Morgunblaðið - 02.01.2015, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. JANÚAR 2015
Árið 2014 varkvatt meðýmsum
hætti eins og geng-
ur um áramót.
Margar tilraunir
eru gerðar til að
draga fram það markverðasta,
sérkennilegasta eða spaugileg-
asta, en það síðastnefnda er ef
til vill mest vandmeðfarið, eins
og landsmenn urðu áskynja að
þessu sinni.
Vefþjóðviljinn kveður árin
jafnan með sínum hætti og
samþættir þá ágætlega það
markverða, sérkennilega og
spaugilega. Eitt af því sem tek-
ið var fyrir að þessu sinni voru
þingræður Páls Vals Björns-
sonar, þingmanns Bjartrar
framtíðar, í mars síðastliðnum
um þingsályktunartillögu um
að umsókn um aðild Íslands að
Evrópusambandinu yrði dregin
til baka. Í framsögu sinni um
málið sagði Páll: „Nú hef ég
ekki hugmynd um það frekar
en nokkur einasti maður á Al-
þingi hvort það sé til hagsbóta
fyrir okkur að fara í ESB.“
Hann bætti því svo við að hann
vildi trúa því að það væri til
hagsbóta, en ítrekaði svo að við
hefðum „ekki hugmynd um
það“.
Nokkrum mínútum síðar í
annarri ræðu var Páll búinn að
höndla sannleikann í málinu og
sagði: „Fyrir mér eru nægar
sannanir komnar fram fyrir því
að betra sé fyrir okkur að vera
í Evrópusamband-
inu.“ Hann bætti
við að hann þyrði
samt sem áður
ekkert að fullyrða
um þetta fyrr en
samningur lægi
fyrir!
Innan fárra mínútna bættist
ein ræðan við og þá sagði Páll:
„Eitt af stærstu hagsmuna-
málum þjóðarinnar í mínum
augum er innganga í Evrópu-
sambandið eða aðildarviðræð-
urnar og það er búið að vera
það í mörg ár. Það mun verða
mitt baráttumál áfram. En við
getum haldið áfram að svamla
hér í kviksyndi fáviskunnar og
taka afstöðu til hlutanna án
þess að hafa kynnt okkur þá.“
Ræður Páls Vals Björns-
sonar um aðildarumsóknina
eru dæmigerðar fyrir þá
spunaumræðu sem stuðnings-
menn aðildar hafa allan tímann
frá því að vinstristjórnin lagði í
þennan ógæfulega leiðangur
haldið gangandi. Slegið er úr
og í, látið að því liggja að um-
sóknin og aðlögunarferlið sé
nauðsynlegar forsendur þess
að taka afstöðu til málsins og
treyst á að með því megi í
smáum skrefum flytja fullveldi
þjóðarinnar til Brussel án þess
að þess verði vart fyrr en um
seinan.
Vonandi verður lands-
mönnum ekki boðið upp á enn
eitt árið af þessum spuna í
skjóli aðildarumsóknarinnar.
Mun ríkisstjórnin
áfram halda lífi í
ESB-spunanum
þetta árið?}
Hve lengi enn?
Ferðalög meðflugi eru nýtil-
komin sé horft til
sögunnar. Þotuöld-
in er aðeins hálf, en
hún gjörbreytti
veröldinni, þótt sem
slík sé hún að mestu sjálfri sér
lík. Hver blettur á jarðarkringl-
unni er eins og innan seilingar.
Flugmílur eru misdýrar.
Sumir fljúga um á einkaþotum.
Aðrir í dýrustu sætum sem fást í
almennum flugvélum. Svo eru til
snillingar í fargjöldum, en flug-
fargjöld eru jafn frægur skógur,
og þeir skógar voru sem Hrói
Höttur og Tarzan apabróðir
þekktu jafnvel og venjulegir
menn íbúðina sína. Slíkir garpar
fljúga heimsálfa á milli fyrir
svipað verð og við hinir borgum
fyrir að fljúga til Akureyrar og
heim aftur.
Þótt flugvél minni helst á
strætó í tilveru nútímamanns er
margur flughræddur. Þeir sem
til þekkja fullyrða að jafn lítil
innstæða sé fyrir slíkri hræðslu
og ótta við íslenskar köngullær.
Þegar þotufarþegar hvítna upp
við ókyrrð í lofti er glott og bent
á að þetta sé svipað og vera í bíl
á holóttum vegi.
Hættan sé bara
minni í háloftunum.
Lending sé örlítið
meira mál, en hætt-
an þá sé miklu
minni en gerist í
föstudagsumferð í hvaða borg
sem er. Og réttilega er bent á að
mörg hundruð þúsund manns
farist í bílslysum á hverju ári og
enn fleiri slasist. Flugið taki
ekki slíkan toll, óralang frá því.
Allt er þetta satt og rétt.
