Fréttablaðið - 04.10.2014, Blaðsíða 32

4. október 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 32
MASAI-STÚLKUR Mary í skólabúningnum fyrir framan ABC-skólann í Naíróbí á sínum þriðja skóladegi og Susan með móður sinni, sem ber skart og klæði að sið Masai-manna, fyrir utan heimili þeirra. MYND/GUNNISAL
Staða unglingsstúlkna er víða skelfi-leg og mega fjölmargar búa við sláandi misrétti, nauðungarhjóna-bönd, mannréttindabrot og mis-munun. Næstu vikuna verða ung-lingsstúlkur í fátækustu löndum
heims í brennidepli í vitundarvakningu
frjálsra félagasamtaka í alþjóðastarfi og
Þróunarsamvinnustofnunar Íslands. Vit-
undarvakningin kallast Sterkar stelpur –
sterk samfélög. Því átakið felur jafnframt í
sér hvatningu til allra stúlkna um að standa
á rétti sínum og láta rödd sína heyrast, hátt
og snjallt.
Menntun veitir bjartari framtíð
Susan Moyaso er ein slík stúlka sem til-
heyrir Masai-ættbálknum við rætur fjalls-
ins Kilimanjaro í Kenía. Ættbálkurinn er
einn þekktasti þjóðflokkur Afríku vegna
sérstakrar menningar, klæðaburðar og
fastheldni við gamla lífshætti. Þar eru lim-
lestingar á kynfærum stúlkna enn við lýði,
stúlkum er þröngvað í hjónaband frá barns-
aldri og afar fáar eiga kost á menntun.
Susan var þó ein af þeim heppnu og fékk
pláss á heimavist ABC-skólans áður en
hún var gefin eldri karlmanni. „Skólavist
frestar undirbúningi fyrir hjónaband og
þar af leiðandi líka kynfæralimlestingum,“
segir Susan. „Því lengri skólaganga, því
meiri líkur á að maður sleppi algjörlega við
þessi örlög og möguleikarnir á framtíð sem
maður fær að hafa áhrif sjálfur á, aukast
verulega.“
Susan er hæglát og feimin. Hún lítur
undan þegar hún brosir, heldur fyrir munn-
inn og afsakar í sífellu ensku sína. En sögur
af baráttu hennar fyrir kynsystur sínar og
björgunarleiðöngrum sem hún hefur farið
á heimili þeirra passa ekki við þessa hóg-
værð. Henni er lýst sem miklum eldhuga.
„Eftir að ég útskrifaðist úr skóla fann ég
að mitt hlutverk í lífinu er að breyta hugs-
unarhættinum sem ríkir í ættbálknum. Ég
á í góðu samstarfi við ABC-skólana þannig
að ég get boðið stúlkum sem standa frammi
fyrir nauðungarhjónabandi eða limlestingu
skólavist. Það er eina leiðin til að koma þeim
burt úr aðstæðunum en það þýðir að ég þarf
að kljást við foreldrana, sérstaklega feður
þeirra, og fá þá til að samþykkja skóla-
vistina. Stundum þarf ég bókstaflega að
toga stelpurnar út af heimilinu.“
Erfitt að geta ekki hjálpað öllum
Susan eflist þegar líður á samtalið og verð-
ur ákveðin í tali og fasi þegar hún talar um
björgunarferðir sínar. „Það eru ekki allir
ánægðir með það sem ég er að gera. En ég
er ekki hrædd, ekki lengur. Ég fæ heim-
sóknir daglega frá stúlkum sem biðja mig
um að hjálpa sér. Það er ótrúlega sársauka-
fullt að geta ekki hjálpað öllum og ég þarf að
vega og meta aðstæður hverrar og einnar og
ákveða í samráði við ABC-skólana hverjar
fá pláss í skólanum. Hinar snúa aftur heim í
ömurlegar aðstæður. Við hreinlega verðum
að fá fleiri pláss fyrir stúlkur í skólana.“
Hugarfarsbreyting hjá föður
Susan segist þó finna fyrir stuðningi frá
ótrúlegustu stöðum, þar á meðal fjölskyldu
sinni, en það hefur ekki alltaf verið svoleiðis.
