Skessuhorn - 24.09.2014, Blaðsíða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 24. SEPTEMBER 2014
Framkvæmdir við lagningu ljós-
leiðara í Helgafellssveit á Snæfells-
nesi hófust fyrr í þessum mánuði.
Það er Gagnaveita Helgafellssveit-
ar, hlutafélags í eigu sveitarfélags-
ins, sem stendur fyrir framkvæmd-
inni og mun hún að sögn forsvars-
manna Gagnaveitunnar kosta um
55 milljónir króna. Það er fyrirtæk-
ið Austfirskir verktakar sem sjá um
lagningu ljósleiðarastrengsins en að
sögn Hilmars Hallvarðssonar, sem
situr í stjórn Gagnaveitu Helga-
fellssveitar, var enginn verktaki á
svæðinu sem hafði búnað til að taka
að sér verkið.
„Tengikerfið er hannað af Radíó-
ver og mun Talnet sjá um að halda
sjálfri tengingunni gangandi. Við
urðum að fá verktaka frá Austur-
landi til að leggja strenginn þar sem
enginn verktaki á svæðinu var með
samskonar búnað til taks. Tengi-
búnaði við ljósleiðarann verður
komið fyrir hjá öllum þeim íbúð-
arhúsum, sumarhúsum eða fyrir-
tækjum í sveitarfélaginu sem vilja
tengjast ljósleiðarakerfinu. Heim-
taugargjald, það er að segja kostn-
aður við að fá tengingu frá stofn-
grein ljósleiðarakerfisins inn í hús,
er 165 þúsund krónur fyrir hverja
tengingu en auk þess er 2600 króna
tengigjald sem er borgað er mánað-
arlega.“
Hilmar segir að stefnt sé að því
að verkinu verði lokið fyrir áramót.
Það sé ekki seinna vænna þar sem
nú þegar hafi fyrrum internetsþjón-
ustuaðili í Helgafellssveit lagt upp
laupana. „Við vorum með þráðlausa
nettengingu og var það fyrirtæk-
ið Emax sem þjónustaði kerfið. Sú
þjónusta hefur ekki gengið hnökra-
laust fyrir sig og leiddi til þess að
fyrirtækið einfaldlega gafst upp á
að þjónusta okkur. Að minnsta kosti
sáu forsvarsmenn Emax sér ekki fært
að þrauka áfram með þjónustuna
í Helgafellssveit fram að áramót-
um eða þangað til að ljósleiðarinn
yrði tengur. Það er auðvitað miður
og kemur sér mjög illa fyrir marga.
Nú verður fólk í sveitarfélaginu að
reiða sig á 3G internettengingu
sem næst ekki allsstaðar í sveitar-
félaginu og er að auki mjög óáreið-
anleg tenging. Þetta gengur auðvit-
að ekki til lengdar en til allra ham-
ingju þá gengur lagning ljósleið-
arans mjög vel og er útlit fyrir að
okkur takist að klára þetta fyrir ára-
mót. Það er mikill áhugi fyrir þessu
verkefni í sveitarfélaginu og mikl-
ir hagsmunir enda mjög stórt verk-
efni fyrir lítið sveitarfélag. Nú þeg-
ar hafa yfir 50 beiðnir um tengingu
borist Gagnaveitunni sem er mjög
gott miðað við að þetta er sveitarfé-
lag þar sem eru aðeins 18 lögbýli,“
sagði Hilmar í samtali við Skessu-
horn. jsb
Margir hafa beðið þess að tækni
sem kölluð hefur verið ofurkæling
við meðhöndlun fiskflaka og í upp-
sjávarfiski nái einnig á vinnsludekk
skipa við bolfiskveiðar. Þannig ná-
ist að skapa hámarksgæði hráefn-
is í bolfiski. Forsvarsmenn systra-
fyrirtækjanna Skagans á Akranesi
og 3X á Ísafirði telja sig hafa fund-
ið og þróað þessa tækni. Ingólfur
Árnason framkvæmdastjóri fyrir-
tækjanna tekur svo djúpt í árinni að
segja að þetta sé mesta bylting sem
hann hafi unnið að í sambandi við
bolfiskvinnsluna, en hann hafi þó
unnið að þeim mörgum. Það sem
meira er að hann þakkar árangur-
inn samruna Skagans og 3X sem
varð til við kaup þess fyrrnefnda á
hinu á síðasta ári. Það sé með ólík-
indum hvað tækni, verkþekking-
in og reynsla í þessum fyrirtækjum
samnýtist vel.
