Skessuhorn - 11.06.2008, Page 20
20 MIÐVIKUDAGUR 11. JÚNÍ
Þeir nem end ur sem út skrif uð ust
frá Land bún að ar há skóla Ís lands á
Hvann eyri um síð ustu helgi þurftu
að skila loka rit gerð um frá skól an
um. Geng ið er út frá því að um fimm
vikna vinna liggi að baki loka verk
efn inu. Axel Kára syni var hins veg
ar strax ljóst að verk efn ið sem hann
tók sér fyr ir hend ur myndi taka
mik ið lengri tíma en það. „ Þetta var
bara svo skemmti legt að það skipti
mig engu máli þótt þetta hafi tek
ið miklu lengri tíma en venju legt
verk efni. Kenn ar inn minn, Grét
ar Hrafn Harð ar son lekt or, sem
reynd ar átti hug mynd ina að þessu
verk efni, seg ir að ég standi líka vel
að því leyti að þetta eru alltsam an
rann sókn ir sem ég gerði sjálf ur, að
vísu studd ar með nið ur stöð um úr
er lend um rann sókn um. Þetta á því
á reið an lega eft ir að gagn ast mér vel
í fram tíð inni,“ seg ir Axel en hann
réðst í það metn að ar fulla verk efni
að kanna vellíð an ís lenskra mjólk
ur kúa, með til liti til at ferl is, að bún
að ar, hrein leika og á verka. Rann
sókn ir sín ar gerði Axel í 18 fjós
um norð ur í Skaga firði, níu lausa
göngu fjós um og níu bása fjós um.
Axel er einmitt fædd ur og upp al
inn í Skaga firð in um og fannst hon
um ekki síst gam an að koma á sín
ar gömlu heima slóð ir og ræða við
bænd ur þar.
„Ég held ég hafi lært gríð ar lega
mik ið á þess ari vinnu. Það er ekki
síst mik ils vert að hitta bænd urna
sjálfa og ræða við þá, kynnast fag
inu beint. Þetta er mjög góð við
bót í þann reynslu banka sem ég er
bú inn að öðl ast í gegn um nám ið á
Hvann eyri og á á reið an lega eft ir að
nýt ast mér mjög vel núna þeg ar ég
fer í dýra lækna nám ið. Þar stend ég
mun bet ur en þeir nem end ur sem
koma beint út úr fram halds skól
um,“ seg ir Axel, en hann er í haust
að fara til Búda pest í Ung verja
landi í dýra lækna nám. Axel seg
ir að þar sé mjög góð ur skóli og
það sem réði því að hann fór þang
að til náms, sé að þar fékk hann
met ið eitt ár af nám inu á Hvann
eyri og taki því dýra lækna nám ið á
fjór um og hálfu á ári í stað inn fyr ir
fimm og hálft ár sem það hefði lík
lega tek ið t.d. á Norð ur lönd un um.
„Þeir gáfu mjög skjót svör og voru
fljót ir að meta nám ið. Ég hefði lík
lega þurft að bíða fram í á gúst eft
ir svari frá Dan mörku og þá er ó víst
hvort ég hefði nokk uð feng ið met ið
nám ið á Hvann eyri.“
Tvær heim sókn ir
á dag í fjós in
Axel ólst upp við naut gripa rækt
hjá for eldr um sín um á Sól heim um
í Blöndu hlíð, reynd ar var þar kjöt
fram leiðsla en ekki kúa bú. „Sauð
fjár rækt inni kynnt ist ég svo í gegn
um vini mína á prest setr inu Mikla
bæ, Trostan og Vil hjálm Agn ars
syni. Ég var mik ið hjá þeim Agn
ari og Döllu og ég féll al veg fyr ir
sauð fjár rækt inni þeg ar fjöl skyld an
á Mikla bæ gaf mér kind í ferm ing
ar gjöf. Þannig að þess ar tvær bú
grein ar, naut gripa og sauð fjár rækt
in eru í miklu upp á haldi hjá mér.
