Skessuhorn - 15.04.2014, Blaðsíða 16
16 MIÐVIKUDAGUR 15. APRÍL 2014
Ein af grunnþjónustunni í landinu er
póstþjónustan og gerðar eru miklar
kröfur um hana. Fólk vill fá póstinn
sinn helst daglega og engar refjar. En
það er ekki langt síðan póstdreifing
var miklu sjaldnar og það sem meira
er að það er styttra en marga grun
ar frá því að pósturinn sinnti sínum
ferðum á hestum. Skessuhorni var
bent á mann í Dalasýslu sem lík
lega hefur verið með seinustu land
póstunum sem fóru á hestum í póst
ferðir. Þetta er Jóhann Sæmunds
son sem síðustu ár hefur búið á Ási í
Laxárdal skammt sunnan Búðardals.
Jóhann var landpóstur árin 1956
´65. Hann bjó þá í Saurbænum og
sinnti póstferðum á Strandahringn
um sem kallaður er. Þá er farið suð
ur Svínadalinn og um Fellsströnd
ina, fyrir Klofning á Skarðsströnd
ina í Saurbæinn. Jóhann fór reyndar
sínar ferðir að mestu leyti á Willys
jeppa, en að vetrinum þurfti hann að
vera tilbúinn með tvo hesta á járn
um til að sinna póstþjónustunni.
Föðurbróðir Jóhanns, Guðjón Guð
mundsson, var landpóstur í nokkur
ár á undan honum. Hann, sem og
margir forverar Jóhanns í landpóst
inum, sinntu sínum ferðum og fóru
Ströndina fram og til baka hálfs
mánaðarlega, en þegar Jóhann tók
við 1956 voru póstferðirnar orðn
ar vikulegar. Nokkru eftir að Jó
hann hætti sem landpóstur tók við
starfinu á Strandahringnum yngri
bróðir hans, Kristján Sæmundsson
á NeðriBrunná. Kristján var land
póstur frá 1981 til 2012. Póstsstarf
ið hefur því haldist nokkuð í fjöl
skyldunni. Þegar Guðjón byrjaði
póstferðir var ein á brúuð þessa leið
og í miklum vatnavöxtum gat þurft
að sæta sjávarföllum og fara niður á
fjörur.
Af fátæku fólki
Þegar blaðamaður Skessuhorns
heimsótti Jóhann, sem orðinn er
hálfníræður, í Ás á dögunum sagð
ist hann hafa fæðst 16. október 1928
á hinum forna kirkjustað Búðar
dal á Skarðsströnd. Foreldrar hans
voru þau Margrét Jóhannsdótt
ir ljósmóðir f. 1898 og Sæmundur
Guðmundsson f. 1889. Þau kynnt
ust þegar þau voru vinnuhjú á Stað
arfelli hjá Þorsteini Þorsteinssyni
sýslumanni. Síðar voru þau í eitt ár,
19281929, í húsmennsku í Búð
ardal á Skarðsströnd. „Móðir mín
var í Ljósmæðraskólanum 1926
27 en árið 1929 fékk hún ljósmóð
urstarfið í Saurbæ í Dalasýslu. Þau
bjuggu því fyrst í Hvammsdalskoti
en þar sem þau voru fátæk fengu
þau ekki að vera þar nema í eitt ár
því jarðareigandinn treysti þeim
ekki til þess að greiða leigu til fram
tíðar. Því fluttu þau í húsmennsku í
Tjaldanes og voru þar í eitt ár, síð
an að Bjarnastöðum og bjuggu þar
fram til 1945 er þau keyptu jörðina
NeðriBrunná.“
Jóhann segist snemma hafa eign
ast kindur og hóf búskap sinn í Skóg
um á Fellsströnd 1953 með eigin
konu sinni Jarþrúði Kristjánsdótt
ur. Voru þau þar í eitt ár en þeim
leiddist og fékk Jóhann því að vera
í húsmennsku hjá foreldrum sín
um á NeðriBrunná árin 195457.
Þá fluttu þau að EfriMúla til for
eldra Jarþrúðar og þar byggði Jó
hann íbúðarhús. Jarþrúður og börn
in sáu að mestu um þetta litla bú.
Þau eignuðust sjö börn, elsti dreng
urinn lést þegar hann var níu ára,
en hin lifa. Hópurinn ásamt sínum
fjölskyldum kemur gjarnan saman
á hverju ári að vori eða sumri, eina
vinnuhelgi. Ber glæsileg verönd í
Ási meðal annars merki um að þá er
tekið til hendinni.
Sagan á bak við
fyrsta jeppann
Jóhann segir að á stríðsárunum
og eftir það hafi verið skömmt
unartímar. Eftir stríð var skipað í
jeppa úthlutunarnefnd og var for
maður hennar Jóhann Þ. Jóseps
son. Nefndin úthlutaði til bún
aðarfélaga sem aftur úthlutuðu til
bænda. Árið 1946 sóttu bræðurn
ir Sæmundur Guðmundsson, fað
ir Jóhanns, og bróðir hans Rögn
valdur Guðmundsson í Ólafsdal
til Búnaðarfélagsins um úthlutun
á jeppa. Búnaðarfélagsstjórnin út
hlutaði þeim einum jeppa saman.
