Skessuhorn - 29.05.2013, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 2013
Sjómannadagurinn
Sjór inn um hverf is Ís land geym ir
krökkt dýra teg unda sem lands menn
hafa nýtt til mat ar og vinnslu í ald­
ir. Ó trú leg ustu teg und ir er hægt
að nýta í ýms um til gangi, ekki síst
til að skapa tekj ur fyr ir þjóð ar bú ið
og ný störf fyr ir fólk á sjó sem og í
landi, svo ekki sé minnst á að mæta
þörf um neyt enda um gjörvall an
heim í ýmsu til liti. Á liðn um árum
hafa ís lensk ar út gerð ir stað ið fyr­
ir til rauna veið um á áður ó nýtt um
teg und um í haf inu kring um Ís land
með mis jöfn um ár angri ­ í sum um
til vik um góð um ár angri. Dæmi um
það eru veið ar á sæ bjúg um. Berg ur
Garð ars son, skip stjóri á fjölveiði­
skip inu Hann esi Andr és syni SH
frá Grund ar firði, er frum kvöð ull
og sér fræð ing ur í leit og veið um á
sæ bjúgu við Ís lands strend ur. Berg­
ur hef ur kembt sævi lands ins í leit
að sæ bjúg um frá ár inu 2005 fyr­
ir Reykofn inn­Grund ar firði, út­
gerð sem sér hæf ir sig í vinnslu og
út flutn ingi á sæ bjúg um. Blaða­
mað ur Skessu horns sett ist nið­
ur með Bergi á dög un um og ræddi
við hann um sæ bjúgna veið arn ar og
sitt hvað fleira tengt sjó sókn hans á
liðn um ára tug um.
Mysa var
að al drykk ur inn
Berg ur á fjöl breytt an fer il að baki á
sjó og hef ur kom ið víða við. Hann
er fædd ur og upp al inn Ak ur eyr ing­
ur og byrj aði á sjó snemma, ein­
ung is 15 ára gam all. „Ég þurfti leyfi
frá mömmu til að kom ast á sjó fyr­
ir norð an á sín um tíma en ég fékk
pláss á tog ar an um Harð bak sem
var 700 tonna síðu tog ari. Í þá daga
var allt öðru vísi far ið við veið arn­
ar. Alls voru um 17 manns í á höfn
og unn um við fisk inn á dekk inu,
klædd ir sjóstökk um og búss um.
Að bún að ur inn var líka allt öðru vísi,
við vor um fjórt án í koj um í ein um
klefa og voru tvær vakt ir, sjö á vakt.
Þessi reynsla var mik il eld skírn og
mark aði sjó mann inn í mér síð ar
meir. Kost ur inn um borð var mis­
jafn. Geymslu skil yrði fyr ir mat var
frum stæð ur og var tak mark að kæli­
kerfi um borð. Mjólk in ent ist stutt
og því var að al drykk ur inn um borð
gamla góða mys an sem geymd­
ist hvað best í þess um að stæð um,"
grein ir Berg ur frá en túr arn ir á
Harð bak tóku um 15­17 daga.
Síð an þá hef ur Berg ur ver ið á alls
kyns tog ur um á borð við Ögra RE,
Eskey SF, Siglu vík SI, Sig ur fara
SH og Stál vík SI, og ýms um öðr­
um skip um og bát um. Hann hef ur
hald ið í veiði ferð ir á eft ir ýms um
teg und um s.s. humri, síld, loðnu
og rækju svo ekki sé minnst á sjálf­
an þorskinn. Þá var hann í frakt­
flutn ing um á Reykja fossi um hríð.
Berg ur er í dag skip stjóri en hann
hef ur á tæp um 40 ára sjó manns ferli
gengt nán ast öll um emb ætt um um
borð, ver ið stýri mað ur, vél stjóri,
neta mað ur og kokk ur. Fyrsta skip ið
sem hann varð skip stjóri á var Giss­
ur Hvíti á salt fisk. „Á þess um árum
hef ur mað ur veitt með mis mun­
andi veið ar fær um, á línu, krók um,
botn vörpu og í rek net svo dæmi séu
tek in. Mað ur er því með víð tæka
reynslu af marg vís leg um snör un­
um. Öll þessi reynsla nýt ist við til­
rauna veið arn ar," seg ir Berg ur.
Hann aði nýj an
sæ bjúgna plóg
Það er ekki síst vegna þess ar­
ar reynslu sem Berg ur hef ur feng­
ist við sæ bjúgna veið ar frá 2005.
