Skessuhorn - 11.06.2008, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 11. JÚNÍ
Þeir nem end ur sem út skrif uð ust
frá Land bún að ar há skóla Ís lands á
Hvann eyri um síð ustu helgi þurftu
að skila loka rit gerð um frá skól an­
um. Geng ið er út frá því að um fimm
vikna vinna liggi að baki loka verk­
efn inu. Axel Kára syni var hins veg­
ar strax ljóst að verk efn ið sem hann
tók sér fyr ir hend ur myndi taka
mik ið lengri tíma en það. „ Þetta var
bara svo skemmti legt að það skipti
mig engu máli þótt þetta hafi tek­
ið miklu lengri tíma en venju legt
verk efni. Kenn ar inn minn, Grét­
ar Hrafn Harð ar son lekt or, sem
reynd ar átti hug mynd ina að þessu
verk efni, seg ir að ég standi líka vel
að því leyti að þetta eru alltsam an
rann sókn ir sem ég gerði sjálf ur, að
vísu studd ar með nið ur stöð um úr
er lend um rann sókn um. Þetta á því
á reið an lega eft ir að gagn ast mér vel
í fram tíð inni,“ seg ir Axel en hann
réðst í það metn að ar fulla verk efni
að kanna vellíð an ís lenskra mjólk­
ur kúa, með til liti til at ferl is, að bún­
að ar, hrein leika og á verka. Rann­
sókn ir sín ar gerði Axel í 18 fjós­
um norð ur í Skaga firði, níu lausa­
göngu fjós um og níu bása fjós um.
Axel er einmitt fædd ur og upp al­
inn í Skaga firð in um og fannst hon­
um ekki síst gam an að koma á sín­
ar gömlu heima slóð ir og ræða við
bænd ur þar.
„Ég held ég hafi lært gríð ar lega
mik ið á þess ari vinnu. Það er ekki
síst mik ils vert að hitta bænd urna
sjálfa og ræða við þá, kynnast fag­
inu beint. Þetta er mjög góð við­
bót í þann reynslu banka sem ég er
bú inn að öðl ast í gegn um nám ið á
Hvann eyri og á á reið an lega eft ir að
nýt ast mér mjög vel núna þeg ar ég
fer í dýra lækna nám ið. Þar stend ég
mun bet ur en þeir nem end ur sem
koma beint út úr fram halds skól­
um,“ seg ir Axel, en hann er í haust
að fara til Búda pest í Ung verja­
landi í dýra lækna nám. Axel seg­
ir að þar sé mjög góð ur skóli og
það sem réði því að hann fór þang­
að til náms, sé að þar fékk hann
met ið eitt ár af nám inu á Hvann­
eyri og taki því dýra lækna nám ið á
fjór um og hálfu á ári í stað inn fyr ir
fimm og hálft ár sem það hefði lík­
lega tek ið t.d. á Norð ur lönd un um.
„Þeir gáfu mjög skjót svör og voru
fljót ir að meta nám ið. Ég hefði lík­
lega þurft að bíða fram í á gúst eft­
ir svari frá Dan mörku og þá er ó víst
hvort ég hefði nokk uð feng ið met ið
nám ið á Hvann eyri.“
Tvær heim sókn ir
á dag í fjós in
Axel ólst upp við naut gripa rækt
hjá for eldr um sín um á Sól heim um
í Blöndu hlíð, reynd ar var þar kjöt­
fram leiðsla en ekki kúa bú. „Sauð­
fjár rækt inni kynnt ist ég svo í gegn­
um vini mína á prest setr inu Mikla­
bæ, Trostan og Vil hjálm Agn ars­
syni. Ég var mik ið hjá þeim Agn­
ari og Döllu og ég féll al veg fyr ir
sauð fjár rækt inni þeg ar fjöl skyld an
á Mikla bæ gaf mér kind í ferm ing­
ar gjöf. Þannig að þess ar tvær bú­
grein ar, naut gripa­ og sauð fjár rækt­
in eru í miklu upp á haldi hjá mér.