Samt setur að mönnum hroll
þegar flugvél Air France steypt-
ist úr tæplega 40 þúsund feta
hæð í Atlantshafið með 228 inn-
anborðs. Og nú þegar indónes-
ísk flugvél virðist hverfa úr svip-
aðri flughæð í hafið á 2-3
mínútum með 162 manneskjur.
Svo ekki sé talað um vélina frá
Malasíu sem hvarf sporlaust
með 298 farþega innanborðs, 8.
mars 2014. Það var ekkert dul-
arfullt við hryllilega skotárás á
aðra vél sama flugfélags yfir
Úkraínu er 298 manns týndu lífi.
En allt ýtir það undir óróleika.
Það breytir þó ekki því að flugið
er eftir sem áður einn öruggasti
ferðamátinn.
Hörmulegir atburðir
í flugi og tenging við
hrap vélar árið 2009
vekja umræður}
Flug og öryggi
R
eglulega er kallað eftir því hér á
landi að umræða þurfi að fara
fram um peningastefnu þjóð-
arinnar. Oftar en ekki er þar um
að ræða áhugamenn um inn-
göngu Íslands í Evrópusambandið þó að það
sé ekki alltaf tilfellið. Gjarnan er þá látið eins
og með því einu að skipta um gjaldmiðil
myndu öll efnahagsvandamál Íslands leysast
eins dögg fyrir sólu. Svo er þó vitanlega ekki í
raun. Ekki frekar en að aksturshæfileikar bíl-
stjóra batni við það eitt að skipta um bíl.
Þegar allt kemur til alls er það hagstjórnin
sem mestu máli skiptir en ekki hvaða gjald-
miðill er notaður. Þetta benti Guðrún Haf-
steinsdóttir, formaður Samtaka iðnaðarins, til
að mynda á á síðasta ári eftir að hafa tekið við
formennsku í samtökunum rétt eins og marg-
ir aðrir hafa gert. Raunar myndi upptaka annars gjald-
miðils frekar vera til þess fallin að gera hagstjórnina hér
á landi erfiðari en hitt enda myndi annar gjaldmiðill
seint taka tillit til aðstæðna hér á landi.
Þannig gæti til að mynda auðveldlega komið upp sú
staða að við fengjum háa stýrivexti ofan í efnahagslega
stöðnun hér á landi sem gera myndi stöðuna enn verri en
ella. Eða þá lága stýrivexti ofan í uppsveiflu sem gæti
leitt til miklu meiri þenslu en annars hefði orðið. Líkt og
til að mynda gerðist á Írlandi áður en efnahagshrunið
varð þar í landi. Stýrivextir Seðlabanka Evrópusam-
bandsins voru alltof lágir fyrir Íra og gerðu skellinn fyrir
vikið miklu verri en annars hefði að öllum lík-
indum orðið hefðu þeir verið með eigin gjald-
miðil í stað evrunnar.
Það sem mestu skiptir er einfaldlega að
hafa verkfærin sem henta aðstæðum hér á
landi. Stærðin skiptir ekki öllu máli í þeim
efnum. Lítið fyrirtæki getur hæglega verið
betur rekið en stórt sem í ofanálag hvílir
jafnvel á brauðfótum. Ítalska líran var ekki
öflugri gjaldmiðill en svissneski frankinn
þótt Ítalir séu margfalt fjölmennari en
Svisslendingar.
Evrusvæðið hvílir í raun á efnahagslegum
brauðfótum. Það hefur þannig til að mynda
aldrei uppfyllt þrjú skilyrði kenningar nób-
elsverðlaunahafans Roberts Mundell um hið
hagkvæma myntsvæði sem evrusvæðið er þó
ekki sízt grundvallað á. Mundell taldi raunar
nægja að myntsvæði uppfyllti einungis eitt skilyrðið en
evrusvæðið hefur aldrei uppfyllt neitt þeirra og ólíklegt
að það verði nokkurn tímann raunin.
Hér á landi hefur gengið nógu erfiðlega í gegnum tíð-
ina, líkt og víða annars staðar, að samræma eina pen-
ingastefnu við eina efnahagsstefnu. Innan evrusvæðisins
þarf hins vegar að samræma eina peningastefnu og 19
ólíkar efnahagsstefnur. Við þessu var varað á sínum tíma
áður en evrusvæðinu var ýtt úr vör. Meðal annars af for-
ystumönnum innan Evrópusambandsins. En á það var
ekki hlustað enda evrusvæðið ekki fyrirbæri byggt á
hagfræði heldur pólitík. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Málið er hagstjórnin
BAKSVIÐ
Karl Blöndal
kbl@mbl.is
Heldur mikillar bölsýnigætir í efnahagsspámfyrir árið 2015, enda eruvíða blikur á lofti. Lækk-
un olíuverðs hefur þó iðulega orðið
hvati uppgangs í efnahagsmálum og
mun einnig verða það nú.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn spáði
lægri hagvexti í heiminum á næsta
ári, 3,8%, þegar hann síðast lagði mat
á horfur í efnahagsmálum, en hann
hafði áður gert. Og þó þykir sjóð-
urinn bjartsýnn.
