Fréttablaðið - 15.04.2015, Blaðsíða 38

15. apríl 2015 MIÐVIKUDAGUR| MENNING | 18
„Myndirnar á hátíðinni eru
vandaðar og allar nýlegar nema
Hrafninn flýgur sem verður sýnd
í dag í framhaldi af vinnustofu
um samstarf Íslendinga og Svía
í kvikmyndaiðnaðinum,“ segir
Ilmur Dögg Gísladóttir, kynn-
ingar- og verkefnastjóri í Nor-
ræna húsinu, um norrænu kvik-
myndahátíðina sem þar er að
hefjast.
Ilmur segir helstu stjörnur
norrænnar kvikmyndagerðar
sækja okkur heim, þar á meðal
einn aðalleikara dönsku þátta-
raðarinnar
1864, Jakob
Oftebro.
Aðrir gestir
eru Morten
Kirkskov,
höfundur
bókarinn-
ar Kapgang
sem sam-
nefnd mynd
byggist á,
og Tuomas
Kyrö, höf-
undur bókar
sem myndin The Grump byggist
á. Þeir verða báðir með spjall
eftir sýningu myndanna.
„Grænlenska myndin Eskimo
Diva hefur sérstöðu, bæði er hún
sú eina frá Grænlandi og eina
heimildarmynd hátíðarinnar,“
segir Ilmur.
„Diva var frumsýnd í Nuuk
núna 11. apríl og kemur beint
hingað. Leikstjórinn Lene Stæhr
og Nuka Bisgaard, söguhetja
myndarinnar, koma líka. Bis-
gaard er brautryðjandi á Græn-
landi því hann á frumkvæðið að
fyrstu Gay Pride-göngunni þar
og myndin fjallar um reisu hans
um Grænland. Hann situr fyrir
svörum eftir sýninguna á morg-
un.“
Hver mynd verður sýnd tvisv-
ar á hátíðinni sem stendur í viku
og ókeypis er inn, bæði á þær og
málþingið. gun@frettabladid.is
★★★★★
Citizenfour
LEIKSTJÓRN OG HANDRIT: Laura
Poitras
KLIPPING: Matthilde Bonnefoy
AÐALHLUTVERK: Edward Snowden,
Glenn Greenwald, William Binney,
Jacob Appelbaum, Ewin MacAskill
Þú skalt gera þér grein fyrir að
héðan í frá eru hver landamæri
sem þú ferð yfir, hver einustu
kaup sem þú gerir, öll símtöl sem
þú átt, allir fjarskiptaturnar sem
þú kannt að eiga leið hjá, allir
vinir þínir, hver einasta grein sem
þú skrifar, vefsíða sem þú ferð á
og tölvupóstur og pakkar sem þú
sendir í höndum kerfis sem er
ótakmarkað í gagnaöflun sinni
þrátt fyrir að varnir þess séu það
ekki.
Þessi orð eru fengin úr kvik-
mynd Potras þar sem hún vitnar
í bréf sem bandaríski uppljóstr-
arinn Edward Snowden sendir
henni áður en tökur á Citizenfour
hefjast og eru lýsandi fyrir inni-
hald myndarinnar. Þetta er heim-
ildarmynd, en til þess að komast
sem næst kviku væri líklega rétt-
ast að kalla myndina heimildar-
trylli. Hún er nefnilega fræðandi
og ógnvekjandi í senn. Citizenfour
er lokahlutinn í þríleik Poitras sem
fjallar um Bandaríkin í kjölfar
árásanna á tvíburaturnana 2001 og
hvernig barátta Bandaríkjamanna
gegn hryðjuverkum hefur orðið til
þess að þeir hafa lagt ofuráherslu
á eftirlit og eftirlitsaðgerðir. Alsjá-
in er rafrænn raunveruleiki.
Flestir kannast við sögu Snowd-
ens upp að vissu marki en það er
eitt að kannast við hluti og annað
að sjá virkilega hvernig þeir gerð-
ust. Myndin er tekin upp í heim-
ildarmyndastíl sem kallast á við
franska sannleiksbíóið þar sem
tökumaður lætur lítið fyrir sér
fara. Þetta er eins konar fluga-
á-vegg-nálgun sem hefur þau
áhrif að áhorfanda finnst eins og
hann sé að guða á glugga lífsins.
Á stundum er upptakan lítið eitt
groddaraleg líkt og um heima-
vídjóupptöku sé að ræða. Þysj-
að er snögglega inn eða út, og í
stað þess að klippa á milli pers-
óna í tvenndar skotum er hrein-
lega skimað snögglega á milli.
Poitras vinnur á vitsmunalegan
hátt úr klippingum þar sem hún
sýnir fram á lygar og þversagn-
ir ýmissa ráðamanna með skeyt-
ingunni einni saman. Það er ekki
verið að eyða miklu púðri í upp-
stillingar, sem er ákveðin fagur-
fræði í sjálfu sér. Fyrir vikið er
eins og heimildargildið aukist, því
það sem er ekki (of) uppstillt hlýt-
ur hreinlega að vera meira satt. Að
því sögðu er einnig hægt að halda
því fram að fagurfræðileg naum-
hyggja myndarinnar þjóni þeim
tilgangi að undirstrika aðalatriðin.
Það eru umfram allt upplýsingarn-
ar sem skipta máli en ekki útlitið.