Lausnin kom allt í einu
„Ég hef verið að leita eftir því að
geta útfært tæknina úr ofurkæling-
unni á flökunum yfir í heila fisk-
inn á vinnsludekkinu alveg frá því
að við byrjuðum að vinna að kæli-
tækninni fyrir 8-10 árum. Svo var
það sem uppá vantaði í púsluspil-
ið til staðar hjá 3X þannig að þar
með var lausnin fundin,“ segir Ing-
ólfur. Ofurkælingin byggir á því að
kæla fiskinn með búnaði þar sem
sjór er aðalkælivökvinn. Búnaður-
inn til ofurkælingar á heila bolfisk-
inn er ætlaður á vinnsludekk þeirra
skipa sem hingað til hafa verið köll-
uð ísfiskskip, þar sem að ís hefur
verið notaður til kælingar hráefn-
isins. Ingólfur í Skaganum segir að
væntanlega verði þessi skip í fram-
tíðinni kölluð ferskfiskskip, þar
sem ís verður ekki lengur um borð í
þeim. Við það léttist þau um 30-50
tonn með tilheyrandi vinnu- og ol-
íusparnaði.
Betri kæling en
með ísnum
Það eru tækni og lausnir sem 3X
býr yfir í búnaði á vinnsludekki og
kælitæknin hjá Skaganum sem sam-
nýtist fyrirtækjunum svona vel. Of-
urkælingin byggir á því að hráefn-
ið eða afurðin er snöggkæld niður
í mínus eina gráðu, sem er meiri
kæling en næst þegar ís er notaður
í lestum skipa en það er núll gráða.
Ofurkælingin hefur verið nýtt til
kælingar hráefnis í lestum skipa
við veiðar á uppsjávarfiski en ekki
verið þróuð fyrir bolfiskveiðiskipin
fyrr en nú. Skaginn og 3X tóku upp
samvinnu við Fisk Seafood á Sauð-
árkróki sem er núna að láta breyta
Málmey SK-1 úr frystiskipi í fersk-
fiskskip í Póllandi. Búnaðurinn frá
Skaganum og 3X verður komið fyr-
ir í skipinu í desembermánuði og
hann síðan prófaður út á sjó í byrj-
un nýs árs.
Rannsóknir staðið
í hálft ár
Ingólfur Árnason hjá Skaganum og
Albert Högnason einn eiganda og
frumkvöðull í 3X segir að vel hafi
legið við að efna til samstarfs við
Fisk Seafood. Auk þess sem fyrir-
tækið er að breyta skipi á það syst-
urfyrirtæki á Króknum þar sem stór
hluti rannsóknanna við ofurkæl-
inguna á heilfiskinum hefur farið
fram síðasta hálfa árið. Það er rann-
sóknarsetrið Iceprotein og einn-
ig hefur komið að rannsóknunum
starfsstöð Matís á Ísafirði. Marg-
ir þættir voru rannsakaðir, m.a.
hvort heili fiskurinn taki í sig vökva
við meðhöndlunina, útlit og fersk-
leiki hráefnis og ýmislegt fleira sem
ganga þurfti úr skugga um. Rann-
sóknirnar leiddu til jákvæðrar nið-
urstöðu. Fiskurinn er ekki að taka
í sig vökva þannig að ekki þarf að
óttast að kvóti skerðist með nýju
tækninni. Gerlafjöldi og bakteríur
eru helmingi færri en við ískælingu.
Þá er áferðin og þéttleiki í afurð-
inni miklu betri en við ískælingu.
Bætt blóðgunartækni
stór þáttur
Ingólfur í Skaganum segir að það
að kæla fiskinn strax á vinnsludekk-
inu breyti öllum forsendum til betri
vegar. Þeirra gæti síðan í gegnum
allt ferlið alveg á disk neytandans.
Þessar forsendubreytingar koma
strax inn ferlið í blóðgunarkerfinu
við það að bætt var einum þætti í
það kerfi. Það felst í því að fiskur-
inn er nú settur undir háþrýsting í
nokkrar sekúndur eftir blóðgun og
með því næst að minnka til muna
blóðmagn í fiskinum frá því sem
var í eldra blóðgunarkerfi. „Það
er strax stór þáttur að minnka sem
mest blóðmagnið í fiskinum. Ekki
aðeins er það að fiskurinn verði
hvítari og með betri áferð, held-
ur skerðir minna blóðmagn vaxt-
armöguleika gerla og baktería. Við
ofurkælinguna skerðast þessi mögu-
leikar gerla og baktería til vaxtar
enn frekar og það hægist á dauða-
stirðnunarferlinu í fiskinum. All-
ir þessi þættir bæta þéttleika fisks-
ins og ekki síst lengja ferskleika og
líftíma afurðanna, að við teljum um
5-7 daga,“ segir Ingólfur. Kæling-
in sjálf er tölvustýrð. Við hana eru
samþættir varmaskiptar, kælimiðill-
inn glycol, sjór og salt.
