Fréttablaðið - 14.05.2015, Blaðsíða 22

14. maí 2015 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 22
Liggurðu á skoðunum þínum? Það er algjör óþarfi .
Sendu greinina þína á greinar@visir.is
og við komum henni á framfæri hið snarasta.
Ég ætla að segja ykkur
hræðilegt leyndarmál.
Ég ákvað í nótt þegar ég
lá andvaka að láta til skar-
ar skríða. Létta af mér
skömminni. Koma skömm-
inni á réttan stað eins og
þegar ég opinberaði það
að ég hafði verið beitt
kynferðislegu ofbeldi sem
barn, af hálfu nágranna
míns, þegar umræðan stóð
sem hæst um það málefni
fyrir nokkrum misserum síðan.
Þá öðlaðist ég kjark til að losa mig
undan oki áratuga skammar yfir
því, sem ég átti enga sök á.
Nú finn ég til sömu löngunar
gagnvart öðru máli sem hefur
hvílt á mér í meira en tvo ára-
tugi og nú ætla ég að nota and-
rúmsloftið sem er í samfélaginu
og létta þessari skömm af mér og
koma henni á þann stað sem hún
á heima.
Þessi djúpstæða skömm sem
hefur rænt mig friði og haft áhrif
á sjálfsmynd mína og allt mitt líf,
er sú að ég hef ekki getað séð mér
og börnunum mínum farborða á
sómasamlegan hátt, þrátt fyrir að
hafa brotist til mennta og trúað
því að menntunin myndi skila sér
í bættum lífskjörum fyrir
mig og fjölskyldu mína.
Ég er sem sagt ein af
þessum heimtufreku
menntuðu einstaklingum
sem Bjarni Benediktsson
fjármálaráðherra þessa
lands vill meina að heimti
50-100% launahækkun og
komi þannig þjóðfélaginu
á hliðina. Sannleikurinn
er sá að ef ég vinn 100%
vinnu með mína fagmennt-
un og ofan á hana bætist áratuga
starfsreynsla og mikil sérþekk-
ing næ ég loksins núna 460.210 kr.
í heildarlaun á mánuði. Sem þýðir
að ég fæ til ráðstöfunar innan við
280.000 kr. Ég vil taka það fram að
ég er með betri laun en margir sem
ég þekki og vinna t.d. á Landspítal-
anum með sambærilega menntun
og starfsreynslu. Það helgast af því
að það eru misjafnir stofnanasamn-
ingar í gangi á hverjum vinnustað
fyrir sig. Ég get fullyrt að flestir
þeirra sem eru í kjarabaráttu núna,
innan raða BHM, eru með á bilinu
350.000-550.000 kr. í heildarlaun
fyrir 100% starf. Launatafla okkar
núna er frá tæplega 270.000 kr. upp
í hæstu laun, sem aðeins einhverjir
örfáir toppar geta náð, um 860.000
kr. Það er undantekning að fá þau
laun. Ég veit að ég tala fyrir munn
margra sem upplifa stöðu sína svip-
aða minni. Að skammast sín fyrir
að eiga ekki fyrir nauðþurftum
þrátt fyrir að hafa lagt á sig langt
nám og mikla fjárfestingu, þjóð-
félaginu öllu til heilla.
Ég get fullyrt það að menntun
á stóran þátt í því að hér byggjum
við friðsælt og umburðarlynt þjóð-
félag sem lætur sér enn annt um
náungann.
Menntun er mjög beitt vopn og
misvitrir ráðamenn hræðast það
að lýðurinn sé upplýstur og taki
afstöðu og láti ekki bjóða sér hvað
sem er. Það er skammarlegt að það
fólk sem þjóðin kaus yfir sig til að
stjórna landinu skuli leyfa sér að
láta það út úr sér að ef við fáum
mannsæmandi laun og að menntun
sé metin til launa þá ógni það efna-
hagslegum stöðugleika. Við vitum
betur. Það er hagstjórnin sem ekki
er í lagi.
