Litli Bergþór - 01.12.2012, Page 21

Litli-Bergþór 21
„Auðvitað hefur Höyer skrifað bókina“, sagði Árni
Óla löngu seinna, enda reyndist Höyer eftir allt sam-
an þrælvanur blaðamaður þótt hann væri í fjósverk-
um og öðru púli meðan hann dvaldi hér fyrir stríð.
Hvað um það, Erica er enn viðurkennd í Danmörku
sem rithöfundur fyrir þessa bók. Árni Óla þýddi hana
1942 og var hún ein mest auglýsta og selda bókin
hér á landi það árið. Ég var að enda við að lesa hana
núna sem kvöldsögu fyrir konuna mína og gefum við
henni bestu meðmæli. Erica, hin unga og lífsreynda,
var semsagt komin til unnusta síns er hallaði sumri
1927. Þau fengu leyfi til að setjast að í Hveradölum
á Hellisheiði þá um haustið og voru svo bjartsýn að
ætla sér að búa í tjaldi á þessum stað meðan þau væru
að hrófla sér upp kofa.
Landnám í Hveradölum og á Reykjanesi
Aldrei í manna minnum hafði rignt svo mikið eins
og þetta haust. Allt fór á flot, matur eyðilagðist, enga
flík var hægt að þurrka og þeim var ekki svefnsamt
um nætur vegna kulda þó þau væru örþeytt eftir
14 til 16 tíma þrældóm við moldarverk. En þetta
hafðist, þau gátu í lok október flutt í hlýjan kofa þar
sem hverahitinn var nýttur og voru þannig í senn
útilegufólk í anda Eyvindar og Höllu, og einskonar
brautryðjendur. Þann 27. október þetta haust giftu
þau sig og voru svaramennirnir fyrrnefndur Johannes
Boeskov garðyrkjumaður og svo sendiherra Dana, sá
með langa nafnið, Frank le Sage de Fonteney. Þarna
í Hveradölum voru þau að basla til ársins 1934 þegar
Skíðafélag Reykjavíkur reisti þar sinn skála og hóf
greiðasölu. Þá fannst þeim sér ofaukið og leituðu
annað. Þau prófuðu ýmislegt þarna uppfrá, ræktuðu
í gróðurhúsum, brugguðu jurtamjöð, reyndu leirbaðs-
lækningar, þjónuðu ferðamönnum og voru fyrst með
torgsölu í Reykjavík með afurðir sínar. Þau stunduðu
líka rjúpnaveiði sem stundum var happafengur en gaf
stundum ekki neitt. Erica sagði löngu seinna er hún
leit yfir líf sitt; „Bara að við hefðum aldrei farið úr
Hveradölum“.
Já margt átti eftir að henda þau hjón áður en yfir
lauk. Fyrst fóru þau bókstaflega úr öskunni í eldinn,
því þau fluttu út á Reykjanes og gerðu sér annað
nýbýli við Gunnuhver þar sem allt ólgar og sýður og
ekki þurfti upphitun í kofann. Hitinn streymdi upp
um fjalirnar í gólfinu eins og í „Nature Spa Laug-
arvatn Fontana“ í dag. Þau gátu ræktað og gerðu
það, en vegaleysið varð til þess að þau komu ekki
afurðum frá sér. Síðar datt þeim svo í hug að búa
til jurtapotta úr leir, sem þarna var við hendina. Þau
hertu pottana ýmist við hverahita eða brenndu í ofni
sem kyntur var með rekaviði, sem þau söguðu í búta
og klufu. Þau spöruðu ekki erfiðið, það var eins og
þau væru að keppast í „ræktinni“ og þyrftu að passa
línurnar. Árni Óla heimsótti þau þarna og leist ekki
á. Höyer var kátur að vanda en sagðist samt vera á
förum til Danmerkur, sér hefði verið boðin staða hjá
Politiken og ætti að verða aðstoðarritstjóri land-
búnaðarútgáfu blaðsins. Þegar hér var komið sögu
höfðu þau eignast son og var trúlega ekki gæfulegt til
frambúðar að hokra þarna hjá Gunnuhver með stækk-
andi fjölskyldu.
Þarna við hverinn er nú skilti þar sem sagt er frá
„síðustu ábúendunum“ en það voru þau hjónin. Því
miður eru nokkrar missagnir í frásögninni, t.d. að
Höyer hefði verið fæddur í „einhverjum fyrrum
Eystrasaltshéruðum Prússlands og það skýrði hina
sérstöku málakunnáttu hans“. Hið rétta mun vera
að hann fæddist í Árósum á Jótlandi 1885 og var
kominn til Kaupmannahafnar fyrir tvítugt. Sem ung-
ur maður hafði Höyer starfað sem formaður Ungra
jafnaðarmanna í Kaupmannahöfn og á landsvísu
og kynnst mörgum lykilmönnum í Jafnaðarmanna-
flokknum. Og ekki urðu kynnin minni er hann
gerðist blaðamaður á þeirra vegum og þá líka hjá
stærsta blaðinu Socialdemokraten. Hann var þá á
uppleið, hafði eignast konu og tvo syni, en eitthvað
fór úrskeiðis, hann skildi við konuna og fluttist til
Lettlands. Hann dvaldi í Lettlandi árin 1923 til 1925,
þar sem hann hitti Ericu og þar með tóku örlögin nýja
stefnu. Annað sem missagt er á skiltinu er að Erica
hafi orðið eftir í Danmörku eftir stríð en Höyer hafi
komið einn til Íslands. Hið rétta er að hjónin komu
saman og voru hér til dauðadags,
en sonur þeirra varð eftir í Dan-
mörku, þó hann væri aðeins 12 ára
gamall er þau fluttu „heim“.
Í dönsku útvarpi og þýsku
Þau fluttust sem sagt frá Gunnu-
hver á Reykjanesi til Danmerkur
1937. Höyer komst strax inn á
danska útvarpið og var mælt með
honum sem fyrirlesara og fékk
hann venjulega greiðslu fyrir, sem
voru 100 krónur fyrir hvert eindi.
Hann flutti þó nokkur erindi í Stats-
radioen fram að stríði og var mjög
fundvís á efni sem þóttu nýstárleg í
Danmörku á þessum tíma. T.d. hét
Adam Hoffritz annar frá vinstri, A.C. Höyer og tveir óþekktir
sitt hvoru megin. Mynd í eigu MS.