Grunnur myndarinnar liggur í
Snowden sjálfum og því sem hann
hefur að segja. Hann birtist sem
æðrulaus persóna sem blöskr-
ar eftirlitsaðgerðir stjórnvalda
og hvernig þau brjóta á tjáning-
ar- og persónufrelsi einstaklings-
ins. Samviska hans býður honum
ekki að sitja aðgerðalaus og hann
ákveður að gera eitthvað í málun-
um. Upptökurnar af Snowden eiga
sér flestallar stað inni á hótelher-
bergi hans þar sem hann hefur
komið sér fyrir ásamt blaðamönn-
um í því skyni að opinbera upp-
lýsingar sem hann hefur komist
yfir í störfum sínum fyrir Banda-
rísku þjóðaröryggisstofnunina.
Það sem Snowden ljóstrar upp er
ótrúlegra en nokkur lygasaga og
sendir áhorfendur beinustu leið
inn í skáldsögu George Orwell,
1984. Stóribróðir er að fylgjast
með okkur öllum, alltaf, alls staðar
og Snowden hefur gögnin til þess
að sanna það.
Að því sögðu er rétt að taka
fram að myndin er engan veginn
laus við dramatíseringu. Það er
undirspil á köflum, þótt lítið sé.
Við höfum aðalleikara, Edward
Snowden, Glen Greenwald og
Lauru Poitras, og þétt byggða frá-
sagnarframvindu. Sögusviðið er
alþjóðlegt, komið er við í Hong
Kong, Berlín, London, Brussel, Ríó
og víðar. Í raun er myndin eins og
harðasti kaldastríðsdekkari, nema
í stað þess að togstreitan sé milli
austurs og vesturs eru átökin milli
Stórabróður og mannsins á göt-
unni, og í stað þess að barist sé um
bombuna snýst allt um upplýsinga-
öflum. Upplýsingar eru hættulegri
en sprengjuefni.
Öðrum þræði fjallar mynd-
in líka um rannsóknarblaða-
mennsku, um frelsi, rétt og mikil-
vægi þess að fjölmiðlar geti sinnt
aðhaldshlutverki sínu sem fjórða
vald; um mikilvægi sjálfstæðr-
ar blaðamennsku og hversu við-
kvæmir stóru fjölmiðlarnir geta
verið gagnvart valdhöfum. Eins
og kemur fram er hlutverk blaða-
manna sem reyna að upplýsa mis-
ferli stjórnvalda í „lýðræðisríkj-
um“ Vesturlanda ekki áhættulaust.
Poitras og Greenwald hafa til
dæmis orðið fyrir ítrekuðu áreiti
stjórnvalda, geta ekki ferðast til
heimalands síns Bandaríkjanna
og neyðast til þess að vinna eftir
leynilegum leiðum með dulkóðuð
gögn. Áhorfendur eru upplýstir á
sama tíma og þeir eru skólaðir í
þeim vinnubrögðum sem þarf að
temja sér og í ljósi þess má einnig
líta á myndina sem ákveðna útgáfu
af byltingarbíói í anda þriðju kvik-
myndarinnar.
Citizenfour er áreiðanlega ein-
hver merkasta heimildarmynd
sem framleidd hefur verið. Hún er
vel unnin í alla staði, margradda,
þrususpennandi og breytir því
hvaða augum maður lítur heiminn.
Það ættu allir að sjá þessa mynd,
helst tvisvar, því maður hefur
alltaf gott af því að láta segja sér
þegar keisarinn er ekki í fötum.
Sérstaklega ef það er satt.
Kjartan Már Ómarsson
NIÐURSTAÐA: Citizenfour er
heimildarmynd sem sýnir hvernig
allir borgarar hins vestræna heims
eru undir sífelldu rafrænu eftirliti
stjórnvalda. Hún er vel gerð og allt
í senn óhugnanlegt, fræðandi og
nauðsynlegt áhorf.
Stóri bróðir fylgist með
CITIZENFOUR Edward Snowden og
unnusta hans, Lindsay Mills, í Rússlandi.
Nýtt úr norrænum
kvikmyndaheimi
Á kvikmyndahátíð sem hefst í dag í Norræna húsinu verða ellefu myndir sýndar.
Einnig verður vinnustofa og spjall. Aðgangur er ókeypis að öllum viðburðum.
ESKIMO DIVA Nuka Bisgaard fór á flakk um Grænland að kynna Gay Pride-göngu í Nuuk.
PERSÓNUR Kapgang er önnur tveggja
danskra mynda á hátíðinni.
VERKEFNASTJÓRINN „Myndirnar eru
allar nýlegar nema Hrafninn flýgur,“
segir Ilmur Dögg. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Sýndar verða kvikmyndirnar:
Kapgang (DK), Stille hjerte (DK), Kraftidioten (NO), Børning
(NO), Natt til 17 (NO), Hrafninn flyger (SV/IS), Stockholm
Stories (SV), Återtreffen (SV), Hallonbatsflyktningen
(F/SV), The Grump (F)
og Eskimo Diva (GR).
Nánast allar kvikmyndirnar eru sýndar með enskum texta
og er frítt inn á alla viðburði hátíðarinnar.
Opið er til 20:00 á AALTO Bistro öll sýningarkvöld.
Nánari upplýsinar á norraenahusid.is
NORRÆNA HÚSIÐ
KYNNIR:
MENNING
Græn-
lenska myndin
Eskimo Diva
hefur sérstöðu,
bæði er hún sú
eina frá Græn-
landi og eina
heimildarmynd
hátíðarinnar
1
5
-0
9
-2
0
1
5
1
0
:2
3
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
6
3
C
-8
9
8
C
1
6
3
C
-8
8
5
0
1
6
3
C
-8
7
1
4
1
6
3
C
-8
5
D
8
2
8
0
X
4
0
0
1
B

F
B
0
4
8
s
_
1
4
_
4
_
2
0
1
5
C
M
Y
K