Nú ríður á að standa þétt saman
og láta ekki einhverja pólitíska
frasa slá okkur út af laginu. Hér
þarf að leiðrétta misrétti sem hefur
þróast undanfarin ár og áratugi.
Stöndum saman og látum þá eiga
skömmina sem hana eiga.
Til þeirra sem skömmina eiga
Brátt líður að sumri, skólar
loka dyrum sínum og börnin
flykkjast út til að njóta þess
sem sumarið hefur upp á að
bjóða; ferðalög, leiki, nám-
skeið og samveru við fjöl-
skyldu og vini. Ólíkt grunn-
skólanum, sem er kjölfesta
allra barna, er frítíminn
eins misjafn og aðstæður
barnanna leyfa. Frítíminn
getur nefnilega verið dýrt
spaug.
Samkvæmt barnasátt-
mála Sameinuðu þjóðanna,
sem Ísland hefur lögfest,
eiga öll börn rétt á grunn-
menntun án endurgjalds. Þau eiga
rétt á tómstundum, leikjum og
skemmtunum sem hæfa aldri þeirra
og þroska. Jafnframt er í Barnasátt-
málanum kveðið á um að ekki megi
mismuna börnum sökum stöðu
þeirra eða foreldra þeirra,
svo sem vegna efnahags.
Skólinn er hornsteinn
jafnræðis í samfélaginu og
þar gefst einstakt tækifæri
til að jafna aðstöðu barna.
Hér á landi er almennt lít-
ill munur á milli skóla og
í flestum íslenskum skól-
um er að finna þverskurð
íslensks samfélags. Það er
í skólanum sem mörg börn
kynnast hinu fjölbreytta
samfélagi lista, menning-
ar og íþrótta. Þau uppgötva
eigin hæfileika og áhuga-
svið og finna þeim gjarn-
an farveg til lífstíðar. Því miður
er það þó svo að sökum efnahags-
legrar stöðu foreldra sinna hafa
ekki öll börn á Íslandi tækifæri til
að rækta áhugamál sín, stunda tóm-
stundir utan skólatíma eða nýta sér
hin fjölbreyttu tækifæri sem börn-
um bjóðast í skólafríum.
Þó að grunnskólinn sé gjaldfrjáls
hafa börn gjarnan þurft að greiða
fyrir ýmislegt sem tengist skól-
anum, svo sem fyrir námsgögn,
skemmtanir og ferðalög. Nú þegar
líður að vori senda sumir skólar út
lista yfir námsgögn sem börn þurfa
til skólagöngunnar haustið 2015 og
skólinn gerir ráð fyrir að foreldrar
útvegi. Mikilvægt er að árétta að öll
þau gögn sem gert er ráð fyrir að
börn noti fyrir skólann ætti skólinn
að útvega án endurgjalds.
Börnum sé ekki mismunað
Til að gera börnum kleift að taka
þátt í kostnaðarsömum viðburðum
á vegum skóla eða tómstundafélaga
hefur það víða tíðkast að börnin
eru látin safna fé með því að selja
vinum og vandamönnum ýmsan
varning og jafnvel er salan eyrna-
merkt hverju barni. Hér þarf að
huga að því að ábyrgðin verður for-
eldranna og staða barna og foreldra
þeirra er ansi misjöfn. Ekki hafa öll
börn sömu tækifæri til að afla fjár
með þessum hætti og sem dæmi
má nefna að sum börn eiga foreldra
sem ekki eru á vinnumarkaði, eru af
erlendum uppruna og/eða hafa lítið
tengslanet.
Mikilvægt er að öllum börnum
sé gert kleift að taka þátt í öllu því
starfi sem er á vegum skóla eða
annars starfs sem tengist skólan-
um, svo sem foreldrafélaga eða frí-
stundaheimila, og sé ekki mismun-
að vegna stöðu þeirra. Jafnframt er
mikilvægt að öll börn hafi tækifæri
til að sinna tómstundum utan skóla-
tíma og í skólafríum.
