Skessuhorn - 29.08.2012, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 29. ÁGÚST 2012
Í gamla bæj ar hlut an um á Akra nesi
eiga hús in sín nöfn enn þá, þó þau
hafi haft götu núm er í ára tugi. Ef
þessi hús hefðu mál gætu þau sagt
mikla sögu um fólk ið sem þar hef ur
búið og kannski ekki síð ur breytt­
ar að stæð ur á Skag an um frá því þau
voru reist á fyrri hluta síð ustu ald­
ar eða jafn vel fyrr. Ljóst er að væst
hef ur mjög um mörg hús anna, ekki
síst þau sem standa ná lægt sjón um,
eink an lega áður en brim vörn kom
með fram strönd inni. Eitt þess ara
húsa er Deild ar tunga, sem stend­
ur við Bakka tún 18, spöl korn frá
Slippn um. Á kreppu tím an um og
vel fram yfir seinna stríð ólust upp
í þessu húsi átta systk ini sem öll
eru enn á lífi og með „ fúlle femm“
eins og gjarn an er sagt. Sex þeirra
hitt ust á dög un um og rifj uðu upp
gaml ar minn ing ar í við ur vist blaða­
manns Skessu horns, en tvö áttu
ekki heim an gengt þenn an dag.
Kom ið var sam an á heim ili Gísla S.
Sig urðs son ar á Akra nesi en hann er
eini strák ur inn í systk ina hópn um,
eða prins inn í hópn um eins og syst­
urn ar kalla hann.
Deild ar tunga byggt
út úr Deild
Að spurð um Deild ar tungu, nafn­
ið á hús inu, hvort það hafi teng­
ingu upp í Borg ar fjörð, segja þau
það alls ekki vera, þó svo að afi
þeirra og amma frá móð ur inni,
Guð laugu Ó lafs dótt ur, hafi kom ið
ofan úr Staf holtstung um og síð ast
búið á Beig alda áður en þau fluttu
á Skipa skaga 1902. Ó laf ur Ó lafs son
og Jó hanna Sig ríð ur Jó hann es dótt­
ir keyptu þá hús ið Deild sem var lít­
ið timb ur hús með á fastri stein hlað­
inni skúr bygg ingu. Nafn ið á Deild
er talið tengj ast því að hús ið var á
sín um tíma deild eða hluti af eign­
um bar óns ins á Hvít ár völl um. Þeg­
ar Guð laug Ó lafs dótt ir hóf bú skap
með manni sín um Sig urði Guð­
munds syni keyptu þau lít inn skika
eða tungu úr þeirri lóð sem fylgdi
Deild. Þannig er nafn ið Deild ar­
tunga til kom ið, en langt er síð an að
Deild var rif in.
Systk ina hóp ur inn
Elst í systk ina hópn um frá Deild ar­
tungu er Val gerð ur Mar grét Val­
geirs dótt ir, Valla fædd 8. mars 1922.
Fað ir henn ar var Val geir Guð­
munds son frá Seyð is firði. Hann
var á samt mörg um sjó mönn um frá
Akra nesi á mót or bátn um Heru frá
Sand gerði sem fórst tæp um mán­
uði áður en Valla fædd ist. Guð­
laug móð ir þeirra kynn ist síð an
Sig urði Guð munds syni sem fædd­
ist á Lamb haga í Skil manna hreppi
en ólst upp til ung lings ára í Saur­
bæ á Kjal ar nesi. Næstelst systk in­
anna átta og elst barna Guð laug­
ar og Sig urð ar er Jó hanna, Hanna,
sem fædd ist 1. júní 1926. Þá kom
Jó hanna Sig ríð ur, Sirrý, fædd 22.
júlí 1927. Þvínæst Sess elja, L ella,
fædd 18. nóv em ber 1929, Ólöf
Guð laug, Lóa, 1. sept em ber 1931,
Gísli Sig ur jón 4. nóv em ber 1934,
Lilja Vil helm ína 15. apr íl 1936 og
yngst Hall gerð ur Erla fædd 9. mars
1939.
Þrjú systk in anna búa á Akra nesi;
Hanna, Lóa og Gísli. Sirrý býr á
Dal vík, á Dval ar heim il inu Dal­
bæ, og var fjar ver andi þeg ar hóp­
ur inn hitt ist, sem og Lilja sem býr
í Reykja vík. L ella býr í Vog um á
Vatns leysu strönd. Valla og Erla búa
í Kópa vogi.
