Þjóðlíf - 01.04.1991, Qupperneq 34

Lúther, að þó að fjandanum sjálfum
rigndi, þá mundi það ekki hefta för
mína.“
Bismarck réði í elli sinni yfir stórum
búgarði, miklum engjum og ökrum
og skóglendi. En það var ekki auðhlaupið
að komast í tæri við gamla kanslarann,
sem „á hverjum degi ók í gegnum Saxa-
skóg (Sachsenwald), en það er skógur
mikill og fríður. Skóg þenna átti Bis-
marck. Þar er fura og beyki, hólar og rjóð-
ur, hæðir og lautir, og var síst undarlegt,
þó að Bismarck yndi sér hið besta í skógi
þessum. Skógurinn gaf honum og mikinn
arð. Hann græddi stórfé á timbri, sem
hann lét höggva þar.“ Og lýsingarnar eru
mikilfenglegar: „Margir voru fíknir í að
sjá þenna járnkarl, sem hafði öðrum frem-
ur skapað þýska ríkið, en ekki var honum
um það, að menn væru að glápa á hann á
degi hverjum og að hann hefði hvergi frið,
ef hann færi út fyrir hússins dyr. Hann
hafði þess vegna látið hlaða skíðgarð mik-
inn um hýbýli sín — líkt og Útgarðaloki“.
En Jón réðst engu að síður inngöngu.
Ekki gekk það sem best til að byrja með,
en með því að koma sér vel við einkaritara
Bismarcks fékk hann vísbendingu um
hvernig hann gæti komist í tæri við „skap-
ara Evrópu“ og gefum Jóni orðið aftur:
„Um klukkan fimm kom ég með föru-
nautum mínum að vesturhliði hallarinnar.
Þar stóð hópur af hvítklæddum stúlku-
börnum, og voru þær að syngja þjóð-
söngva. Þetta var skólafólk, og voru
kennslukonurnar með í förinni. Allt í einu
var loku skotið frá og stúlknafansinum
hleypt inn. Þá voru járngrindur opnaðar,
og var öllum vísað inn á grasflöt fyrir hall-
ardyrum. Þar sat járnkanslarinn á stóli, og
slútti þekjan fram yfir hann. Voru brýr
hans léttar, því að söngurinn hafði blíðkað
hann mjög.“ Stúlkurnar námu staðar
fyrir framan gamla manninn og færðu
honum blóm, en ein yngismærin þuldi
upp úr sér heilmikið lofkvæði. Þegar hún
hafði lokið framsögn kvæðisins stóð Bis-
marck á fætur, tók húfuna af höfðinu og
kyssti stúlkuna. „Kvæðið hafði haft slík
áhrif á hann, að tárin runnu niður kinnar
honum. Þá er kvenfólkið sá þetta, fór það
allt að gráta“.
Eftir serimoníur þessar var öllum gest-
um vísað á brott nema Jóni og heilsaði
hann Bismarck. „Hann stóð upp og afsak-
aði við mig, að hann yrði að sitja, hann
mætti ekki standa vegna fótagigtar ...
Hann tók vingjarnlega í hönd mér og bauð
mér sæti á stól við hlið sér, rétt eins og ég
væri einhver stórhöfðingi. Ég talaði nú við
hann í fjórðung stundar og hafði gott færi
Winston Churchill hitti Jón fyrst í teboði en
þeir skrifuðust síðar á.
Bismarck járnkanslari hinn stóri og stæðilegi
er hér að leggja Vilhjálmi öðrum Þýskalands-
keisara lífsreglurnar en hann var orðinn auð-
mjúkur og gamlaður þegar þeir Jón hittust.
á að skoða hann í krók og kring. Á meðan
datt mér í hug glíma Þórs við Elli kerlingu
— hjá Útgarðaloka. Sú kemur flestum á
kné. Enginn var óttalaus fyrir heljar-
menninu Bismarck, þá er hann var upp á
sitt besta og lét brýrnar síga og skaut ægi-
geislum — eins og Egill kvað. Þótti illt að
mæta ygglibrún Bismarcks. Nú voru
raunar brýrnar samar, en eldurinn, sem úr
augunum brann, var orðinn daufari. Sótti
nú vatn í augun, og hann gaut þeim út
undan sér eins og maður, sem orðið hefur
fyrir ofsóknum og óþakklæti. Kinnfiska-
soginn var hann orðinn, hvítur fyrir hær-
um og sköllóttur. En ennþá var hann svip-
mikill með afbrigðum, og sannarlega sóp-
aði að honum.“
Og síðan tóku þeir tal saman um ísland
og Danmörku og alþjóðamál. „Mér er vel
kunnugt um það, að Leifur heppni var
Islendingur, en ekki Norðmaður. Þið ís-
lendingar hafið ærinn sóma af því, að hafa
orðið fyrstir til að finna Ameríku", sagði
Bismarck við Jón. Kom þar tali að Bis-
marck spurði hversu mörg blöð væru gef-
in út á Islandi. Jón segir honum það, en
Bismarck svarar: „Þið hafið of mörg blöð,
ekki stærri þjóð“.
Bismarck bað Jón að senda sér blöð, þar
sem á hann væri minnst. Kvöddust þeir
með virktum og sagði kanslarinn að lok-
um: „ég bið kærlega að heilsa íslandi“.
Jón átti eftir að hitta Bismarck aftur haust-
ið 1894, er hann var á fundi rithöfunda og
blaðamanna í Þýskalandi. Hópur þeirra
fór á fund Bismarcks og þekkti hann þá
MENNING
á móti friðarverðlaunum Nóbels, sagði
hann Norðmönnum, að hann hefði beðið
alla skóla í Bandaríkjunum að hafa um
hönd íslendingasögur.“
Jón komst í kynni við Kropotkin
fursta, leiðtoga anarkista, á British Mu-
seum. „Kropotkin kvaðst alveg samdóma
William Morris um það, að íslendingar
hinir fornu hefðu sýnt og sannað, að stjórn
væri óþörf og gerði meira að segja frekar
illt en gott“, segir Jón. Hann kveðst hafa
orðið skotinn í dóttur Kropotkins, Sösju.
Jón segir hinn eðla leiðtoga stjórnleysingja
hafa orðið fyrir svo miklum vonbrigðum
með stjórn bolsévika eftir byltingu að
hann hafi veikst og dáið uppúr sjúkdómi
sem vonbrigðin ullu honum.
Eins og sjá má virðist Jón Stefánsson
hafa lagt mikið upp úr því að kynnast og
hitta fræga menn í Bretlandi. Þetta virðist
hafa verið eins konar ástríða, þó sumt af
þessum toga skýrist af áhuga viðkomandi
á íslenskum menningararfi. Jón lagði
einnig á sig ferðalög og töluverða fyrirhöfn
til að hitta fræga samtíðarmenn utan Bret-
lands.
Sumarið 1893 var Jón Stefánsson stadd-
ur í Hamborg, en búgarður Bismarcks var
skammt frá, í Friedrichruhe. Jón herti sig
upp „á hinum alkunna og ágæta þýska
bjór“ og ákvað að leita uppi járnkanslar-
ann. Hann keypti sér farmiða með járn-
brautarlest til Friedrichruhe, „Var ég all-
öruggur, þegar ég hafði náð í farseðil, taldi
mér trú um, að mér mundu allir vegir
færir inn til gamla mannsins, þó að öðrum
hefði reynst það ófært. Sagði ég eins og
34 ÞJÓÐLÍF