Fréttablaðið - 04.10.2014, Blaðsíða 82

4. október 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 46
fullri tign og riddaramennsku. Albúín Lang-
barðakóngur vann sigur og felldi konung
Gepída, sem hét Kúnímundur.
Núnú, meðal þess herfangs sem kom í
hlut Albúíns eftir stríðið var dóttir Kúní-
múndar Gepídakonungs, sem Rósamunda
hét, og gekk hann að eiga hana. Hún
lét Albúín aldrei finna annað en
hún væri sátt við þennan ráða-
hag, en í raun og veru hataði
hún af öllu hjarta eiginmann
sinn, svo sem kannski er
varla furða, þar sem hann
hafði náttúrlega drep-
ið föður hennar og tekið
hana sjálfa nauðuga. Og
ekki var nóg með að Albúín
hefði drepið Kúnímund,
heldur hafði hann kastað
eign sinni á hauskúpu hins
fallna andstæðings og hafði látið
silfursmiði sína fylla upp í augn-
tóftirnar á henni og önnur göt en saga
ofan af henni, svo úr varð þessi líka
prýðilegi drykkjarbikar, en að vísu
heldur óskemmtilegur ásýndum
– ekki síst fyrir Rósamundu
drottningu.
Morð skipulagt
Gerðist nú um stund fátt
sem máli skiptir fyrir
þessa sögu en Albúín
leiddi hins vegar lið sitt
suður á Norður-Ítalíu og
lagði undir sig stórt svæði
sem síðan heitir Langbarða-
land eða Lombardia á ítölsku.
Árið 572 var Albúín kóngur svo
sem oftar á fylleríi og þegar orðinn
pöddufullur. Þá datt honum í hug að gaman
gæti verið að halda áfram drykkjunni úr
hauskúpubikarnum. Hann lét sækja bikar-
inn og fylla með víni og síðan svolgraði hann
í sig úr hauskúpu Gepídakonungs. Og næst
fékk Albúín þá hugmynd að skemmtilegt
gæti verið að Rósamunda fengi sér líka sopa
úr hauskúpu pabba síns, hann lét því fylla
bikarinn að nýju og rétti hann síðan yfir til
Rósamundu. Rósamunda bar hann að vörum
sér og þóttist drekka, en í huganum bölv-
aði hún eiginmanni sínum og einsetti sér að
sætta sig ekki lengur við grimmd hans, held-
ur fyrirkoma honum sem fyrst.
Rósamundu tókst nú að kúga eða tæla
mann nokkurn til að taka að sér að drepa
Albúín. Sá var reyndar enginn smákall við
hirðina, heldur fóstbróðir Albúíns, Helmik-
is að nafni. Nokkru seinna hafði Albúín enn
verið á fylleríi og lá drykkjudauður í rekkju
sinni. Rósamunda kallaði þá á Helmikis og
tók slagbrandinn af hurðinni á svefnher-
bergi kóngs, svo launmorðinginn kæmist
inn. En rétt í því rumskaði Albúín og þó
rykaður væri af drykkjunni áttaði hann
sig á því að fóstbróðir hans hafði ekki gott
í hyggju, svo hann rauk á fætur og fálmaði
eftir sverði sínu, en Rósamunda hafði þá
búið svo um hnútana að það sat fast í slíðrum
sínum. Albúín greip þá stólkoll sem hann
reyndi að sveifla í kringum sig en missti
jafnvægið, datt og féll síðan fyrir spjóti
Helmikis. Rósamunda tók sér nú Hel-
mikis að ástmanni og reyndi að fá
höfðingja Langbarða til að fall-
ast á að hann yrði konung-
ur þeirra og hún drottning
eftir sem áður. En höfð-
ingjarnir vildu það ekki,
heldur lögðu fæð á jafnt
Rósamundu sem Helmikis,
og niðurstaðan varð sú að
þau neyddust til að leggja
á flótta.
Ekki var það einungis
morðið á Albúín sem varð
skötuhjúunum til óhelgi í augum
aðalsmannanna, heldur voru þau
líka grunuð um að ganga erinda Býsans-
manna í Miklagarði sem höfðu víðtæk
áhrif á Ítalíu. Hjónaleysin komust
til Ravenna, en þar ríkti valda-
mikill borgar- eða héraðsstjóri
sem Longinus hét. Longinus
heillaðist af Rósamundu
enda mun hún hafa verið
íðilfagur kvenmaður, og
Rósamunda áttaði sig á
því að ef hún þyrfti ekki
að dragnast með Helmik-
is í eftirdragi gæti hún
vafið Longinusi um fingur
sér og eftir það væru henni
allir vegir færir í Ravenna.