Það var ekki síst gam an að byrja á
þessu verk efni með vellíð an mjólk
ur kúa að heim sækja sex kúa bú í
Blöndu hlíð inni. Þarna hitti ég fólk
sem ég hafði ekki hitt í tals verð an
Marg ir eiga
góð ar minn ing
ar úr bernsku
um sam veru fjöl
skyld unn ar í sum ar frí inu. Stunda
tafla fjöl skyld unn ar breyt ist á
sumr in og þá fá for eldr ar fleiri
sókn ar færi til að auðga fjöl skyldu
líf ið með aukn um sam veru stund
um með börn um sín um. Lík legt er
að þá hafi bæði hin ir full orðnu og
börn meiri tíma af lögu þeg ar hin
um fasta ramma, sem skól inn set ur
fjöl skyld unni, slepp ir.
Börn og ung ling ar fá þá gjarn
an tæki færi til að takast á við ný
verk efni, kynn ast kannski nýj um
vina hóp um og marg ir vinna sér
inn aura. Sum ar ið er því sann ar
lega tími tæki færa. Fjöl skyld an get
ur ver ið meira sam an, far ið í frí og
lagt inn góð ar minn ing ar. En sum
ar ið get ur líka ver ið á hættu tími í lífi
barna og ung linga.
Sam an hóp ur inn (www.
samanhopurinn.is) sem lands sam
tök for eldra eiga að ild að hef ur á
und an förn um árum sent for eldr
um skila boð og hvatt til auk inna
sam veru stunda for eldra og barna.
Að for eldr ar setji börn in í fók
us og sýni um hyggju í verki. For
eldr ar eru minnt ir á breytt an úti
vist ar tíma, að þeir viti hvar börn in
eru og með hverj um, að kaupa ekki
á fengi fyr ir yngri en 20 ára og leyfa
ekki eft ir lits laus partý eða úti leg ur.
Kann an ir sýna að sam veru stund ir
fjöl skyld unn ar eru mik il væg ar fyr ir
þroska barna og einnig hef ur kom
ið fram að börn og ung ling ar vilja
verja meiri tíma með for eldr um
sín um en þau eiga nú kost á. Um
hyggja, að hald og eft ir lit for eldra
styrk ir ung linga sem ger ir þá lík
legri til að stand ast bet ur nei kvæð
an hóp þrýst ing.
Börn og ung ling ar segja enn að
for eldr ar séu fyr ir mynd ir sín ar og
öll börn þurfa að finna að þau eru
dýr mæt, að for eldr ar vilji verja tíma
sín um með þeim. Hags mun ir barn
anna þurfa að vera í fyr ir rúmi og
það sem þeim er fyr ir bestu. All
ir þekkja varn ar orð in um að byrgja
brunn inn og að við tryggj um ekki
eft ir á né spól um til baka í upp eld
inu.
For eldr ar þurfa að hafa í huga að
ekki er gott að börn in fái á til finn
ing una að for eldr arn ir hafi á kveð
ið af ein skærri skyldu rækni að eiga
með þeim sam veru stund af því það
sé í tísku, hafi kom ið út úr rann
sókn um eða að ein hver hafi sagt
for eldr un um að gera það. Börn
þurfa að finna að sam ver an sé ekta
en ekki kvöð og að for eldr ar vilji og
langi til að eyða tíma með börn
um sín um. Börn þurfa að finna að
for eldr ar leggi sig fram um að fjöl
skyld an hafi gam an sam an þar sem
börn in eru í fók us.
For eldr ar sýn um um hyggju í
verki í sum ar.
Helga Mar grét Guð munds dótt ir
Verk efna stjóri hjá Heim ili og skóla
- lands sam tök um for eldra
Að skapa góð ar minn ing ar
Körfu bolta kapp inn Axel Kára son rann sak aði vellíð an mjólk ur kúa:
Reynsla sem á reið an lega nýt ist
mér vel í dýra lækna nám inu
tíma og líka fólk sem ég vissi af en
þekkti ekki fyr ir. Reynd ar var það
þannig út um all an Skaga fjörð og
gest risn in all stað ar frá bær og gam
an að spjalla við fólk ið,“ seg ir Axel,
sem fór í tvær heim sókn ir í hvert
fjós, víxl aði heim sókn um, þannig
að ekki var far ið í sama fjós ið sama
dag inn. Axel seg ir að það hafi ekki
ver ið mik ill tími af gangs eft ir heim
sókn irn ar í fjós in dag hvern, þannig
að þeg ar búið var að fara í þessi 18
fjós voru liðn ar tæp ar þrjár vik ur,
þannig að strax var bú inn rúm leg ur
helm ing ur af fimm vikna venju leg
um verk efna tíma.