Aldrei þrengsli
Sig urð ur Guð munds son var húsa­
smið ur og byggði hann hús ið
Deild ar tungu, sem er 42 fer metr ar
að grunn fleti; kjall ari, hæð og ris.
Kjall ar inn er stein steypt ur, efst sem
neðst, en hæð in og ris ið úr timbri.
Fjöl skyld an flutti í hús ið í októ ber
1929 rétt áður en L ella fædd ist. Til
að byrja með var að eins eitt svefn­
her bergi í hús inu en ann að bætt­
ist svo við í ris inu nokkrum árum
seinna þeg ar það var til bú ið. Þau
systk in in segj ast ekki muna ann­
að en að nóg pláss hafi ver ið í hús­
inu þó það hafi ekki ver ið stærra.
Stund um hafi þó tveir þurft að
deila rúmi en það hafi ekki þótt til­
töku mál á þess um árum. Valla sú
elsta seg ir að vissu lega hafi syst urn­
ar stund um ver ið að kýta þeg ar þær
voru litl ar en þá hafi mamma þeirra
jafn an sagt; „Æi, slá ist þið nú frek­
ar en vera að þessu röfli.“
Sig urð ur vann fyr ir heim il inu
með smíð um og sem land mað ur á
vetr ar ver tíð um en Guð laug sá um
heim il ið. Hún var lista sauma kona
og saum aði all ar flík ur á heim il is­
fólk ið. Oft þurfti að sauma ný föt
upp úr göml um. Börn in að stoð uðu
við heim il is störf in eins fljótt og þau
höfðu ald ur og getu til.
Eins og tíðk að ist á Akra nesi á
þess um tíma, líkt og í öðr um kaup­
tún um og kaup stöð um í land inu,
var fjós og hey hlaða á skikan um
sem til heyrði Deild ar tungu. Þar
var bás fyr ir eina kú en á tíma bili
voru þær reynd ar tvær. Lengst var
það kýr in Stjarna sem sá fjöl skyld­
unni fyr ir mjólk. Guð laug mjólk aði
kúna kvölds og morgna og börn in
fengu hvert af öðru það hlut verk að
fara með Stjörnu upp að efsta bæn­
um á Skag an um, Fögru grund sem
stend ur við Skaga braut 41. Þar tók
við kún um klukk an átta á morgn­
ana Bjarni kúa smali sem rak all­
ar kýr bæj ar búa inn í flóa, þar sem
þær voru hafð ar á beit yfir dag inn.
Ná þurfti svo í kýrn ar aft ur upp á
Fögru grund rétt fyr ir klukk an átta
á kvöld in. Lóa seg ir að sér hafi
þótt það hall æris legt og leið in legt
að fara með kúna í gegn um bæ inn,
míg andi og skít a ndi um allt.
Við Fögru brekku var líka fjár rétt
og þar var sauð fé Ak ur nes inga rek­
ið til rétt ar á hverju hausti. Það var
því bæði land bún að ur inn og sjáv­
ar út veg ur inn sem setti svip sinn á
Akra nes al veg fram yfir miðja síð­
ustu öld ina.
Barn margt leik svæði
Systk in in segja að all þétt byggð
hafi ver ið við Vest ur flös ina, bæði
við Lamb húsa sund og Króka lón.
Þar var því barn margt og helstu
leik svæð in fjar an, tún in fyr ir ofan,
Slipp ur inn og Grenjarn ar sem voru
hrjóstrugt ó rækt ar svæði sem Bret­
inn nýtti und ir bragga á stríðs ár un­
um. Þar voru þau gjarn an í úti leikj­
um eins og fall in spýta og úti legu­
manna leik. Á vet urna léku þau sér
mik ið á sleð um og skaut um.
Eft ir að Bret inn kom og lagði
und ir sig Grenjarn ar stund uðu
her menn irn ir ýms ar æf ing ar þar.