„Ég var að vinna á dýpk un ar skipi
í Fær eyj um þeg ar Kári Ó lafs son í
Reykofn in um hafði sam band við
mig og vildi fá mig til að gera til raun
með sæ bjúgna veið ar. Hing að til
höfðu Ís lend ing ar kært sig koll ótta
um þessi kvik indi sem líkj ast helst
stór um slát ur kepp um. Reykofn inn
var um þetta leyti á tíma mót um og
vildu stjórn end ur fyr ir tæk is ins láta
skoða nýt ingu á öðr um teg und um.
Brögð voru að því að drjúgt væri til
af sæ bjúg um við Ís lands strend ur og
þar sem nokk ur mark að ur væri fyr­
ir bjúg un í Asíu, á kvað Kári að láta
kanna hið ó numda land í veið um á
þess ari teg und. Ein hverj ar til rauna­
veið ar höfðu þá far ið fram, en með
litl um ár angri. Eft ir að til Grunda­
fjarð ar kom byrj aði ég að kanna
Breiða fjörð inn á Hann esi Andr­
és syni og í fyrstu túr un um veidd­
um við á kanadísk an skíðis plóg í
togi sem reynd ar var hann að ur fyr­
ir veið ar á íg ul ker um. Ein hver sæ­
bjúgu komu í plóg inn en líka alls
kyns ann að drasl. Með tíð og tíma
þró uð um við plóg inn á fram sem
ég hann aði, breytt um net un um og
bætt um hjól um und ir hann. Nú
spil ar plóg ur inn eft ir botn in um
á hjól un um eins og á pí anói með
á gæt is ár angri. Plóg ur inn fer líka
bet ur með sjáv ar botn inn og gróð­
ur inn," seg ir Berg ur. Tölu verð um
tíma var eytt í leit fyrstu miss er in
að sögn Bergs og náði leit ar svæði
á vest an verðu land inu allt norð ur
að Straum nesi. Að end ingu fund ust
á gæt is veiði svæði á Faxa flóa sem
hafa ver ið nýtt. „Síð an erum við
núna að kanna mið in úti fyr ir Aust­
ur landi og höf um ver ið að draga
plóg inn í kring um mið in við Skrúð,
frá Norð ur horni að Breið dals vík."
Berg ur kveðst á nægð ur með að fá
tæki færi til að stunda leit og veið­
ar á sæ bjúg um en Hann es Andr és­
son SH fer einnig á til rauna veið­
ar á grjótakrabba, sem er nýr land­
nemi í sjón um við Ís land. Tveir eru
í á höfn með Bergi.
Dýr með lækn ing ar mátt
Sæ bjúga heit ir á lat ínu holot­
huroidea en á ensku sea cucum ber,
eða „ sægúrka" í beinni þýð ingu.
Dýr ið er skráp dýr og er skylt kross­
fisk um, íg ul ker um og öðr um botn­
dýr um. Það lif ir á grunn sævi en til
eru teg und ir sæ bjúgna sem lifa á
miklu dýpi. Um 1.100 teg und ir sæ­
bjúgna er að finna í heims höf un um
en við Ís lands strend ur eru teg und­
irn ar tald ar vera 16 tals ins. Stærst
þeirra er brim bút ur en sú teg und
hef ur helst ver ið nýtt til vinnslu
og út flutn ings hjá Reykofn in um í
Grund ar firði. Brim bút ur inn er 15
­ 40 sm á lengd og um 5 ­ 10 sm á
þykkt og dökk brún að lit. Sæ bjúgu
eru verk uð á ýms an máta allt eft­
ir þörf um mark að ar ins og eru ým­
ist reykt eða þurrk uð. Berg ur seg­
ir marga Asíu búa sólgna í sæ bjúgu
sem sé not uð í ýms um til gangi, svo
sem í matseld, helst til að bragð­
bæta súp ur, en einnig í fæðu bót­
ar efni. Þá trúa marg ir á lækn inga­
mátt dýrs ins. Efni sem finna má í
sæ bjúg um hafa með al ann ars geng­
ið und ir heit inu ginseng hafs ins.
Þau þykja græð andi og styrk andi og
hafa með al ann ars ver ið gef in sæng­
ur kon um í Asíu. Helstu mark aðs­
lönd fyr ir sæ bjúgu eru Kína, Suð­
ur­Kór ea og Singa pore. Rann sókn­
ir sem gerð ar hafa ver ið á brim bút
og öðr um sæ bjúgna teg und um á Ís­
lands mið um sýna að þær eru rík ar
af eft ir sótt um efn um, sem er jafn­
vel í meira magni í brim bút en öðr­
um teg und um dýrs ins. „Sæ bjúg un
þurfa þó sinn tíma til að þroskast og
dafna og ger um við hlé á veið un um
í maí og júní. Við erum sí fellt að
bæta þekk ingu okk ar á hegð un líf­
ver unn ar, það hjálp ar okk ur við að
nýta stofn inn á skyn sam leg an hátt,"
seg ir Berg ur.