Jóhann sagði að þessi hálfi jeppi
hafi nátturlega nýst illa þar sem
átta kílómetrar eru á milli Neðri
Brunnár og Ólafsdals. Á þeim tíma
hafi þurft að sæta sjávarföllum þar
sem vegurinn lá um fjöruna á kafla.
Margrét móðir Jóhanns sinnti ljós
móðurstörfum sínum í Saurbænum
og fór allra sinna ferða á hesti. „Ég
vildi því reyna að fá annan jeppa til
að geta hjálpað henni á sínum ferð
um og ákvað því að ræða við for
mann úthlutunarnefndarinnar um
að fá annan jeppa. Formaðurinn,
Jóhann Þ Jósepsson, taldi það ekki
hægt. En faðir minn talaði þá við
Þorstein sýslumann um hvort hann
gæti hjálpað til í þessu máli. Lofaði
hann að athuga þetta og nokkrum
dögum síðar hringdi Þorsteinn og
sagði að ég gæti fengið bíl. Þegar ég
tók við póstinum fékk ég mér ann
an Willis. Ég komst að því nokkru
síðar að jeppaúthlutunarnefndar
menn höfðu 20 bíla hver til eigin
úthlutunar. Spilling var til þá eins
og nú. Bíllinn sem ég fékk var frá
Einari Olgeirssyni þingmanni en
þeir Þorsteinn voru góðir félagar
á þingi þó þeir væru pólitískir and
stæðingar. Ég sem sagt fékk bíl frá
Einari Olgeirssyni en hef þó aldrei
kosið vinstri menn,“ segir Jóhann
og brosir.
Flutti gamla póstinn til
Akureyrar
Jóhann segir að hann hafi því verið
kominn með sinn eigin jeppa þeg
ar Guðmundur Blöndal landpóstur
í Saurbænum hætti í póstinum og
flutti til Akureyrar 1948. Hann hafi
flutt Blöndal þangað á jeppanum.
Við starfinu af Guðmundi Blön
dal tók áðurnefndur Guðjón Guð
mundsson föðurbróðir Jóhanns.
„Fram að þeim tíma sem ég tók við
póstinum af Guðjóni föðurbróð
ur mínum 1956 voru póstferðirnar
hálfsmánaðarlega en urðu vikulega
eftir að ég tók við. Póstferðirnar
gengu þannig fyrir sig að ég lagði
af stað að heiman yfirleitt í kring
um hádegið. Ég fór suður Svínadal
og var kominn í Ásgarð í Hvamms
sveit um tvö leytið, en þar var póst
afgreiðslustöð og rútan kom þang
að. Þaðan fór ég yfir á Fellsströnd
ina og þar var stoppað á næstu póst
dreifingarstöð sem var á Staðarfelli.
Þar var pósturinn lesinn í sundur.
Næsta póstdreifingarstöð var svo út
við Klofning á Hnúki. Þegar kom
ið var fyrir Klofning var síðan síð
asta póstdreifingarstöð á leiðinni á
Skarði. Yfirleitt var ég komin heim
úr póstdreifingunni seint að kvöld
inu.“
Tróð hrís í forarvilpuna
Jóhann segir að vitaskuld hafi veg
irnir á starfstíma sínum í póstin
um verið eins og það sem í dag eru
kallaðir vegslóðar. Aurbleyta var
mjög algeng á öðrum tímum en há
sumrinu. Sérstaklega var hún vara
söm í leysingum að vorinu. Sums
staðar var vegurinn líka mjög vara
samur. „Það kom fyrir að ég þurfti
stundum að fara vel upp fyrir veg
inn til að krækja fram hjá hættum.
Það var til dæmis hjá Nábeina
vík rétt utan við Staðarfell sem var
mjög varasamur kafli. Svellbunkar
mynduðust þar oft og keðja þurfti
bílinn. Á öðrum stað skammt frá
Staðarfelli var ansi skrítin glompa
eitt vorið, greinlega forarvilpa. Í
það skiptið var ég með farþega í
bílnum, Steingrím Samúelsson
frá Heiðnabergi á Skarðsströnd.
„Hvað gerum við nú,“ sagði ég við
Steingrím, en vatt mér svo út úr
bílnum. Það var greinlegt að for
in náði langt út fyrir veg, þannig
að það var ekki um annað að ræða
en að fara yfir. Ég reif upp hrís við
vegkantinn. Stappaði hann ofan í
vilpuna og keyrði svo yfir. Það var
svo skemmtilegt með það að mörg
um sinnum eftir að ég keyrði þarna
um á eftir varð ég var við að hrísinn
var að koma upp úr veginum, enda
var það ekkert smáræðis magn sem
ég tróð í þessa forarvilpu,“ segir Jó
hann og hlær.