Það var ekki síst gam an að byrja á
þessu verk efni með vellíð an mjólk­
ur kúa að heim sækja sex kúa bú í
Blöndu hlíð inni. Þarna hitti ég fólk
sem ég hafði ekki hitt í tals verð an
Marg ir eiga
góð ar minn ing­
ar úr bernsku
um sam veru fjöl­
skyld unn ar í sum ar frí inu. Stunda­
tafla fjöl skyld unn ar breyt ist á
sumr in og þá fá for eldr ar fleiri
sókn ar færi til að auðga fjöl skyldu­
líf ið með aukn um sam veru stund­
um með börn um sín um. Lík legt er
að þá hafi bæði hin ir full orðnu og
börn meiri tíma af lögu þeg ar hin­
um fasta ramma, sem skól inn set ur
fjöl skyld unni, slepp ir.
Börn og ung ling ar fá þá gjarn­
an tæki færi til að takast á við ný
verk efni, kynn ast kannski nýj um
vina hóp um og marg ir vinna sér
inn aura. Sum ar ið er því sann ar­
lega tími tæki færa. Fjöl skyld an get­
ur ver ið meira sam an, far ið í frí og
lagt inn góð ar minn ing ar. En sum­
ar ið get ur líka ver ið á hættu tími í lífi
barna og ung linga.
Sam an hóp ur inn (www.
samanhopurinn.is) sem lands sam­
tök for eldra eiga að ild að hef ur á
und an förn um árum sent for eldr­
um skila boð og hvatt til auk inna
sam veru stunda for eldra og barna.
Að for eldr ar setji börn in í fók­
us og sýni um hyggju í verki. For­
eldr ar eru minnt ir á breytt an úti­
vist ar tíma, að þeir viti hvar börn in
eru og með hverj um, að kaupa ekki
á fengi fyr ir yngri en 20 ára og leyfa
ekki eft ir lits laus partý eða úti leg ur.
Kann an ir sýna að sam veru stund ir
fjöl skyld unn ar eru mik il væg ar fyr ir
þroska barna og einnig hef ur kom­
ið fram að börn og ung ling ar vilja
verja meiri tíma með for eldr um
sín um en þau eiga nú kost á. Um­
hyggja, að hald og eft ir lit for eldra
styrk ir ung linga sem ger ir þá lík­
legri til að stand ast bet ur nei kvæð­
an hóp þrýst ing.
Börn og ung ling ar segja enn að
for eldr ar séu fyr ir mynd ir sín ar og
öll börn þurfa að finna að þau eru
dýr mæt, að for eldr ar vilji verja tíma
sín um með þeim. Hags mun ir barn­
anna þurfa að vera í fyr ir rúmi og
það sem þeim er fyr ir bestu. All­
ir þekkja varn ar orð in um að byrgja
brunn inn og að við tryggj um ekki
eft ir á né spól um til baka í upp eld­
inu.
For eldr ar þurfa að hafa í huga að
ekki er gott að börn in fái á til finn­
ing una að for eldr arn ir hafi á kveð­
ið af ein skærri skyldu rækni að eiga
með þeim sam veru stund af því það
sé í tísku, hafi kom ið út úr rann­
sókn um eða að ein hver hafi sagt
for eldr un um að gera það. Börn
þurfa að finna að sam ver an sé ekta
en ekki kvöð og að for eldr ar vilji og
langi til að eyða tíma með börn­
um sín um. Börn þurfa að finna að
for eldr ar leggi sig fram um að fjöl­
skyld an hafi gam an sam an þar sem
börn in eru í fók us.
For eldr ar sýn um um hyggju í
verki í sum ar.
Helga Mar grét Guð munds dótt ir
Verk efna stjóri hjá Heim ili og skóla
- lands sam tök um for eldra
Að skapa góð ar minn ing ar
Körfu bolta kapp inn Axel Kára son rann sak aði vellíð an mjólk ur kúa:
Reynsla sem á reið an lega nýt ist
mér vel í dýra lækna nám inu
tíma og líka fólk sem ég vissi af en
þekkti ekki fyr ir. Reynd ar var það
þannig út um all an Skaga fjörð og
gest risn in all stað ar frá bær og gam­
an að spjalla við fólk ið,“ seg ir Axel,
sem fór í tvær heim sókn ir í hvert
fjós, víxl aði heim sókn um, þannig
að ekki var far ið í sama fjós ið sama
dag inn. Axel seg ir að það hafi ekki
ver ið mik ill tími af gangs eft ir heim­
sókn irn ar í fjós in dag hvern, þannig
að þeg ar búið var að fara í þessi 18
fjós voru liðn ar tæp ar þrjár vik ur,
þannig að strax var bú inn rúm leg ur
helm ing ur af fimm vikna venju leg­
um verk efna tíma.
