Fréttablaðið - 19.06.2015, Blaðsíða 16

19. júní 2015 FÖSTUDAGUR| FRÉTTIR | 16
Kolbeinn
Óttarsson Proppé
kolbeinn@frettabladid.is
Christine Lagarde, framkvæmda-
stjóri Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins, opnaði ráðstefnuna Women
Empower ment í Hörpu í gær. Af því
tilefni ræddi Fréttablaðið við La-
garde, sem er ein valdamesta kona
heims nú um mundir.
Þema þessarar ráðstefnu er að
jafnrétti kynjanna sé efnahagslega
mikilvægt. Hvaða skoðun hefur þú
á því?
„Mín skoðun er sú að þetta sé
ekki bara siðferðilegt og pólitískt
mál, heldur einnig efnahagslegt,
því það er skynsamlegt. Þegar
fleiri konur taka þátt í atvinnulíf-
inu getur hlotist af því mikill þjóð-
hagfræðilegur ábati. Það eru nægar
sannanir fyrir þessu, þar á meðal
margar rannsóknir sem sýna að
með því að lyfta atvinnuþátttöku
kvenna upp á sama stig og karla
eykst verg landsframleiðsla veru-
lega.
Nákvæmt mat er mismunandi.
Ein rannsóknin sýnir að verg lands-
framleiðsla myndi aukast um fimm
prósent í Bandaríkjunum, níu pró-
sent í Japan og um tólf prósent í
Sameinuðu arabísku furstadæm-
unum. Önnur rannsókn sem náði til
OECD-ríkjanna sýndi að fullkomin
samleitni í atvinnuþátttöku myndi
auka verga landsframleiðslu um tólf
prósent að meðaltali. Aðrar rann-
sóknir benda til jafnvel enn meiri
áhrifa víða um heim. Og skilaboðin
eru farin að hljóma. Til dæmis
hefur Abe, forsætisráðherra Jap-
ans, sett konur í kjarna hagvaxtar-
stefnu sinnar og er að innleiða regl-
ur til að ná þessu markmiði.“
Konur búa við hindranir
Frammi fyrir hvaða lagalegu hindr-
unum standa konur og hversu erf-
itt er að ryðja þessum hindrunum
úr vegi?
„Skilningur okkar á þeim hindr-
unum sem standa í vegi þess að
konur geti verið efnahagslega virk-
ar er að aukast. Í nýlegri rannsókn
skoðaði AGS þessar hindranir og
fann sterk tengsl á milli lagalegra
takmarkana og þátttöku kvenna á
vinnumarkaði. Þessar takmarkanir
eru allt frá því að konur verði að fá
leyfi eiginmanns síns til að vinna,
til laga sem takmarka þátttöku
kvenna í einstökum atvinnugrein-
um eða takmarka rétt kvenna til að
eiga eignir, taka við arfi eða fá lán.
Auk þess vinna konur, sem eru ekki
á vinnumarkaði, mun fleiri stund-
ir en makinn við rekstur heimilis-
ins eða aðra óskráða en skapandi
starfsemi.
En samkvæmt rannsókn okkar
er hægt að auka þátttöku kvenna,
með því að fella niður lagalegar
hindranir, um að minnsta kosti
fimm prósentustig næstu fimm ár
á eftir. Perú er gott dæmi: Árið 1993
staðfesti ný stjórnarskrá jafnrétti
kvenna og karla og eyddi mismun-
un með því að tryggja jafnan rétt
til vinnu. Fyrir vikið jókst atvinnu-
þátttaka kvenna um fimmtán pró-
sent.
Og það er mikilvægt að rannsókn
okkar leiddi líka í ljós að innleiðing
aukins jafnréttis hvað varðar eigna-
rétt eða réttinn til að starfa þarf
ekki að vera á kostnað karlmanna.
Vantar fleiri kvenleiðtoga
Telur þú það skipta máli hvort
konur eða karlar ráði atvinnulíf-
inu? Ef svo er, þá hvernig?
„Fleiri kvenleiðtogar myndu
hjálpa. Betra jafnvægi á milli karla
og kvenna leiðir til betra jafnvægis
á milli áhættu og umbunar, og hagn-
aðar og ráðdeildar – áhrif Lehman-
bræðra og -systra. Til dæmis hafa
hafa margar rannsóknir sýnt að
forysta kvenna er ítarlegri. Aðrar
rannsóknir komust að því að fyrir-
tæki með fleiri en eina konu í stjórn
hafa náð meiri arðsemi á hluta-
bréfamarkaði.
En það er sláandi hve fáar konur
eru í æðstu stjórnunarstöðum hjá
einkageiranum. Hlutdeild kven-
kyns framkvæmdastjóra hjá For-
tune 500 fyrirtækjum er aðeins
fimm prósent. Konur eru í innan við
20% stjórna S&P 500 fyrirtækja. Í
G20 ríkjunum eru konur að meðal-
tali aðeins 25% eigenda fyrirtækja
sem hafa starfsmenn, og eiga sjald-
an stór fyrirtæki. Það eru mörg
svipuð dæmi um þennan mun.