Elska hennar til Helmikis virðist
sem sé ekki hafa verið ýkja djúp, að
minnsta kosti greip hún nú til þess hefð-
bundna morðvopns sem sagan kennir eink-
um við konur, það er að segja eiturs. Hel-
mikis var náttúrlega ekki síður drykkfelldur
en Albúín og eitt sinn er hann sat að sumbli
lagði Rósamunda fyrir hann bikar fullan af
víni sem hún hafði blandað í svo sterku eitri
sem hún hafði getað útvegað. Og Helmikis
teygaði drukk sinn svikalaust en síðan fór
honum fljótlega að verða eitthvað bumbult
í maga og áttaði sig á því hvernig í öllu lá –
að hin fagra Rósamunda hafði gefið honum
inn einhverja svívirðilega ólyfjan. Og enda
þótt hann hefði þegar innbyrt nóg eitur til að
verða honum að bana, þá var þó ekki allt fjör
úr honum strax, og hann þreif upp rýting
sinn og beindi að hálsi Rósamundu. Hann
neyddi hana þannig til að drekka það sem
eftir var af víninu í bikarnum og féll svo
um koll steindauður en Rósamunda dó líka,
og hafði því hlotið makleg málagjöld. Nema
hvað sú saga er líka til að Helmikis hafði
vitað hvað til stóð og því neytt Rósamundu
til að drekka eitrið, en síðan viljað fylgja
henni í dauðann og þá fyrst bergt á sjálfur.
Sögurnar eru endalausar.
Sögur, sögur, það eru svo margar sögur, mér mun ekki endast ævin til að segja allar þessar sögur. En þó hlýt ég að reyna, gefst aldrei upp frekar en Vladimir og Estragon, og sögurnar hlaðast upp í alveg
óskipulegri röð; nú er ég allt í einu farinn að
skoða gamlar heimildir um eiturmorð.
Að drepa fjendur sína með eitri hefur gjarn-
an verið vinsælt en þó hafa komið þeir tímar
að aðferðin hefur ekki verið í tísku. Á mið-
öldum þótti hraustum riddurum það helstil
fyrirlitlegt að drepa fólk á eitri, það væri
helst við hæfi vesælla kvenna sem ekki gætu
sverði valdið. Hér er dæmi: Á ofanverðri 15.
öld átti Ungverjakóngurinn Mátyas í stríði
við Bæheimskónginn Jiri. Hann gerði út
RÓSAMUNDA HIN FAGRA
OG EITURMORÐIÐ

En rétt í
því rumsk-
aði Albúín
og þó
rykaður
væri af
drykkjunni
áttaði
hann sig á
því að
fóstbróðir
hans hafði
ekki gott í
hyggju.
SVERÐIÐ SITUR FAST Í SLÍÐRUM Helmikis ræðst með spjóti að Albúin, Rósamunda kemur í veg fyrir að
hann fái brúkað sverð sitt.
FLÆKJUSAGA
Illugi Jökulsson vildi svo
gjarnan skrifa eingöngu um
hina djúpu þungu strauma
sem knýja elfu
sögunnar áfram,
en lendir þó
einlægt í blóð-
ugum þverám
þar sem
kóngar og
drottningar
og laun-
morðingjar
halda til.
MÁTYAS
JIRI
launmorðingja til að bana Jiri með rýtingi en
sá varð frá að hverfa, Jiris var svo vel gætt.
Launmorðinginn stakk þá upp á að Mátyas
prófaði að eitra fyrir Bæheimskóngi, það
væri kannski vinnandi vegur, en sú uppá-
stunga vakti þvílíka fyrirlitningu Mátyas-
ar að hann sendi morðvarginn burtu með
skömm. Og hann gekk lengra því hann skrif-
aði Jiri og vakti athygli hans á því að einhver
annar kynni að vilja eitra fyrir honum, og
hvatti óvin sinn til að koma sér upp embætti
hirð smakkara svo enginn freistaðist nú til að
lauma ólyfjan í mat hans. Jiri þakkaði ábend-
inguna og þeir kóngarnir reyndu svo áfram
að fyrirkoma hvor öðrum með reglulega kurt-
eislegum hætti, eins og sverðalögum eða rýt-
ingsstungum.
Ein þeirra sagna frá fyrri tíð sem áttu
kannski sinn þátt í að vekja andúð miðalda-
manna á hinum „kvenlegu“ eiturbyrlun-
um, ég læt hana svo fylgja hér líka. Hún
Rósamunda prinsessa Gepída var reynd-
ar stórtækari en svo að hún léti sér eitrið
nægja, en hún var líka uppi nokkru fyrir
þær miðaldir sem kenndar eru við riddara-
mennsku og hefur ef til vill ekki áttað sig á
þeirri skiptingu í kurteislegar drápsaðferðir
og dónalegar, sem Mátyas Ungverjakóngur
hafði síðar í heiðri. En hún bjó þó á því sama
svæði og þeir Mátyas og Jiri Bæheimskóng-
ur börðust um eitthvað tæpum þúsund árum
seinna.
Rósamunda hataði eiginmann sinn
Árið 567 eftir Krist var allt á hverfanda
hveli í Evrópu; Rómaveldi var fallið í vestri
og germanskir þjóðflokkar voru á faralds-
fæti að leggja undir sig þau lönd þar sem
legíónir Rómar höfðu áður haldið uppi
lögum og reglu. Einn þessara germönsku
þjóðflokka voru Langbarðar en þeir bjuggu
þá þar sem nú heitir Slóvakía. Kóngur Lang-
barða árið 567 hét Albúín og hann atti það
ár kappi við annan ættflokk sem nefndist
Gepídar og bjuggu á ungversku sléttunni
þar sem Mátyas átti seinna að ríkja með