Jórtr ið ó tví ræð merki
um vellíð an
Axel seg ist hafa skipu lagt vinn
una þannig að hann fór í fjós in á
þeim tíma sem hæfi lega langt var
lið ið frá verk um bónd ans. Með því
móti hitti hann á þær stund ir þar
sem að at ferli kúnna var hvað eðli
leg ast.
„Ég skráði hjá mér ýmsa hluti
sem eiga þátt í vellíð an kúnna og
hægt er að meta líð an þeirra af.
Svo sem hve stórt hlut fall þeirra
lá á bás um sín um og hve marg ar
stóðu og síð an hlust aði ég einnig
mik ið eft ir jórtr inu, sem er ó tví
rætt dæmi um vellíð an. Ég skil
greini hrein leika þeirra með því
að skipta kúnni í þrjú svæði, júg ur,
fæt ur upp að hækl um og síð an voru
læri og nári eitt svæði. Einnig skil
greindi ég á stand hækla sér tak lega
og gaf þrjár ein kann ir eft ir á standi
þeirra. Fyrsta ein kunn voru á verka
laus ir hækl ar. Önn ur ein kunn þar
sem greini legt hár los átti sér stað
og bólgu mynd un að byrja. Þriðja
ein kunn in var opið sér. Ég skráði
líka hjá mér ým is legt í fjós inu sem
ég lagði mat á, svo sem hrein leika
gang vega, ljós magn, loft gæði og
ým is legt sem talið er að hafi mik
il á hrif.“
Að bún að ar hlut inn
mjög mik il væg ur
Axel seg ir að í raun sé sín at hug
un sem loka rit gerð in bygg ist á í
svo litlu úr taki að ekki sé hægt að
al hæfa út frá henni um ein hverja
á kveðna nið ur stöðu. Til að mynda
sé ekki hægt að gefa á kveðna nið
ur stöðu um það hvort vellíð an kúa
sé betri eða verri í lausa göngu fjós
um en bása fjós um, einnig geti ver
ið og sé mis mun ur á milli ein stakra
fjósa. Fæt ur grip anna séu hins veg
ar yf ir leitt hreinni í bása fjós um en
lausa göngu fjós um, en aft ur á móti
læri og nári skítugri. Skítugri fæt
ur eins og yf ir leitt eru hjá kúm í
lausa göngu fjós um, sök um þess
að þær ganga stöðugt um flór inn,
geti einnig þýtt skítugri júg ur, en
skítugri júg ur get ur auk ið hætt una
á júg ur bólgu og hærri frumu tölu
í mjólk inni. Hins veg ar hafi lausa
göngu fjós in ým is legt um fram bása
fjós in, s.s. meiri loft gæði og meira
ljós magn, sem er lend ar rann sókn
ir seg ir að geti auk ið nyt mjólk ur
kúa.“
Axel seg ir að að bún að ar hlut
inn sé mjög mik il væg ur í vellíð an
mjólk ur kúa, gerð og stærð básanna,
raka stig, hita stig, ljós magn og loft
gæði og á stand gang vega. Allt
skipti þetta miklu máli. Þetta verk
efni um vellíð an mjólk ur búa, fell ur
líka mjög vel að á huga mín um á úti
húsa bygg ing um,“ seg ir Axel Kára
son, sem marg ir Borg firð ing ar og
fleiri þekkja líka sem öfl ug an körfu
bolta mann í Skalla grími. Axel seg
ist ekki vita hvað verði um frek ari
körfu bolta iðk un eft ir að til Búda
pest kem ur og vita skuld muni nám
ið sitja fyr ir. Hinn þekkti körfu
bolta þjálf ari Laslov Nem eth, sem
þjálf aði KR um ára bil, er að skoða
þau mál fyr ir Axel.
þá
Það fer vel á með Axel Kára syni og kún um í fjós inu á Hvann eyri.