Það er nauðsynlegt að þessi gjá
verði brúuð. Til þess verðum við að
halda áfram að benda á hindranirn-
ar og ávinninginn af því að losna
við þær.“
Jafnrétti er öllum til góða
Við höfum talað um jafnrétti
kynjanna áratugum saman, en
staðreyndin er sú að við eigum enn
langt í land. Er þetta útópía? Verður
markmiðinu aðeins náð með lögum
og reglugerðum, eða þurfum við
annars konar hugsunarhátt?
„Jafnrétti kynjanna er markmið
sem við verðum að sameinast um
öllum til góða. Þetta eru skilaboðin
sem við ættum að byrja á. Um leið
og við gerum það verðum við að
halda áfram að spyrja réttu spurn-
inganna, meta hlutina rétt, og benda
á forgangsumbætur til að ná mark-
miðinu um fulla þátttöku kvenna í
efnahagslífinu. Þetta er staða þar
sem allir vinna.
Það er líka mikilvægt að viður-
kenna að munur á lagalegum og
menningarlegum venjum víðsveg-
ar um heiminn mun þýða að þróun-
in í löndunum verður mishröð. Lönd
eins og Ísland hafa staðið sig mjög
vel, það er ekki fullkomið, en er
sterkt dæmi um það hlutverk sem
konur geta leikið. Það getur tekið
önnur lönd mörg ár að ná sama
árangri og Ísland. Við verðum að
virða þessar venjur en við verðum
að hafa það á hreinu hver hinn mikli
ávinningur er af því að vinna að og
ná kynjajafnrétti.
Okkur er öllum mjög annt um
hagvöxt. Með því að skapa jafn-
an leikvöll og jöfn tækifæri munu
fleiri konur taka þátt og leysa
úr læðingi efnahagslegan mátt
kvenna.“
Þú hefur verið framkvæmda-
stjóri AGS síðan 2011. AGS hefur
tekið þátt í mörgum samningavið-
ræðum og áætlunum til að reisa
við efnahag margra ríkja og kemur
að ákvörðunum sem munu móta
samfélagið mörg ár fram í tímann.
Hefur það verið stefna þín að konur
taki mikinn þátt í þessum samn-
ingaviðræðum og séu stór hluti
samninganefndanna, bæði af hálfu
AGS og viðkomandi ríkja? Og ef svo
er, hefur það þá breytt einhverju?
„Konur hafa stóru hlutverki að
gegna í öllum alvarlegum samn-
ingaviðræðum. Þar sem konur hafa
verið við stjórnvölinn höfum við oft
séð góðan árangur.
Það er mikilvægt að við opnum
dyr, fjarlægjum hindranir, og sköp-
um jöfn tækifæri fyrir konur. Það
er staðföst trú mín að þetta mun
ekki aðeins gera mjög hæfum og
hæfileikaríkum konum kleift að
stíga fram, heldur einnig koma
fram með mikilvægt sjónarhorn
sem okkur kann að sjást yfir.
Með því að fá konur í leiðtogahlut-
verkin og hrinda hindrunum fyrir
fullri þátttöku kvenna í atvinnulíf-
inu úr vegi getum við náð því sem
við leitum að: Fjölbreyttum, öflug-
um, sjálfbærum hagvexti.“
Kvótar geta hjálpað
Hver er skoðun þín á beinum mið-
stýrðum aðgerðum til að auka þátt-
töku kvenna í atvinnulífinu, eins og
lög á Íslandi sem kveða á um jafna
stöðu kynjanna í stjórnum stórfyrir-
tækja?
„Eins og stjórnarmaður Evrópu-
sambandsins sagði: „Ég er ekki
hrifin af kvótum, en ég er hrifin
af því sem þeir gera.“ Ég hef skiln-
ing á þessu sjónarmiði. Ég er ekki
alltaf hrifin af kvótum, reynslan –
til dæmis í Frakklandi og hjá Evr-
ópunefndinni – sýnir að þeir geta
hjálpað. Síðan kvótar voru teknir
upp í Frakklandi 2011 hefur hlutfall
kvenna í stjórnum franskra fyrir-
tækja í CAC 40 hækkað í 32,4% úr
12,3% árið 2010. Í nóvember 2012
setti Evrópusambandið sér mark-
mið um að konur yrðu 40% af
stjórnum fyrirtækja árið 2020. Fyrr
á þessu ári skýrði ES frá því að
meðaltal kvenna í stjórnum fyrir-
tækja hefði hækkað í 20,2%, úr því
að vera 11,9% árið 2010 þegar þetta
mál var fyrst sett á dagskrá. Kvót-
ar eru ekki eina lausnin, kvótar eru
ekki varanleg lausn. En slík skref
geta hvatt til breytinga og verið
hluti af þeirri viðleitni sem nauð-
synleg er til að njóta ávinningsins
af því sem konur hafa að bjóða.“
Kynjamunur í menntun minnkar
Konur eru í meirihluta í öllum
deildum Háskóla Íslands, nema í
raunvísindadeildum. Er þetta til-
hneiging á heimsvísu, að f leiri
konur fari í háskólana, og telur þú
að þetta muni hafa einhver sérstök
áhrif á efnahagslífið?