Leyfa á frjáls ar
hand færa veið ar
Líkt og marg ir sjó menn hef ur
Berg ur sterk ar skoð an ir á stjórn
fisk veiði mála á Ís landi. Hann seg­
ir sjáv ar út veg inn á Ís landi hafa
orð ið eft ir ná granna lönd un um að
ýmsu leyti, sér stak lega þeg ar kem­
ur að veið um smærri báta. Margt
sé vissu lega vel gert en hægt er að
gera bet ur til að ná ó á nægj unni út
úr kerf inu. „ Hefði sjó mönn um fyr­
ir löngu ver ið leyft að stunda frjáls­
ar hand færa veið ar væri mun betra
at vinnu á stand á lands byggð inni,"
nefn ir Berg ur sem dæmi. „Við eig­
um að taka upp slíkt kerfi, í sama
anda og er nú við lýði í Nor egi þar
sem veið ar eru frjáls ar á bát um und­
ir 15 metr um. Þá eig um við að taka
til fyr ir mynd ar við leitni Fær ey inga
sem hafa kom ið á fót daga kerfi. Ef
eitt hvað myndi rífa í gang at hafna­
líf ið á lands byggð inni þá væri það að
gefa frjáls ar hand færa veið ar. Auk ið
líf myndi þá fær ast í hafn ir lands­
ins og sum ar sem hing að til hafa
ver ið tóm ar myndu lifna al gjör­
lega við. Kerf inu í dag er stjórn að
af nokkrum stór út gerð um að mínu
mati sem halda því í horf inu. Það
þarf ein fald lega opna finnst mér, til
dæm is mætti setja á fót leigu pott
til að auð velda að gengi ný liða. Út­
gerð irn ar gætu með al ann ars hald­
ið utan um þenn an pott til að all ir
séu sátt ir. Leig an verð ur þó að vera
við ráð an leg," seg ir Berg ur og legg­
ur á herslu á að mark aðs öfl in eigi að
ráða. Einnig mætti auka við kvót­
ann enda seg ir Berg ur sjó inn upp­
full an af fisk. „Við verð um þó að
gæta þess að veiða jafnt úr öll um
teg und um. Ekki má raska um of
jafn væg inu í haf inu milli teg unda.
Bol magn er hins veg ar til að veiða
meira nú um stund ir og það eig um
við að gera."
Já kvæð þró un
Bergur reiknar með að vera á
sjónum svo lengi sem hann hafi
heilsu og orku til. Hann kveðst hafa
verið lánsamur í sinni sjómennsku,
þó að stundum hafi hann ratað í
raunir. „Sjómennskan er hættulegt
starf. Það hefur maður orðið vitni
að síendurtekið. Bátar sem ég hef
verið á hafa lent í brotsjó og í afar
vondum veðrum. Til dæmis var
brotsjórinn sem Sólbergið fékk á
sig úti á Reykjaneshrygg eitt sinn
hrikalegur. Töluverð beygla kom
á skipið, slíkur var krafturinn. Þá
var ég vitni að því þegar Breiðavík
SH sökk á Breiðafirði 1998, en þá
var ég á báti skammt frá og komum
við skipverjum til bjargar,“ segir
hann. Þá von ar Berg ur að stjórn­
völd sverfi ekki um of að grein inni
og nefn ir sem dæmi skatta kerf­
ið á Ís landi sem klár lega þurfi að
breyta. „ Minni hvati er til að vinna
meira nú orð ið vegna þessa að rík­
ið tek ur svo mik ið í sinn hlut. Það
er von andi að þetta breyt ist á næstu
árum."
Við eig um að vera ó hrædd við að nýta nýj ar teg und ir
-rætt við Berg Garð ars son skip stjóra á Hann esi Andr és son SH og frum kvöðul í veið um á sæ bjúgu
Berg ur Garð ars son, skip stjóri á Hann esi Andr és syni SH 737.
Fjölveiði skip ið Hann es Andr és son í Akra nes höfn. Veiði plóg ur inn sem not að ur er við veið ar á sæ bjúg um sem Berg ur
hann aði.
Berg ur í brúnni á Hann esi Andr és syni.