Víða eru blikur á lofti og er þar
einkum horft til Rússlands. Innlimun
Krímskaga og íhlutun Rússa í aust-
urhluta Úkraínu hefur spillt sam-
skiptunum við Bandaríkin og Evr-
ópu.
Rússneska viðskiptaráðuneytið
greindi frá því 29. desember að
landsframleiðsla Rússlands hefði
skroppið saman um 0,5% á einu ári.
Þetta er í fyrsta skipti í fimm ár sem
samdráttur verður í landinu. Gjald-
eyrisforði landsins hefur heldur ekki
verið minni en 2009.
Tvennt veldur þessu, annars vegar
efnahagslegar refsiaðgerðir Vest-
urlanda, hins vegar lækkun olíu-
verðs. Óttast er að ástandið eigi enn
eftir að versna í Rússlandi og spurn-
ing hvaða áhrif það hefur út á við.
Stríðið í Sýrlandi og Írak hefur
einnig slæm áhrif á efnahagsástandið
í heiminum og sama má segja um
ebólufaraldurinn í Vestur-Afríku
(talið er að kostnaðurinn verði kom-
inn upp í 32,6 milljarða dollara í lok
ársins) og þurrkar í Brasilíu.
Áhyggjur út af evrusvæði
Jens Weidman, yfirmaður þýska
seðlabankans, lýsti yfir því á sunnu-
dag að efnahagur Evrópu væri ekki
eins slæmur og margir héldu og var
sérstaklega bjartsýnn um horfur í
Þýskalandi. Þar yrði verðbólga minni
en spáð hefði verið og hagvöxtur
meiri ef olíuverð héldist lágt. Einnig
mætti búast við bata á evrusvæðinu,
þótt hann yrði hægur.
Þessi orð munu ugglaust ekki duga
til að slá á áhyggjur margra af
ástandinu á evrusvæðinu. Þar var
hagvöxtur aðeins 0,2% á þriðja árs-
fjórðungi 2014 og verðbólga á árs-
grundvelli 0,3% samkvæmt tölum frá
nóvember. Á Grikklandi og Spáni er
verðhjöðnun og óttast er að hún geti
smitað út frá sér. Þessi skortur á
vexti bendir til þess að ástandið í at-
vinnumálum muni lítið batna, sér-
staklega á jaðrinum.
Fatið af olíu kostaði 115 dollara um
mitt sumar í fyrra, en hafði um jólin
lækkað um rúman helming. Þessi
lækkun kemur sér illa fyrir olíu-
framleiðendur, en hún verður til þess
að neytendur hafa meira fé á milli
handanna. Bent hefur verið á að á
uppgangsárunum 1948 til 1973 og 15
ára tímabilinu fyrir efnahagshrunið
2007/8 hafi olíuverð verið lágt. Á
kreppuskeiðunum fjórum eftir seinni
heimsstyrjöld, 1974-75, 1981-82,
1990-91 og 2008-09, hafi olíuverð hins
vegar verið hátt.
Trevor Greetham, yfirmaður eign-
astýringar hjá Fidelity Solutions,
segir við Observer að lágt olíuverð
hvetji neytendur: „Hagvöxtur í heim-
inum ætti að aukast 2015 og enn sem
komið er eru fá merki um það mikla
verðbólgu að nauðsynlegt verði að
herða peningastefnuna að einhverju
marki.“
Greetham segir hins vegar að lágt
olíuverð geti haft áhrif á lánstraust
og valdið óöryggi hjá lánardrottnum
olíuframleiðslulanda á borð við Rúss-
land, Venesúela og Íran, sem mega
ekki við því að verðið á olíutunnunni
fari undir 100 dollara ætli þau að við-
halda stöðugleika.
Lágt olíuverð bæði
hvati og dragbítur
AFP
Rúblan fellur Stuðningsmenn rússneska kommúnistaflokksins, sem styður
flokk Pútíns forseta, saga út rúblu á fundi til að andmæla falli rúblunnar.
Kínverjar héldu hagkerfi heims-
ins að nokkru leyti gangandi í
kreppunni 2008 og 2010 með
fjárfestingum og lánveitingum.
En hagkerfið í Kína hefur hægt
á sér og ráðamenn kunna að
vera of hikandi í fjárfestingum
til að það taki við sér á ný.
Hagvöxtur á þriðja ársfjórð-
ungi mældist sá mesti í 11 ár í
Bandaríkjunum. Bandaríkja-
menn hafa beitt svokallaðri
peningalegri slökun til að glæða
efnahaginn og spyrja margir
hvenær seðlabanki Evrópu geri
slíkt hið sama.
Hægir á hag-
vexti í Kína
VÖXTUR Í BANDARÍKJUNUM
AFP
Blaðra? Blöðrusali bíður við-
skipta við verslun í Peking.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen