Fréttablaðið - 06.05.2015, Side 30

| 10 6. maí 2015 | miðvikudagur
Hin hliðin
Hulda Bjarnadóttir
framkvæmdastýra Félags
kvenna í atvinnurekstri
Fórnarlamba hryðjuverkaárása í Naíróbí minnst
BÝÐUR FRAM AÐSTOÐ John Kerry, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, tók á mánudaginn þátt í minningarathöfn um þá sem
fórust í hryðjuverkaárásunum á sendiráð Bandaríkjanna í Naíróbí í Kenía árið 1998. Um leið og Kerry minntist fórnarlambanna
bauð hann fram aðstoð Bandaríkjanna í baráttunni gegn þeirri ógn sem sómölsk hryðjuverkasamtök eru orðin.
NORDICPHOTOS/AFP
Fræðimenn eru almennt orðnir
sammála um að kvótakerfi sé
skilvirkasta leiðin til stjórnar
á fiskveiðum. Kvótunum var
upphaflega úthlutað ókeypis en
hafa síðan gengið kaupum og
sölum. Það hefur þjóðin ekki
getað sætt sig við – og gerir
ekki enn. Útgerðin býr því eilíft
við óvissu. Ástæðan er sú að það
skortir siðferðilegan grundvöll
undir kvótakerfið, grundvöll
sem bæði þjóðin og þeir sem
að sjávarútvegi starfa geta við
unað.
Ekki væri sanngjarnt að inn-
kalla alla kvóta fyrirvaralaust.
En það er til millileið sem í senn
veitir útgerðum eðlilega aðlög-
un um leið og hún færir auðlind-
irnar smám saman til baka til
eigandans, þjóðarinnar, sem þá
nýtur sanngjarns arðs af sinni
eign. Þetta er markaðsleið þar
sem kvótum er endurúthlutað
árlega en þeir skertir lítillega
um leið. Það sem af gengur er
boðið upp.
Makrílfrumvarpið
Stjórnarfrumvarp hefur verið
lagt fram á Alþingi um úthlut-
un makrílkvóta. Í því er það
veigamikla nýmæli að aflahlut-
deildum er ekki lengur úthlutað
eitt ár í senn án frekari skuld-
bindinga. Í þess stað er úthlut-
unin í raun ótímabundin nema
hvað stjórnvöld geta afturkall-
að hana, en til þess þarf sex
ára aðdraganda. Eigi að segja
ákvæðinu upp þarf meiri hluti
á Alþingi að vera sama sinnis
í tvö ef ekki þrjú kjörtímabil í
röð. Það er því jafnvel erfiðara
að afturkalla makrílúthlutunina
en að breyta sjálfri stjórnar-
skránni.
En hættan af þessu óheilla-
frumvarpi er enn meiri. Segj-
um að ákvæði um auðlindir
í almannaeign komist loks í
stjórnarskrá, eins og stjórnlaga-
ráð lagði til og um þrír fjórðu
hlutar kjósenda studdu í þjóðar-
atkvæðagreiðslu árið 2012. Þá
væri samt ekki unnt að hrófla
við makrílúthlutuninni næstu
sex til sjö árin á eftir án þess
að skapa ríkissjóði hættu á risa-
háum skaðabótakröfum. Núver-
andi sjávarútvegsráðherra hefur
raunar reifað hugmyndir um að
kvótahafar fái að halda kvótun-
um óáreittir í 23 ár og það með
sjálfvirkri framlengingu. Það
er því augljóst að það stefnir í
varanlegt afsal þjóðarinnar á
fiskimiðunum sé ekki sporn-
að kröftuglega við. Í stað til-
lögu sjávarútvegsráðherra um
ráðstöfun á makrílkvótunum
væri kjörið að beita nú framan-
greindri uppboðsleið á þessar
veiðar.
Makrílfrumvarpið er ekki
smámál um smáan fisk. Óbreytt
mun frumvarpið ryðja brautina
að endanlegri einkavæðingu
fiskimiðanna við Íslandsstrend-
ur. Því er frumvarpið ógæfuspor
sem verður að stöðva. Lesand-
inn getur lagt sitt af mörkum
með því að styðja undirskrifta-
söfnun á thjodareign.is
Pistill þessi er stytt gerð af
grein sama heitis á visir.is
Kvótakerfið er gott – en
byggt á siðferðilegum sandi
Salan á eignarhlut ríkisbankans Landsbankans á eignarhlut
í Borgun hf. á að því er virðist undirverði var eiginleg gjöf á
eignum ríkisins.
