Morgunblaðið - 16.02.2015, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Flest fyr-irtæki hafaeinhvern
tímann verið
sprotafyrirtæki.
Nýjungar og
endurnýjun eru nauðsynlegar
eigi stöðnun ekki að grípa um
sig. Hægt er að halda hagvexti
gangandi með ráðum á borð við
að auka neyslu, en eigi hann að
vera til frambúðar þarf ný-
sköpun. Fjármagn til nýsköp-
unar hefur hins vegar verið af
skornum skammti undanfarin
ár og hafa sprotafyrirtæki átt
erfitt uppdráttar, sérstaklega
á upphafsstigum.
Fjárfestingar í sprotafyrir-
tækjum eru sér á parti.
Áhættufjárfestir veitir ekki
lán, heldur eignast hlut í fyr-
irtækinu. Þeim fylgir líka
meiri áhætta en hefðbundnum
fjárfestingum. Ástæðan er ein-
föld. Mun fleiri sprotafyr-
irtæki fara á hausinn en kom-
ast á legg. Hins vegar getur
umbun fjárfestis, sem leggur
fé í sprotafyrirtæki, orðið þeim
mun meiri gangi allt eftir.
Fyrirtækið CCP er dæmi um
það. Árið 2013 hafði virði í fé-
laginu 34-faldast á þrettán ár-
um.
Nú virðist vera gerbreyting í
vændum með þremur nýjum
frumkvöðla- og sprotasjóðum
sem kynntir hafa verið til sög-
unnar. Í Morgunblaðinu var á
föstudag greint frá
því að gengið hefði
verið frá fjár-
mögnun sjóðanna
Eyris Sprota slhf.
upp á 2,5 milljarða
króna, Frumtaks II upp á
fimm milljarða króna og
Brunns vaxtarsjóðs slhf. upp á
fjórða milljarða króna. Sam-
anlagt eru þetta 11,5 millj-
arðar króna, sem sjóðirnir hafa
í hyggju að fjárfesta fyrir á
næstu þremur til fimm árum.
Stefán Þór Helgason, verk-
efnastjóri hjá frumkvöðlasetr-
inu Klak Innovit, fagnar þessu
í viðtali við Morgunblaðið.
Fjármagn hafi verið af skorn-
um skammti fyrir sprotafyr-
irtæki og bónleiðir langar. „Nú
sjáum við fram á að hlutirnir
komist í eðlilegra horf og sam-
keppni verði hjá fjárfestum um
að ná bestu frumkvöðlunum til
sín en ekki eins og verið hefur
að sprotarnir berjist um fjár-
magnið,“ segir hann.
Frumkvöðlar eiga fleiri kosti
en nýju sprotasjóðina og má
þar nefna Startup Reykjavík,
sem tekur nú á móti umsókn-
um og mun velja 10 fyrirtæki.
Hinir nýju sjóðir eru
ánægjuleg tíðindi því að
sprotafyrirtæki eru mikilvæg
fyrir efnahaginn og gróska í
nýsköpun gefur fyrirheit um
þróttmikið og heilbrigt efna-
hagslíf og vöxt með innistæðu.
Nýir sjóðir gætu
orðið lyftistöng fyrir
frumkvöðla}
Betri tíð fyrir sprota
Hið skelfilegaborgarastríð
í Sýrlandi hefur
fallið nokkuð í
skuggann af þeirri
miklu ógn sem
skapaðist þegar Ríki íslams
reis upp úr öskustónni.
Ástandið þar er enn hörmu-
legt, þó að fregnir af mannfalli
endurspegli frekar baráttu
vestrænna ríkja gegn Ríki ísl-
ams en þau dauðsföll sem enn
eiga sér stað í bardögum í Sýr-
landi.
Í miðjum ófriðnum hefur
Bashar al Assad, einræðis-
herra Sýrlands, séð sér leik á
borði, og er nú farinn að veita
erlendum fjölmiðlum viðtöl á
ný, þar á meðal breska ríkis-
útvarpinu BBC. Í viðtölunum
hefur Assad reynt að sýnast
landsföðurlegur og afneitað
þeim glæpum sem stjórnarher
hans hefur sannarlega gerst
sekur um í borgarastríðinu.
Umfram allt hefur Assad
reynt að koma þeirri ímynd á
framfæri að vilji heims-
byggðin stöðugleika í Sýrlandi
sé nauðsynlegt að hann sjálfur
haldi þar um stjórnartaum-
ana.
Og málflutningur Assads
hefur náð eyrum
einhverra, því að
hinn sérstaki
fulltrúi Sameinuðu
þjóðanna í Sýr-
landi, Staffan de
Mistura, lét þau orð falla fyrir
helgi að engin lausn myndi
fást á vandamálum Sýrlands
nema Assad væri „hluti af
lausninni“, eins og hann orðaði
það. En getur það staðist?