Jórtr ið ó tví ræð merki
um vellíð an
Axel seg ist hafa skipu lagt vinn­
una þannig að hann fór í fjós in á
þeim tíma sem hæfi lega langt var
lið ið frá verk um bónd ans. Með því
móti hitti hann á þær stund ir þar
sem að at ferli kúnna var hvað eðli­
leg ast.
„Ég skráði hjá mér ýmsa hluti
sem eiga þátt í vellíð an kúnna og
hægt er að meta líð an þeirra af.
Svo sem hve stórt hlut fall þeirra
lá á bás um sín um og hve marg ar
stóðu og síð an hlust aði ég einnig
mik ið eft ir jórtr inu, sem er ó tví­
rætt dæmi um vellíð an. Ég skil­
greini hrein leika þeirra með því
að skipta kúnni í þrjú svæði, júg ur,
fæt ur upp að hækl um og síð an voru
læri og nári eitt svæði. Einnig skil­
greindi ég á stand hækla sér tak lega
og gaf þrjár ein kann ir eft ir á standi
þeirra. Fyrsta ein kunn voru á verka­
laus ir hækl ar. Önn ur ein kunn þar
sem greini legt hár los átti sér stað
og bólgu mynd un að byrja. Þriðja
ein kunn in var opið sér. Ég skráði
líka hjá mér ým is legt í fjós inu sem
ég lagði mat á, svo sem hrein leika
gang vega, ljós magn, loft gæði og
ým is legt sem talið er að hafi mik­
il á hrif.“
Að bún að ar hlut inn
mjög mik il væg ur
Axel seg ir að í raun sé sín at hug­
un sem loka rit gerð in bygg ist á í
svo litlu úr taki að ekki sé hægt að
al hæfa út frá henni um ein hverja
á kveðna nið ur stöðu. Til að mynda
sé ekki hægt að gefa á kveðna nið­
ur stöðu um það hvort vellíð an kúa
sé betri eða verri í lausa göngu fjós­
um en bása fjós um, einnig geti ver­
ið og sé mis mun ur á milli ein stakra
fjósa. Fæt ur grip anna séu hins veg­
ar yf ir leitt hreinni í bása fjós um en
lausa göngu fjós um, en aft ur á móti
læri og nári skítugri. Skítugri fæt­
ur eins og yf ir leitt eru hjá kúm í
lausa göngu fjós um, sök um þess
að þær ganga stöðugt um flór inn,
geti einnig þýtt skítugri júg ur, en
skítugri júg ur get ur auk ið hætt una
á júg ur bólgu og hærri frumu tölu
í mjólk inni. Hins veg ar hafi lausa­
göngu fjós in ým is legt um fram bása­
fjós in, s.s. meiri loft gæði og meira
ljós magn, sem er lend ar rann sókn­
ir seg ir að geti auk ið nyt mjólk ur­
kúa.“
Axel seg ir að að bún að ar hlut­
inn sé mjög mik il væg ur í vellíð an
mjólk ur kúa, gerð og stærð básanna,
raka stig, hita stig, ljós magn og loft­
gæði og á stand gang vega. Allt
skipti þetta miklu máli. Þetta verk­
efni um vellíð an mjólk ur búa, fell ur
líka mjög vel að á huga mín um á úti­
húsa bygg ing um,“ seg ir Axel Kára­
son, sem marg ir Borg firð ing ar og
fleiri þekkja líka sem öfl ug an körfu­
bolta mann í Skalla grími. Axel seg­
ist ekki vita hvað verði um frek ari
körfu bolta iðk un eft ir að til Búda­
pest kem ur og vita skuld muni nám­
ið sitja fyr ir. Hinn þekkti körfu­
bolta þjálf ari Laslov Nem eth, sem
þjálf aði KR um ára bil, er að skoða
þau mál fyr ir Axel.
þá
Það fer vel á með Axel Kára syni og kún um í fjós inu á Hvann eyri.