Barnaheill – Save the Children á
Íslandi kalla eftir stefnu frá stjórn-
völdum hvað varðar rétt allra barna
til tómstunda, leikja og skemmt-
ana án þess að þeim sé mismunað
vegna stöðu foreldra sinna sem þau
bera svo sannarlega ekki ábyrgð á.
Barnaheill vilja jafnframt hvetja
alla þá sem vinna með börnum
eða að málefnum þeirra að tryggja
öllum börnum þann rétt sem þau
eiga samkvæmt barnasáttmála
Sameinuðu þjóðanna og að þeim
sé ekki mismunað. Þannig megi öll
börn þroskast og dafna, uppgötva
hæfileika sína og nýta þau tæki-
færi sem samfélagið hefur upp á að
bjóða.
Frítíminn getur verið dýrt spaug
HEILBRIGÐISMÁL
Guðrún Ebba Ólafsdóttir
Kristín I. Pálsdóttir
Þórlaug Sveinsdóttir
í ráði Rótarinnar
Hinn 17. apríl var neysla kvenna á
geðlyfjum og róandi ávanalyfjum
til umræðu í þættinum Kvennaráð
á sjónvarpsstöðinni Hringbraut.
Þar velti Björk Eiðsdóttir þáttar-
stjórnandi upp þeirri spurningu
hvort verið sé að meðhöndla eðli-
legar tilfinningar kvenna með geð-
lyfjum og ávanabindandi lyfjum
en viðmælendur hennar voru þær
Þórgunnur Ársælsdóttir, for maður
Geðlæknafélagsins, Valgerður
Rúnarsdóttir, læknir á Sjúkrahús-
inu Vogi, og Kristín I. Pálsdóttir,
talskona Rótarinnar.
Samkvæmt upplýsingum á vef-
síðu Embættis landlæknis nota
íslenskar konur mun meira af
þunglyndislyfjum en karlar. Þetta
á reyndar ekki bara við á Íslandi
heldur kemur fram á vefsíðu
Alþjóðaheilbrigðismálastofnun-
arinnar að þó að svipað margir
karlar og konur eigi við geð rænan
vanda að stríða þá sé birtingar-
mynd hans mjög kynbundin. Þung-
lyndi er algengasti geðheilsuvandi
kvenna, helmingi algengari en
meðal karla, þær þjást frekar af
kvíðaröskunum en karlar og þær
eru líklegri til að þjást af fjöl-
kvillum.
En hver er þá skýringin á þess-
um kynjamun? Í þættinum kom
fram, bæði hjá Valgerði og Þór-
gunni, að engin einhlít skýring
væri á þessu kynjamynstri en
kannski væri „auðveldara að gefa
konum lyf“, „þær leita frekar á
heilsugæsluna“, „leita sér frekar
aðstoðar“ og aðspurð af hverju
konur koma síður til meðferðar en
karlar svarar Valgerður að það sé
spurning hvort þær séu „meira úti
í bæ að fá lyf og vera hjá læknum
heldur en að koma í meðferð og líta
á sig með fíkil. Þetta er svo flók-
ið. Þetta er ekki alveg einfalt svar
við þessu en örugglega sitt lítið af
hverju.“
Það kemur því lítið haldbært
fram í viðtali við læknana um
ástæður þess að konur þurfi á
svona miklum geðlyfjum og ávana-
bindandi lyfjum að halda. Sú skýr-
ing að konur leiti frekar til læknis
kafar ekki djúpt í vandann og skil-
ur eftir sig spurninguna: Af hverju
fara konur svona oft til læknis?
Þurfa valdeflandi stuðning
Fleiri spurningar vöknuðu hjá
okkur Rótarkonum eftir þáttinn.
