Ský - 01.08.2007, Qupperneq 14

1 ský
innflytjandi í Reykjavík. Mikilvægt er að bera virðingu fyrir
umfjöllunarefninu og gestunum og vita að maður veit aldrei allt.“
Þótt æ betur gangi hjá Menningarfylgd Birnu sinnir hún ýmsum
aukabúgreinum, eins og framkvæmdastjórn Alnæmissamtakanna í
hálfu starfi, skipulagningu læknaráðstefna og núna hefur hún gerst
„skólastúlka“ því hún innritaði sig í ítölskunám
í Háskóla Íslands. „Það getur verið mikil vinna
að púsla þessu öllu saman, vegna þess að ég er
ein. Þetta er oft skorpuvinna, sem hentar mér
ágætlega og minnir mig á síldarvertíðirnar í æsku.
Mér leiðist að sigla lygnan sjó og þarf stundum
boðaföll til að njóta mín í streðinu. Ég hef gaman
af að reka eigið fyrirtæki, vinna undir eigin stjórn,
því ég á svolítið erfitt með að vinna undir stjórn
annarra.“
Pólitísk gerjun
Þátttaka í stjórnmálastarfi hefur ávallt verið
stór partur af lífi Birnu. Eftir að Fylkingin og
Alþýðubandalagið söfnuðust til feðra sinna og
mæðra hefur hún fundið þeirri virkni stað í
Vinstri grænum. „Ég gekk reyndar tvisvar úr
Alþýðubandalaginu; seinna skiptið var þegar
Ólafur Ragnar Grímsson, þáverandi formaður
og fjármálaráðherra, setti lög á kjaradeilu BHM.
VG varð skásti kosturinn fyrir mig, ef ég ætlaði
að vera félagi í einhverjum flokki á annað borð.
Ég er sátt við stefnu flokksins í helstu málum sem
ég læt mig varða, eins og andstöðu við stríð og
hernaðarbandalög, mannréttindamálum í víðum
skilningi og umhverfismálum. Ég nenni ekki lengur að vera í fýlu
þótt ég sé ósátt við útfærslur í einstökum atriðum. Samt tekst mér að
reiðast nánast á hverjum degi þegar ég les Moggann og sé dæmi um
vanvirðu og óréttlæti!“
Þeim fækkar sem nenna að verða reiðir?
„Jahá.“
Þegar Birna var að alast upp fyrir austan trúði hún á Guð og
Moggann. „Ég hætti að trúa á Guð þegar ég var að verða níu ára.
Mér fannst ég fullkomin þegar ég var níu ára. Það var svo einkennileg
og mögnuð tilfinning: Mér fannst ég geta allt. Síðan hef ég þurft að
viðurkenna að þetta var ekki rétt hjá mér. Morgunblaðið var keypt
heima hjá mér og ég hafði ekki mörg önnur viðmið, sem getur verið
slæmt. Reyndar var bókaskápurinn mjög stór og smám saman rann
upp fyrir mér að það var svo margt sem ég ekki hafði tækifæri til að
kynnast, margt sem var ósagt og öðru logið. Þessa einangrun hefur
tæknin, til dæmis sjónvarpið og ekki síst Netið, rofið. Núna getum
við fræðst um fleira sem gerist og afleiðingarnar sem það hefur, eins
og fyrir íbúa landa þar sem stríðsrekstur fer fram. Það sem á sjöunda
áratugnum barst okkur sem ópersónulegar tölur, oft falsaðar tölur,
um mannfall, getum við séð sem limlest lík saklausra barna. Við
eigum betri möguleika til að átta okkur á því hvílíkur viðbjóður
og glæpur er á ferðinni. Maður þurfti að hafa fyrir því að leita sér
upplýsinga, ekki síst norður á Akureyri.“
Eftir að hafa búið til fjórtán ára aldurs í Borgarfirði eystri hjá
foreldrum sínum, Sigrúnu Pálsdóttur sem var skólastjóri og Þórði
Jónssyni sem vann hjá kaupfélaginu og gerðist síðar framkvæmdastjóri
síldarbræðslu á staðnum, tveimur bræðrum og einni systur,
föðurömmu og -afa, fór Birna að heiman, settist í Alþýðuskólann á
Eiðum og síðan í Menntaskólann á Akureyri. Og
fyrst í stað var hún hægrisinnuð. Faðir hennar
var sjálfstæðismaður, en móðirin gaf aldrei upp
flokkslega afstöðu og flokkapólitík var lítið rætt
á heimilinu. Hins vegar var mikið rætt um
félagslega samkennd og réttlæti.