Norðmenn sýna áhuga
Hluti af nýjum útfærslum á milli-
dekki og ofurkælingu í Málmey SK
byggir á lausnum sem 3X komu
með í vinnsludekkinu á Helgu
Maríu fyrir HB Granda á síðasta
ári. Albert Högnason hjá 3X seg-
ir að ofurkælingin á bolfiskinum
og bætt áferð hráefnisins leiði til
hagræðis á margan hátt. „Við of-
urkælinguna með kælivökvanum
í stað íssins verður hráefnið ein-
sleitt og gott, alltaf eins. Kaup-
andinn og verkandinn þarf þá ekki
lengur að meta áður en það kem-
ur í hús hvaða vinnsluaðferð verður
beitt og nýtingu á hráefninu,“ seg-
ir Albert. Þeir félagar segja að nýja
tæknin komi til góða á margan hátt
fyrir utan að stórauka ferskleika og
gæði hráefnis og afurða. Það að
losna við ísinn úr lestum skipa, leiði
til mikils vinnu- og olíusparnaðar.
Olían sparist ekki síst við það að
skipin geti með nýju tækninni ver-
ið lengur á veiðum en áður. Þegar
er farið að kynna nýju tæknina á er-
lendri grundu, enda hún talin geta
hentað við meðhöndlun annarra af-
urða. Norðmenn hafa til að mynda
sýnt henni áhuga, einkum þeir sem
eru í laxeldi, enda flytja Norðmenn
gríðarlegt magn af laxi með bílum
og nota ís þar til kælingar. Nýju
tæknina telja þeir Ingólfur og Al-
bert að geti leitt til þess að flutn-
ingur á ferskfiski með skipum auk-
ist frá því nú er og minnki að sama
skapi með flugi. þá
Á fundi velferðarnefndar í Borg-
arbyggð 4. september síðastliðinn
lýsti nefndin yfir þungum áhyggjum
af skorti á félagslegu leiguhúsnæði
í sveitarfélaginu, sér í lagi í litlum
íbúðum og íbúðum fyrir aldraða.
Sveitarstjórn Borgarbyggðar tek-
ur undir áhyggjur velferðarnefndar.
Að sögn Kolfinnu Jóhannesdóttur
sveitarstjóra í Borgarbyggð á sveit-
arfélagið 22 félagslegar leiguíbúðir
og leigir auk þess þrjár íbúðir sem
framleigðar eru með sömu skilyrð-
um og á sömu kjörum og félagsleg-
ar leiguíbúðir. Hún segir biðlista
ekki langa en þó náist ekki að full-
nægja eftirspurn.
„Sveitarfélagið markaði þá stefnu
fyrir allmörgum árum að fækka
leiguíbúðum en tók upp sérstak-
ar húsaleigubætur í staðinn. Með
sérstökum húsaleigubótum er auk-
in niðurgreiðsla á húsaleigu, þann-
ig að greiðslubyrði á almenn-
um markaði er áþekk og í félags-
legu leiguhúsnæði og hefur þann
kost að fólk velur sér sjálft hús-
næði en er ekki bundið við íbúðir í
eigu sveitarfélagsins,“ útskýrir Kol-
finna. Hún segir húsnæðismarkað-
inn hafa virst í nokkuð sæmilegu
jafnvægi þar til íbúðirnar í Kaup-
félagshúsinu við Egilsgötu fóru af
leigumarkaði, en þá duttu af mark-
aði einar 24 leiguíbúðir. „Blokkin í
eigu Íbúðalánasjóðs við Arnarklett
26 fer langt með að fullnægja eftir-
spurn eftir stórum leiguíbúðum en
það er skortur á minni íbúðum til
langtímaleigu. Þessi mál eru alltaf
til skoðunar hjá okkur en þetta er
staðan eins og hún blasir við núna.
Við eigum fund með Íbúðalána-
sjóði í byrjun október og þetta er
eitt af því sem við munum taka upp
þar, hvernig hægt verði að stuðla að
fjölgun leiguíbúða á markaði,“ seg-
ir Kolfinna Jóhannesdóttir. grþ
Telja að ný tækni í meðhöndlun bolfisks valdi byltingu
Ingólfur Árnason framkvæmdastjóri Skagans og 3X og Albert Högnason frum-
kvöðull og einn eigenda í 3X.
Falleg áferð og fylling í soðnum
fiskstykkjum sem kæld voru með
ofurkælingu.
Áferðin og fyllingin í soðnum fisk-
stykkjum sem kæld voru með ís
Skortur á félagslegu leigu­
húsnæði í Borgarbyggð
Lagning ljóðsleiðara í Helgafellssveit hófst um miðjan þennan mánuð og er sögð
ganga vel. Ljósm. Sumarliði Ásgeirsson.
Lagning ljóðsleiðara
hafin í Helgafellssveit