Eru konum frekar ávísuð lyf í stað
þess að leitað sé að rót vandans?
Af hverju fá karlar síður ávísuð
geðlyf? Er kannski enn við lýði
sú hugsun að konur séu „veikari“
og jafnvel hugsjúkar eða hyster-
ískar? Af hverju koma mun færri
konur en karlar í áfengis- og lyfja-
meðferð?
Alþjóðaheilbrigðismálastofnun-
in hefur hins vegar ágætar skýr-
ingar á því af hverju konur glíma
við svo mikla vanlíðan að þær
sprengi skalana í notkun ávana-
bindandi lyfja og geðlyfja. Það
eru nefnilega sterk tengsl á milli
þessa heilbrigðisvanda kvenna og
„kynhlutverka, streituvalda og
neikvæðra upplifana og atvika“.
Kynbundnir áhættuþættir geð-
raskana sem algengar eru hjá
konum eru samkvæmt AHS: „kyn-
bundið ofbeldi, óhagstæð félags-
leg skilyrði, lágar tekjur og tekju-
misrétti, undirskipun í félagslegu
tilliti og stéttarstöðu og stöðug
ábyrgð á umönnun annarra.“
Við skimun á ofbeldi inni á Vogi
kemur í ljós að 80% kvenna sem
koma þar til meðferðar hafa orðið
fyrir ofbeldi. Þetta er gríðar-
lega hátt hlutfall sem varpar
skýru ljósi á tengsl fíknivanda og
ofbeldis og annarra erfiðra upplif-
ana sem hljótast af veikari stöðu
kvenna í samfélaginu. Það er því
ekki fjarri lagi að álykta að verið
sé að gefa lyf við tilfinningavanda
sem skapast af stöðu þeirra, m.a.
í ofbeldisfullu hjónabandi eða í
nánum samböndum, í stað þess
að veita konum þann valdeflandi
stuðning og meðferð sem þær
þurfa á að halda.
Það skal tekið fram að þessi
grein er ekki skrifuð gegn geð-
lyfjum, þau eru mörgum nauð-
synleg. Við í Rótinni viljum hins
vegar leita svara við þeim spurn-
ingum um kynbundinn mun á
heilsufari sem við vörpum fram
í greininni. Svörin fást með upp-
byggingu þekkingarsamfélags,
rannsóknum og meðferðarkerfi
sem byggir á gagnreyndri þekk-
ingu. Tilfinningavanda kvenna
og fíknivanda þarf að skoða heild-
rænt og með kynjagleraugum eins
og Alþjóðaheilbrigðismálastofnun-
in mælir fyrir um.
„Auðveldara að
gefa konum lyf“KJARAMÁL
Jóhanna Marín
Jónsdóttir
sjúkraþjálfari
SAMFÉLAG
Margrét Júlía
Rafnsdóttir
verkefnastjóri
innlendra verkefna
hjá Barnaheillum–
Save the Children á
Íslandi
➜ Það kemur því lítið
haldbært fram í viðtali við
læknana um ástæður þess
að konur þurfi á svona
miklum geðlyfjum og ávana-
bindandi lyfjum að halda.
➜ Ólíkt grunnskólanum,
sem er kjölfesta allra barna,
er frítíminn eins misjafn og
aðstæður barnanna leyfa.
FA
S
TU
S
_H
_3
6.
05
.1
5
Velkomin í verslun okkar að Síðumúla 16, 2.h. Opið mán - fös 8.30 - 17.00

Resorb™ SportResorb™
0
3
-1
2
-2
0
1
5

2
3
:3
8
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
7
6
2
-A
5
7
C
1
7
6
2
-A
4
4
0
1
7
6
2
-A
3
0
4
1
7
6
2
-A
1
C
8
2
8
0
X
4
0
0
6
B

F
B
0
6
4
s
_
1
3
_
5
_
2
0
1
5
C
M
Y
K