Gísli seg ir þær hafi lagst mis jafn­
lega vel í mæð urn ar á svæð inu. Þar
hafi þeir t.d. ver ið að æfa sig með
byssu stingi. „Þeir fylltu striga poka
af sandi með mynd af Hitler á. Síð­
an æddu þeir nið ur brekk una og
ráku sting inn í pok ann. Þrátt fyr­
ir litla ensku kunn áttu komu mæð­
urn ar þeim í skiln ing um að þess ar
æf ing ar væru ekki holl ar fyr ir börn­
in að horfa á og vildu að þeir hættu
þeim, sem og þeir gerðu. Mæð urn­
ar stjórn uðu því á fleiri víg stöðv um
en heima fyr ir.“
Úti á Lamb húsa sundi lágu bát­
arn ir við legu færi. Þar skammt frá
var varða á steypt um stöpli. Á þess­
um árum mátti bara fara í róð­
ur á á kveðn um tím um á vetr ar ver­
tíð inni. Í byrj un ver tíð ar var sam­
þykkt ur á kveð inn róðr ar tími með­
al skip stjórn ar manna. Það var gert
með því að gefa ljós merki frá þess­
ari vörðu. Þetta var á kvöld in og þá
var það lög regl an eða full trúi henn­
ar sem mætti á vörð una á til tekn um
tíma og gaf merki. „Þá var gam an að
heyra mót or skell ina hvern af öðr­
um þeg ar bát arn ir héldu til róðra,“
seg ir Gísli. Það fór ekk ert fram hjá
krökk un um við Lamb húsa sund og
Króka lón, við burð ir eins og þess­
ir sem tengd ust lífs björg inni og at­
vinnu líf inu á Skag an um.
Horft í öld una
í vetr ar brim um
Ak ur nes ing ar þekkja það vel hvern­
ig vetr ar brim in geta orð ið, en
gera sér vænt an lega ekki í hug ar­
lund hvern ig þau voru áður en far­
ið var að koma brim vörn inni fyr ir
við strönd ina. Gísli seg ir að svæð­
ið við Lamb húsa sund og Króka lón
hafi ver ið ó var ið fyr ir út hafs öld­
unni allt þar til far ið var að smíða
stál skip í Slippn um rétt und ir 1960
en þá var sett ur upp varn ar garð ur í
Lamb húsa sund inu.
„Það var margoft sem við sát­
um við glugg ann þeg ar vetr ar veðr­
in voru hvað verst og horfð um inn í
öld una. Minnsta kosti tvisvar sinn­
um gerð ist það að brim rót ið reif
upp göt una fyr ir fram an hús ið al­
veg inn að húsvegg,“segir L ella.
Milli Deild ar tungu og Slipps ins
voru þrjú hús sem öll voru kennd
við Bakka. Hús ið sem næst stóð
Slippn um, Vest ari­ Bakki var fyr­
ir all mörg um árum flutt í burtu
en hin tvö Bakka hús in standa enn.
Þarna um var raf lína út í Slipp inn,
loft lína á staur um og einn þess­
ara staura var einmitt í horni lóð ar
Deild ar tungu.
Sáu eld ing ar
við þak brún ina
Í einu af þess um verstu vetr ar veðr­
um, í byrj un árs 1950, hrökk heim­
il is fólk í Deild ar tungu upp við mik­
inn dynk, það skall eitt hvað á hús­
inu. Þeg ar að var gáð kom í ljós
að raf magns taur inn í lóð inni hafði
brotn að í veð urofs an um og raf lín­
an fall ið á þak brún húss ins. Ná­
grann arn ir í næsta húsi, sáu hvar
eld glær ing arn ar stóðu af þak brún­
inni und an raf lín unni. Sig urð ur
brást við með því að skipa öllu sínu
fólki að fara nið ur í kjall ara og lagði
blátt bann við að þau snertu hurð­
ar húna eða ann að sem hætta var á
raf straumi frá. Sig urð ur var log andi
hrædd ur um að það myndi kvikna í
hús inu frá raf lín unni. Hann fór út
í veðr ið og varð að hálf skríða út í
Deild ar tunga á Akra nesi og saga
systk in anna sem þar ólust upp
Hús ið Deild ar tunga, sem stend ur við Bakka tún 18, eins og það er í dag.
Systk in in hitt ust fyrr í sum ar og þá var þessi mynd tek in. Frá vinstri talið: Gísli, Jó hanna, Lilja, Sess elja, Ólöf, Mar grét Val gerð­
ur, Erla og Jó hanna Sig ríð ur.
Við kaffi borð ið á Smára flöt 15 þeg ar systk in in ræddu við blaða mann Skessu­
horns: Erla, Mar grét Val gerð ur, Gísli, Jó hanna, Sess elja og Ólöf.