni í marga
mánuði áður en þeir láta til skarar skríða. Svona
fólk er hluti af samfélagsflórunni og það er sorg-
legt, en þetta er að gerast í samfélaginu og hefur
orðið auðveldara með samfélagsmiðlum eins og
Facebook.“
Valdís segir mikilvægt að þegar konur berjist
við fíknina og fari í meðferð sé tekið á þessum
áföllum úr fortíðinni um leið. „Í meðferðum eru
karlar og konur flest öll þolendur ofbeldis. Því er
mjög mikilvægt að taka á þeim vitandi það að það
er tilfinningaruglingur og mörk þeirra eru óljós,
dómgreindin er ekki í lagi. Meðferðaraðilar þurfa
að taka þetta til greina og því er kynjaskipting í
meðferðum nauðsynleg. Til þess að áframhald-
andi ofbeldissambönd verði ekki til.“
KONA Á TVÍTUGSALDRI
Einu sinni vantaði
vinkonu mína dóp. Þá hringdi
ég í mann sem var með pabba
mínum á sjó þegar ég var lítil
og sagði honum að ég væri
með litla stelpu handa honum.
Við fórum til hans, hún var
með honum og við fengum
dóp í staðinn.
„Hingað koma oft ungar
konur sem hafa orðið
fyrir því að eldri menn,
sem ekki eru í neyslu, hafi
notfært sér neyð þeirra,“
segir Rúna. Mennirnir nota
peningagjafir, vernd eða
fíkniefni til að tæla stúlk-
urnar til sín. „Þær fá líka að
búa hjá þeim gegn því að
þær sofi hjá þeim. Dæmi
eru um að þeir leigi íbúðir
fyrir þær sem þeir hafa svo
aðgang að. Stúlkurnar eru
yfirleitt leitaðar uppi og
þá sérstaklega í gegnum
Facebook.“
Guðrún Björg
Ágústsdóttir,
ráðgjafi í Foreldrahúsi
FINNA ÞÆR
Á FACEBOOK
„Við heyrum af mjög
alvarlegum atvikum innan
meðferðarkerfisins og því
teljum við að kynin eigi
að vera algjörlega aðskilin
í afvötnun. Þarna er fólk í
viðkvæmu ástandi og konur
eiga ekki að þurfa að hitta
nauðgara sinn í meðferð,
mann sem hefur hrellt þær
í fortíðinni eða einhvern
miklu eldri mann sem
þær fara að búa með eftir
meðferð í fullkomnu ójafn-
vægi,“ segir Kristín og að
þekkt sé að ungar stúlkur
séu áreittar í meðferð inni
á Vogi. „Við höfum heyrt
dæmi um stúlkur sem selja
sig inni á Bangsadeildinni,
sem er deild fyrir þá
yngstu í meðferð, þar sem
þær eiga að vera í skjóli.
Þessi dæmi ættu að sanna
mikilvægi þess að hafa
kynskiptar meðferðir.“
Kristín segir litla með-
vitund vera um ólíka stöðu
kynjanna í meðferð hjá
SÁÁ. „Það er lítil þekking
og enginn áhugi á þessum
sjónarmiðum. Enda er
mikill kynjahalli innan
stofnunarinnar líka.“
Kristín I. Pálsdóttir,
stjórnarkona í Rótinni
SELJA SIG
Á BANGSA-
DEILDINNI
Karlmenn sem sækja
í berskjaldaðar konur
Konur sem hafa orðið fyrir áföllum og ofbeldi í lífinu eru berskjaldaðri gagnvart ofbeldismönnum sem
notfæra sér veika stöðu þeirra. Mennirnir eru alls konar. Sumir hafa orðið fyrir áföllum sjálfir og eru
með brotna sjálfsmynd en aðrir eru hreinlega siðblindir og finna sér fórnarlömb með skipulegum hætti.
ÞARF AÐ KYNJASKIPTA MEÐFERÐUM Valdís Ösp
Ívarsdóttir fíknifræðingur segir að fólk í meðferð sé í
mörgum tilfellum ákaflega brotið og mörk þess óljós.
Því geti samskipti kynjanna orðið flókin. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
KONA Á ÞRÍTUGSALDRI
Ég var einu sinni með
eldri manni en ég var alveg
skotin í honum. Hann fór
rosalega illa með mig og ég
hefði átt að vera löngu farin
frá honum. Ég hugsa að ef
hann hefði ekki átt fullt af
fíkniefnum hefði ég verið hætt
að vera skotin í honum fyrr.
KONA Á ÞRÍTUGSALDRI
Þessir gaurar á Vogi sjá unga stelpu
koma inn og hugsa sér gott til glóðar-
innar. Best er að negla hana inni í
meðferð. Þetta eru oft valdamiklir menn
sem flestir eru hræddir við og fara bara
til einhvers sem er með einstaklingsher-
bergi og segjast ætla að fá það lánað. Svo
þegar þeir eru búnir að sofa hjá stelp-
unni missa þeir áhugann og fylgjast með
nýju blóði koma inn.
KONA Á FERTUGSALDRI
Menn í glæpaheiminum finna sér
ungar stelpur og jafnvel þrjár til fjórar í
einu. Þeir hafa þær að fíflum en þeir
vita að þær fara ekki neitt á meðan það
er dóp fyrir framan þær. Þeir fá þær til
að gera hvað sem er, til dæmis sofa hjá
vinum sínum sem eru of ljótir til að
redda sér kynlífi sjálfir. Þær gera allt
fyrir klapp á kinnina, dóp og að ein-
hverjum sé ekki sama um þær.
Erla Björg
Gunnarsdóttir
erlabjorg@365.is
NORDICPHOTOS/GETTY
Slíkir menn eru ekki
í stjórnleysi heldur með
mjög skipulagt plan. Þeir
eru ötulir og þolinmóðir
við að finna sér fórnar-
lömb og leika sér jafnvel
að bráðinni í marga
mánuði áður en þeir láta
til skara skríða. Þetta
hefur orðið þeim auðveld-
ara með samfélagsmiðlum
eins og Facebook.
Valdís Ösp Ívarsdóttir,
fíknifræðingur.