Hún er dóttir fjórðu eiginkonu föður síns og
á 37 systkini. Fjölskyldan er afar hefðbund-
in og fylgir siðum Masai-fólksins. Þannig að
fyrst þegar hún hóf baráttu sína snéru elstu
bræður hennar við henni bakinu og hættu
að tala við hana því þeim fannst hún van-
virða siðina. Í dag hafa þeir mildast í afstöðu
sinni og samskiptin eru betri en þeir eru ekki
endilega sáttir við starf Susan og vilja sem
minnst af því vita. „Afstaða föður míns, sem
er háaldraður og á ekki langt eftir ólifað,
hefur aftur á móti gjörbreyst. Hann hefur
mýkst með aldrinum og sér betur hversu
ósanngjarnt hlutskipti kvennanna í fjöl-
skyldunni er. Ég finn að núna þegar dauðinn
nálgast þá vill hann tryggja sem best framtíð
okkar stelpnanna og eiginkvennanna. Það að
faðir minn hafi áhyggjur af stöðu kvennanna
gefur mér von um að hugarfarsbreyting sé
ekki langt undan.“
BJARGAR
STÚLKUM
UNDAN
RAKVÉLAR-
BLAÐINU
Susan Moyoso er tvítugur eldhugi í Kenía sem segir sitt
hlutverk í lífinu vera að bjarga stúlkum frá nauðungar-
hjónaböndum og kynfæralimlestingum. Hún reynir
að koma stúlkum í nám til að þær fái að eiga lengri
bernsku og möguleika á framtíð á eigin forsendum.
Mary Yanoi er þrettán ára stúlka sem átti að
giftast 58 ára gömlum manni. Í undirbúningi
fyrir brúðkaupið var skipulögð athöfn þar
sem átti að skera af kynfærum hennar með
rakvélarblaði. Móðir Mary fékk aftur á móti
miklar áhyggjur af dóttur sinni. Hún hefði
orðið fjórða eiginkona mannsins og þar af
leiðandi mjög neðarlega í virðingarstiganum.
Daginn fyrir athöfnina ferðaðist móðirin því
um langan veg til að biðja Susan og ABC-
skólann um hjálp. Þegar hún kom heim aftur
var hún lamin af eiginmanni sínum fyrir að
vanvirða fjölskylduna.
Susan fór strax daginn eftir ásamt starfs-
mönnum ABC-skólans á heimili Mary. Þegar
þau komu á staðinn var búið að undirbúa
allt í kofanum fyrir skurðinn. En þau ruddust
inn og báðu um að fá að tala við foreldrana.
Faðirinn varð mjög reiður og ógnandi en
Susan gaf ekkert eftir. Hún sagðist geta boðið
dóttur hans ókeypis skólavist og uppihald og
þannig veitt henni tækifæri á bjartari framtíð.
Faðirinn var aftur á móti í klípu. Hann var
búinn að lofa eldri manninum dóttur sinni
og heiðurinn var í húfi. Þá hótaði Susan því
að fara á lögreglustöðina og kæra hann fyrir
lögbrot. Það er nefnilega ólöglegt að limlesta
kynfæri stúlkna í Kenía, en lögreglan fylgir
því ekki eftir og löggjöfin er því afar máttlaus.
Hótunin virkaði þó á föður Mary og Susan tók
Mary strax út af heimilinu, burt frá aðstæðum
sem hún lét sig aðeins dreyma um að vera
bjargað frá.
Mary fékk pláss í ABC-skólanum í Naíróbí.
Blaðamaður hitti Mary þar, aðeins fáeinum
dögum eftir að henni var bjargað, en greini-
lega naut hún sín í náminu. Þetta er falleg,
ung stúlka og erfitt að ímynda sér að ef Susan
hefði ekki gripið inn í væri hún nú gift kona
í sveitinni og framtíð hennar fullkomlega
fyrirsjáanleg– án þess að hún hefði nokkur
áhrif þar á.
Stúlku bjargað fáeinum tímum fyrir vígsluathöfn
Það er
ótrúlega
sársauka-
fullt að geta
ekki hjálp-
að öllum og
ég þarf að
vega og
meta
aðstæður
hverrar og
einnar og
ákveða í
samráði við
ABC-
skólana
hverjar fá
pláss í
skólanum.
Susan Moyaso.
Erla Björg Gunnarsdóttir
erlabjorg@365.is
13 ÁRA
STÚLKA
Mary Yanoi
var bjargað
sama dag
og átti að
limlesta
kynfæri
hennar og
gefa hana
58 ára
gömlum
manni.
MYND/GUNNISAL
M
YN
D
/G
U
N
N
IS
AL