Eftirminnilegar
póstferðir
Jóhann segir að sem betur fer sé
þessi póstleið fremur snjólétt nema
að Svínadalur gat verið erfiður. Það
hafi þó ekki verið nema einn vetur
sem hann þurfti aldrei að nota hest
ana. „Þetta voru yfirleitt 24 ferðir
á hestum að vetrinum og ég þurfti
alltaf að hafa þá tvo tilbúna á járn
um. Tvo vetur þurfti ég að fara átta
ferðir sitthvorn veturinn á hestum.
Það var ekki nema einu sinni sem
ég þurfti að ganga frá bílnum og
komst ekki alla leið. Þá var ég kom
inn fyrir Klofning og var að nálgast
Skarð. Ég var búinn að moka mig
áfram í fjóra tíma þegar tveir menn
komu gangandi í stórhríðinni. Þeir
sáu þó alltaf ljósin og grunaði hver
þarna var á ferð. Þá fór ég að Á og
gisti þar. Skildi ég bílinn þar eftir
og fékk bóndann til að flytja mig á
dráttarvél að YtriFagradal. Þang
að fékk ég mann með mína hesta að
heiman. Nokkrar næstu póstferðir
voru farnar á hestum og leið mán
uður þangað til ég gat sótt bílinn.
Þegar ég var á hestunum komst
ég allra minna ferða en sumar gátu
tekið langan tíma. Oftast gisti ég
þá á Hnúki þegar ég var á hest
um. Einu sinni gerðist það að rút
an kom ekki í Ásgarð fyrr en seint
um kvöldið. Þá gisti ég í Ásgarði og
lagði ekki upp í póstferðina fyrr en
næsta morgun. Sú ferð tók mig þrjá
daga, enda ríðandi. Eftirminnileg
asta póstferðin mín var þó 9. apríl
1963 í páskahvellinum sem kallað
ur var. Klukkan tíu um morgun
inn var tíu stiga hiti í Saurbænum.
Þegar ég kom í Ásgarð klukkan tvö
var hitinn kominn niður í tvö stig.
Þegar ég kom svo heim í EfriMúla
klukkan tíu um kvöldið var frostið
orðið tólf stig. Hitastigið sveiflað
ist sem sagt um 22 gráður á hálf
um sólarhring. Veðurhæðin var óg
urleg og víða, sérstaklega út á Fells
ströndinni, þurfti ég að hanga utan
í bílnum þegar ég setti póstinn í
póstkassana. Ég man að úti á Vogi
á Fellsströnd fauk hreinlega brúsa
pallurinn sem póstkassinn var fest
ur við. En eftirminnilegasta ferð
in á hestum var þegar Kaupfélag
Saurbæinga og Króksfjarðar létu
moka Svínadalinn fyrir jólin, en þá
þurftum við Eyjólfur vesturpóstur
að fara yfir. Þar sem einungis hafði
verið rutt í gegn en ekki mokað út
skóf í skorningana og var erfitt að
komast með hestana yfir. Eyjólfur
fór fyrstur og endaði á því að fara af
baki sínum hesti til að reka hann á
undan sér til að ryðja brautina fyrir
töskuhestinn.“
Gerði út á uppbygg-
inguna til sveita
Jóhann segir að honum hafi ver
ið sagt upp starfi sem landpóst
ur 1965 þegar mjólkurbílstjórinn
var settur í hlutverk póstsins. „Ég
sá ekki eftir starfinu. Póstferðirnar
voru slítandi og ég var löngu orð
inn þreyttur á þessum þvælingi.
Þessi breyting var reyndar bölvuð
vitleysa, enda gekk hún ekki upp til
lengdar,“ segir Jóhann. Hann seg
ist mikið hafa unnið utan heimilis,
auk póstsstarfsins mikið í bygging
arvinnu. Það var rétt undir lok tím
ans í póstinum sem hann fór ásamt
tveimur félögum sínum að gera út
á uppbygginguna í Saurbænum og
víða um Dalasýsluna og nágrenni.
Var með seinustu landpóstunum sem flutti póstinn á hestum
Jóhann Sæmundsson í Ási var landpóstur á Strandahringunum 1956-1965
Jóhann við eldhúsborðið í Ási.
Landpóstarnir og bræðurnir Jóhann og Kristján Sæmundssynir.
Jóhann að fara inn í Willysinn frá 1947,
sem hann notaði fyrst undir póstinn.
Prúðbúnir gestir skoða bílinn, móður-
bræður Jóhanns, enda þeir staddir í
gullbrúðkaupsafmæli foreldra sinna.
Upphaflegi bíllinn sem notaður var í póst-flutningana.
Annar hestanna sem Jóhann notaði í póst
-
ferðirnar.
Willis sömu árgerðar og sá fyrsti sem tók við sem póstflutningabíll.