Þegar hún settist beint í annan bekk í Eiðaskóla
varð það henni áfall að uppgötva að hún var
ekki lengur besti nemandinn eins og áður hafði
verið. Henni fannst hún utanveltu. „Ég hafði
ekki nægilegan undirbúning, var yngri en aðrir
nemendur og svo var ég mun hærri í loftinu. Ég
var að baksa þetta, barn í konulíkama, og fannst
það óskaplega erfitt. Ég varð svolítið sér á parti.
Til að reyna að falla inn í hópinn og vera memm
byrjaði ég að reykja. Þess vegna skil ég svo vel
krakka sem fara inn í klíkur, jafnvel dópklíkur,
bara til að eiga einhvers staðar heima. Og þarna
var ég í reynd endanlega farin að heiman. Ég
sneri ekki aftur til Borgarfjarðar eftir þetta, nema
sem gestur.“
Hún segir að aldrei hafi annað staðið til en að
fara burt. „Ég ætlaði í skóla, án þess að vita hvað
ég vildi nákvæmlega leggja fyrir mig. En ég vissi
að ég myndi aldrei búa á Borgarfirði eystri. Það
var of lítið fyrir mig. Ég vildi vera innan um fleira fólk. Þegar ég fór
í MA fannst mér Akureyri líka allt of lítil. Ég féll ekki fyrir þeim
bæ og hann ekki fyrir mér. Ég hafði æðislega gaman af að hneyksla
Akureyringa. Það var svo einfalt. Ég mætti bara til leiks, haustið
1967, í stysta pilsi norðan Alpafjalla. Þá snerust margir hálsliðir! Og
einn keyrði útaf í Gilinu. Ég gat ekki hætt að hlæja.“
Og auðvitað var farið að dufla við áfengi og dingla með strákum.
„En ég vildi ekki vera á föstu. Það var of mikil binding. Einhvern tíma
hafði ég ákveðið að ég skyldi aldrei gifta mig. Ég leit á hjónaband
sem frelsissviptingu sem myndi gera mig að annarri persónu en ég
er. En á menntaskólaárunum eignaðist ég vini fyrir lífstíð og einnig
síðar í Fylkingunni.“
Þetta voru gerjunarár. „Það hafði mikil áhrif að kynnast framandi
umhverfi, nýjum aðstæðum fólks. Ef maður er alltaf heima verður
maður heimskur og heimóttarlegur! Við í MA fórum í skólaferðalag
til Írlands 1967 og ég sá í fyrsta sinn í Dublin fátækrahverfi sem var
handan við aðalverslunargötuna. Mér hreinlega brá. Svo fór ég yfir
til Bretlands og vann þetta sumar ásamt hópum erlendra námsmanna
í eins konar þrælabúðum á sumarleyfisstað í Somerset. Maður fékk
fjögur pund á viku fyrir gríðarlegt strit, án nokkurs veikindaréttar
eða trygginga. Þetta var misnotkun á innfluttu vinnuafli, eins og
við þekkjum hér núna. Þarna styrktist mín félagslega meðvitund og
réttlætiskennd enn frekar. Það er til rétt og það er til rangt og ég fór
að sjá skýrar greinarmuninn þar á milli.“
„Ég hef aldrei auglýst
eða markaðssett
fyrirtækið skipulega
en það fór að berast
út frá ánægðum
viðskiptavinum að það
væri gaman að hlusta
á Birnu spjalla um
miðborgina í Reykjavík.
Þannig fór boltinn að
rúlla og núna gengur
nokkuð vel.“