„Menntun er lykilatriði fyrir
hagvöxt og tekjur. Kynjamunurinn
í menntun er að minnka um allan
heim. Á grunnskólastigi er þátt-
taka kynjanna næstum jöfn á flest-
um svæðum. En bilið er enn til stað-
ar í framhaldsmenntun og arfur
fyrra misréttis er enn til staðar –
konur eru tveir þriðju þeirra sem
eru ólæsir í heiminum. Á efsta stig-
inu eru konur nú fleiri en karlar í
flestum G20 ríkjunum og um allan
heim, þótt það sé mikill munur á
milli svæða og námsgreina. Á sama
tíma er mikill launamunur til stað-
ar. Þegar við setjum fram stefnu
okkar er mikilvægt að skoða ástæð-
ur og afleiðingar þessarar tilhneig-
ingar í menntun og langtímaáhrif á
hagvöxt og á jöfnun launamunar.“
Fjölgun kvenleiðtoga eykur hagvöxt
Christine Lagarde, framkvæmdastjóri Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, segir mikilvægt að virkja krafta kvenna. Það sé ekki bara siðferðilegt eða
pólitískt mál, heldur auki hagvöxt. Fréttablaðið ræddi við hana vegna ráðstefnunnar Women Empowerment sem nú stendur yfir í Hörpu.
FRÉTTAVIÐTAL
Sumir hafa sagt að menningin í íslensku atvinnulífi fyrir efnahagshrunið
2008 hafi verið mjög karllæg. Heldurðu að það hefði breytt einhverju,
útkoman hefði kannski orðið önnur, ef fleiri konur hefðu verið í valda-
stöðum?
„Það er ljóst að það er gott fyrir hagvöxtinn að hafa fleiri konur í
leiðtogahlutverkum og að þær taki jafnan þátt í atvinnulífinu. Á Íslandi
hafa kjósendur kannski haft þetta í huga þegar kona var kosin til að leiða
Ísland út úr efnahagskreppunni, og þegar konur voru valdar til að stjórna
endurreisn stærstu banka Íslands eftir kreppuna. Ísland hefur auðvitað
góða afrekaskrá hvað varðar jafnrétti kynjanna og hefur verið í efsta sæti
í heiminum síðustu sex ár í árlegri kynjaúttekt World Economic Forum. Á
Íslandi er eitt hæsta hlutfall kvenna í stjórnum fyrirtækja.“
Hver er skoðun þín á viðreisn íslensks efnahagslífs eftir hrunið?
„Efnahagsbatinn á Íslandi hefur verið ótrúlegur á margan hátt, þar með
talinn tiltölulega mikill stöðugleiki og samfelldur hagvöxtur síðan í krepp-
unni. En það er mikilvægt að átta sig á að nú fyrst er efnahagslífið að ná
viðmiðum frá því fyrir hrun og að Ísland stendur frammi fyrir mörgum
veigamiklum viðfangsefnum. Þar á meðal er að taka skref í átt að fullri
samþættingu við alþjóðlega fjármálamarkaði með afnámi gjaldeyrishafta,
og að takast á við verkefni sem tengjast hækkunum og dreifingu launa,
sem hefur nýlega leitt til vinnudeilna. Þessi mál verða nú tekin upp í við-
ræðum okkar við Ísland.“
Ótrúlegur efnahagsbati á Íslandi
FRAMKVÆMDASTJÓRINN Christine Lagarde segir mikilvægt að konur hafi jöfn tækifæri og karlar til að geta stigið fram.
Þannig fáist mikilvægt sjónarhorn sem okkur gæti annars sést yfir. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
Lönd eins og Ísland
hafa staðið sig mjög vel,
það er ekki fullkomið,
en er sterkt dæmi um
það hlutverk sem konur
geta leikið.
1
5
-0
9
-2
0
1
5

1
0
:2
2
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
6
3
1
-4
1
1
C
1
6
3
1
-3
F
E
0
1
6
3
1
-3
E
A
4
1
6
3
1
-3
D
6
8
2
8
0
X
4
0
0
1
A

F
B
0
6
4
s
_
1
8
_
6
_
2
0
1
5
C
M
Y
K