Það segir nefnilega sína
sögu um heilindi Assads, að á
meðan flugher Bandaríkjanna
hefur ráðist gegn Ríki íslams í
norðri með stuðningi Kúrda
hefur stjórnarherinn einbeitt
sér í suðurhéruðum Sýrlands,
þar sem hófsamari stjórnar-
andstöðuhópar hafa búið sér
til vígi. Nái Assad að ráða nið-
urlögum þeirra getur hann
bent á Ríki íslams og stillt
sjálfum sér upp sem illskárri
kostinum af tveimur.
Og hugsanlega er eitthvað
til í þeirri staðhæfingu Ass-
ads. En það yrði þó óneitan-
lega frekar dapurleg niður-
staða, fari það svo að maður
sem beitti efnavopnum gegn
eigin þjóð muni fara sem sig-
urvegari frá einu ömurlegasta
borgarastríði samtímans.
Einræðisherra
Sýrlands reynir að
bæta ímyndina}
Er framtíð fyrir Assad?
E
ina kostulegustu mannlífslýsingu
helgarinnar á maður að nafni
Örn Karlsson en Orri Páll Orm-
arsson blaðamaður spjallaði við
hann í Sunnudagsblaði Morg-
unblaðsins um helgina um lífsins viðhorf og
störf. Í viðtalinu sagðist hann eiga 10 börn með
ellefu konum (hann gat rökstutt þetta), hann
notar faxtæki og símboða í stað tölvu og tölvu-
pósts, elskar og kjassar mannlífið í öllum sín-
um fjölbreytileika. Athyglisverðastur fannst
mér lesturinn þar sem hann sagðist bara alls
ekkert sáttur við þá stefnu sem líf hans hefði
tekið en hann sagði að það væru alltaf til leiðir
til að vinna að því að sætta sig við það.
Ég efast um að þeir sem hafa hitt Örn eða
lesið um hann um helgina hafi gleymt honum
eða þurfi upprifjunar við en öðrum til upplýs-
ingar þá starfar Örn við hreinsun, meðal ann-
ars borgarinnar, þrífur veggjakrot og fegrar umhverfið
eftir þörfum, og kallar sig Örn götusópara í minningu vin-
ar síns. Örn starfaði við ýmislegt annað áður en hann fór
út í að ferðast um með græjur um alla borg til að þrífa
upp sóðaskap, meðal annars í veitingarekstri og rak um
tíma Óðal við Austurstræti. Hann fékk nóg af þeim geira,
seldi eigur sínar og ferðaðist um heiminn í fimm ár uns
peningurinn kláraðist og hann varð að fá sér fasta vinnu á
ný.
Í fyrstu, þegar Örn var að hefja störf sín í götuþrif-
unum, skammaðist hann sín fyrir starfið og var með
brynju og ekki viðbúinn því að hitta fyrir fólk
sem spurði hann hvað hann væri að gera í
vinnugalla, útötuðum málningu, úti á götu.
Hann hitti þar á meðal róna sem hafði drukkið
á barnum hjá honum og sá rak upp stór augu
og spurði hvað í ósköpunum hann væri að gera
þar. „Nú voru góð ráð dýr, ég varð að finna
leið til að halda virðingu minni andspænis rón-
anum. Og Guð er til, ég fann þá leið. Heyrðu,
vinur minn, hvíslaði ég að honum. Ég er í sam-
félagsþjónustu. Róninn ljómaði allur og ég sá
að virðing hans fyrir mér hafði aukist,“ sagði
Örn í viðtalinu en nokkru síðar rakst hann aft-
ur á hinn sama mann sem var enn uppveðraðri
yfir því að Örn væri ennþá að sópa; mikið hlyti
hann að hafa fengið þungan dóm!
Ég veit ekki hvað það var en eitthvað var
þetta viðtal frelsandi og hreinsandi, eins og
orlof eftir ælupest. Í síðustu viku var maður
nefnilega minntur almennilega á svo ófyrirleitin og
óskammfeilin viðhorf nokkurra einstaklinga sem hafa
ekki breyst þrátt fyrir að mörg ár hafi þeir fengið til að
líta yfir farinn veg og svik sín. Manni hefur verið illt inn-
anbrjósts að vera minntur á þessa kauða og þeirra við-
horf. Ekki að viðhorf og menn af þessu tagi sé ekki þarna
enn að finna en það er sjaldgæfara að þeir telji sig með
fullu geta talist skjólstæðinga mannréttindadómstóls.
Örn, með sinni blátt áfram sjálfsskoðun, hreinskilni og
manngæsku var vorboði út úr þessum hremmingum.
julia@mbl.is
Júlía Margrét
Alexand-
ersdóttir
Pistill
Örn á hærra flugi
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Björn Jóhann Björnsson
bjbmbl.is
Átakinu „Allir vinna“ varhætt um áramótin enfram að því var hægt aðfá allan virðisaukaskatt
endurgreiddan af vinnu við nýbygg-
ingar, endurbætur og viðhald á
íbúðarhúsnæði og sumarhúsum.
Gilti þetta einnig um húsnæði á veg-
um sveitarfélaganna. Núna fást ein-
göngu 60% af vsk. endurgreidd, líkt
og var áður en átakið hófst í mars-
mánuði 2009.