Borgun hyggst greiða 800 milljónir króna í arð á þessu ári
vegna rekstrar síðasta árs og nemur arðgreiðslan helmingi
hagnaðar ársins. Þetta er í fyrsta sinn síðan árið 2007 sem
fyrirtækið greiðir arð. Árni Páll Árnason, formaður Samfylk-
ingarinnar, sagði í síðustu viku þegar málið kom upp að þessi
tíðindi sýndu „hvers konar reginhneyksli salan á Borgun var“.
Það er ástæða til að taka undir þessi orð formanns Samfylk-
ingarinnar að því virtu að salan á Borgun var gjöf á verðmæt-
um ríkisins.
„Nú sitja þeir kaupendur á hlut ríkisbankans sem voru
útvaldir í bakherbergjum og greiða sér kaupverðið hægt og
rólega í arð. Sala á eignarhlutum ríkisins á aldrei að eiga sér
stað í leyni og án samkeppni,“ sagði Árni
Páll.
Landsbanki Íslands seldi 31,2 pró-
senta hlut í Borgun fyrir 2,2 milljarða til
Eignarhaldsfélagsins Borgunar slf., sem
m.a. er í eigu Stálskipa, Péturs Stefáns-
sonar ehf. og Einars Sveinssonar. Eignar-
haldsfélagið Borgun slf. fær 250 milljónir
króna í sinn hlut vegna arðgreiðslunnar.
Landsbankinn, sem er í eigu ríkisins, var
harðlega gagnrýndur fyrir að hafa ekki
boðið hlutinn út í opnu söluferli.
Gjöfin fólst í mismuninum á raun-
verulegu verðmæti eignarhlutarins í
Borgun hf. og þess verðs sem nýir hlut-
hafar fyrirtækisins, íslenskir kaupsýslu-
menn sumir hverjir nátengdir fjár-
mála- og efnahagsráðherra, greiddu fyrir
fyrirtækið. Það er í raun með nokkr-
um ólíkindum að ekki hefur verið upp-
lýst hvernig nýir hluthafar greiddu fyrir
eignarhlutinn í Borgun, þ.e. hvort þeir lögðu fram eigið fé við
kaupin eða hvort kaupverðið var greitt með lánsfé. Kaupand-
inn er eignarhaldsfélag með takmarkaða ábyrgð og því taka
hluthafar þess litla áhættu ef hlutirnir fara ekki vel en hagn-
ast mjög mikið með arðgreiðslum og hækkun á virði hlutar-
ins. Sigríður Mogensen hagfræðingur benti á það lykilatriði í
frétt hér í blaðinu í síðustu viku að það þyrfti að upplýsa hvort
Landsbankinn veitti seljendalán, hvort aðrir íslenskir bankar
hafi fjármagnað eignarhaldsfélagið eða hvort kaupin hafi verið
greidd að fullu með eigin fé. „Öllum þessum spurningum er
ósvarað. Ástæðan fyrir því að fólk á rétt á að fá þessar upplýs-
ingar er að þetta er banki í eigu þjóðarinnar,“ sagði Sigríður.
Landsbankinn var í erfiðri stöðu í málinu. Hann þurfti
að selja eignarhlut sinn í Borgun vegna kröfu Samkeppnis-
eftirlitsins. Þessari kvöð fylgdi hins vegar aldrei skilyrði um
handvalda kaupendur og sölu með leynd. Besta leiðin til að
tryggja heilbrigða verðmyndun á fyrirtækinu hefði falist í
því að auglýsa hlutabréfin í Borgun hf. og fela þriðja aðila,
t.d. verðbréfafyrirtæki, að annast söluferlið. Svo virðist sem
stjórn Landsbankans átti sig líka á því hversu glórulaus ráð-
stöfun það var að selja hlutabréfin í Borgun með þeim hætti
sem gert var. Formaður bankaráðs bankans sagði á ársfundi
Landsbankans 18. mars að bankinn hefði átt að selja hlutinn
í Borgun í opnu söluferli „formsins og ásýndarinnar vegna“
en bankinn hefði ekki getað tryggt rétta upplýsingagjöf til
væntanlegra kaupenda á fyrirtækinu þar sem aðkoma bank-
ans að því var takmörkuð. Þriðji aðili hefði hins vegar getað
annast söluna til að ná þessu markmiði og það hefur aldrei
verið útskýrt hvers vegna það var ekki gert.