Hið sama hefur gerst með end-
urgreiðslur af sérfræðiþjónustu
verkfræðinga og arkitekta vegna
hönnunar eða eftirlits með byggingu
íbúðar- og sumarhúsa. Frá 1. janúar
2010 til síðustu áramóta var allur
vsk. endurgreiddur af slíkri vinnu.
Að átakinu stóðu stjórnvöld,
Samtök iðnaðarins, Samtök versl-
unar og þjónustu og VR. Helstu
markmiðin voru að örva atvinnu iðn-
aðarmanna eftir hrun og draga úr
svartri vinnu. Oftar en einu sinni
var átakið framlengt, þar til stjórn-
völd ákváðu á síðasta ári að gera
það ekki, m.a. með þeim rökum að
byggingamarkaðurinn væri allur að
braggast.
Ekki eru hins vegar allir kátir
með þá ákvörðun. Bent er á að
byggingamarkaðurinn hafi þrátt
fyrir allt ekki enn náð sér á strik
eftir hrunið, einkum í byggingu lít-
illa íbúða, og nú sé hætt við að svört
atvinnustarfsemi aukist á ný. Þann-
ig eru gárungar farnir að kalla
Þrastaskóg í Grímsnesi Svartaskóg
en þar er sem kunnugt er fjöldi
sumarhúsa.
Hjálpar ekki ungu fólki
„Við erum sárir yfir því að
þetta var tekið út. Átakið skilaði
okkar mönnum auknum umsvifum
og viðskiptin voru uppi á borðinu.
Kannski er ríkið að spara sér eitt-
hvað með þessu en hættan er sú að
svört vinna aukist aftur. Hvatinn við
að fá reikning minnkar klárlega við
þetta,“ segir Jón Bjarni Gunnars-
son, aðstoðarframkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins.
Jón Bjarni segir áhrifin einnig
geta orðið þau að húsnæðisverð
hækki. Að vísu hafi komið mótvæg-
isaðgerðir um áramótin þegar efra
virðisaukaskattþrepið var lækkað úr
25,5% í 24% og vörugjöld afnumin af
byggingarvörum. Engu að síður hafi
byggingarvísitalan hækkað um 2% í
janúarmánuði. „Þetta hefur áhrif á
ýmsa verðtryggða samninga sem
byggjast á vísitölunni, bæði húsa-
leigusamninga og verksamninga í
stórum verkefnum. Ég ætla ekkert
að draga úr því að byggingamark-
aðurinn hefur eitthvað braggast en
á móti kemur að það hjálpar til
dæmis ekki ungu fólki að byggja eða
kaupa sitt fyrsta húsnæði að fá virð-
isaukaskattinn ekki til baka,“ segir
Jón Bjarni.
Hann segir samtökin og þá að-
ila sem að átakinu stóðu hafa varið
tugum milljóna króna í auglýsingar
og kynningarefni. Mestu var eytt í
sjónvarpsauglýsingar og nú sé
spurning hvort þurfi ekki að berjast
áfram gegn svartri vinnu. „Við gerð-
um hvað við gátum til að fá stjórn-
völd til að halda átakinu áfram en
það var ekki hlustað á okkur,“ segir
Jón Bjarni og telur líklegt að Sam-
tök iðnaðarins muni reyna að telja
ráðamönnum hughvarf.
Endurgreitt fyrir
heimilishjálp?
Halldór Grönvold, aðstoðar-
framkvæmdastjóri ASÍ, segist hafa
viljað sjá átakið áfram en taka
mætti upp umræðu um að útvíkka
það, m.a. til þjónustu eins og
heimilishjálpar. Sú starfsemi sé að
mestu leyti utan hagkerfisins.
Átaki hætt og allir
vinna ekki lengur
Morgunblaðið/Rósa Braga
Byggingastarfsemi Átakinu Allir vinna var m.a. ætlað að örva atvinnu á
byggingamarkaði og draga úr svartri atvinnustarfsemi í þeim geira.
„Það má velta
því fyrir sér
hvort tíma-
punkturinn
hafi verið rétt-
ur að hætta
með átakið,“
segir Þorbjörn
Guðmunds-
son, fram-
kvæmdastjóri
Samiðnar. „En það verður að
segjast eins og er að það er
minna um að vera í íbúðabygg-
ingum en við gerðum ráð fyrir.
Þetta fer hægt af stað, sem er
merkilegt í ljósi þess að mikil
eftirspurn er eftir almennu
íbúðarhúsnæði,“ segir Þorbjörn.
Hann telur ljóst að nú sé
minni hvati til að gefa vinnuna
upp en taka þurfi upp umræðu
um hvort beita ætti endur-
greiðslum á afmarkaðri sviðum,
t.d. við nýbyggingar á smærri
íbúðum. Engin ástæða sé til að
endurgreiða virðisaukaskatt af
íbúð sem kostar milljón á hvern
fermetra.
Minni hvati
til reikninga
SAMIÐN UM ÁTAKIÐ
Þorbjörn
Guðmundsson