Þegar öllu er á botninn hvolft voru verðmæti í eigu íslenskra
skattgreiðenda gefin fáum útvöldum mönnum með þeirri
glórulausu ákvörðun sem salan á Borgun var.
Ætlar enginn að axla ábyrgð vegna þess?
Engin framkomin rök réttlæta sölu á Borgun fyrir luktum dyrum:
Gjöf á eign ríkisins
Skoðun
Þorkell Helgason,
stærðfræðingur.
Það er því aug-
ljóst að það
stefnir í varanlegt
afsal þjóðarinnar
á fiskimiðunum sé
ekki spornað kröft-
uglega við.
Kaupandinn er
eignarhaldsfélag
með takmark-
aða ábygð og
því taka hlut-
hafa þess litla
áhættu.
Markaðshornið
Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@stod2.is
Hvort er betra að búa á Íslandi
þegar heilbrigðiskerfið er fjár-
svelt og getur ekki fjármagnað
tækjabúnað eða þegar heilbrigð-
iskerfið er ekki rekstrarhæft
vegna verkfalla? Hvort er betra
að búa á Íslandi þegar ferða-
mönnum fjölgar svo ört að
við hræðumst átroðning eða
þegar ferðamenn koma ekki
til landsins vegna þess að
starfsfólk ferðaþjónustunnar
neitar að sinna starfinu vegna
lélegra kjara? Hvernig kom-
umst við í þessa stöðu?
Yfirvofandi óvissa og
seinagangur kjara-
viðræðna er sjálf-
sagt farinn að hafa
áhrif á fjölda manns nú þegar.
Öllum til ama og leiðinda. Hugar-
róin er ekki mikil hjá þeim sem
nú takast á. Erlendir félagar
spyrja af hverju við gerum þetta
ekki bara í þrepum reglulega án
verkfallsaðgerða. Já, af hverju
gerum við það ekki og hættum
þessum stanslausu verkfalls-
hótunum? Ég vil trúa því að ef
markmið stéttarfélaganna í þess-
ari lotu er raunverulega að hífa
lágmarkslaun upp í 300 þúsund
króna þá sjái mögulega fyrir end-
ann á þessari verkfallsrimmu.
En þar virðist hnífurinn standa
í kúnni og einhver stærri sviðs-
mynd er mögulega ekki sögð og
eitthvert leikrit er sett á svið.
En sviðsmynd aðalhagfræðings
Seðlabankans er að lokum sú að
ef allar hækkanir ná fram að
ganga þá muni verðbólga vaxa
hratt og stýrivextir tvöfaldast.
Ekki á það bætandi í samanburði
okkar við nágrannaþjóðir.
Engu að síður ætla allir að
fá alla kökuna og frumskógur
stéttar- og starfsmannafélaga er
mættur með sínar kröfur. Eng-
inn skal fá meira en hinn og það
ætla allir að para sig við lækna
og kennara. Ekki í næstu lotu,
heldur núna. Laun hafa alltaf
verið samanburður og eðlilegt
er að kröfurnar séu lagðar fram.
En er eðlilegt að öllum finnist
það sjálfsögð krafa núna, undir-
eins og fyrir alla? Það hlýtur að
þurfa að taka þetta í skrefum
líkt og Samtök atvinnulífsins og
fleiri hafa verið að benda á. Hvað
þarf til að að slíkt verklag komist
á? Kröfur flestra stéttarfélag-
anna eru að minnsta kosti langt
umfram það sem fyrirtækin geta
staðið undir.
Klárum að ræða lágmarkslaun-
in í þessari lotu. Ræðum hitt svo
í framhaldinu. Verðhækkanir,
uppsagnir og gjaldþrot er hættan
á hinum ásnum ef allt kemur til
framkvæmda á sama tíma.
Að því sögðu held ég áfram
að velta mér upp úr því, hvort
það sé gott að búa á Íslandi eða
bölvan legt.
Tertusneiðin eða kaka
1
5
-0
9
-2
0
1
5
1
0
:2
3
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
6
3
C
-1
C
E
C
1
6
3
C
-1
B
B
0
1
6
3
C
-1
A
7
4
1
6
3
C
-1
9
3
8
2
8
0
X
4
0
0
6
B

F
B
0
4
8
s
_
5
_
5
_
2
0
1
5
C
M
Y
K